Go na content

Go na table of contents

KAPITEL 14

Gado pipel e horibaka fayafaya gi Gado Kownukondre wawan

Gado pipel e horibaka fayafaya gi Gado Kownukondre wawan

FU SAN A KAPITEL E TAKI

Gado pipel no de wan pisi fu grontapu fu di den e horibaka fayafaya gi a Kownukondre

1, 2. (a) Sortu sani di Yesus taki, den bakaman fu en e hori na prakseri te now ete? (b) Fa feanti pruberi fu wini wi èn san ben de a bakapisi?

 DI YESUS ben e tanapu na fesi Pilatus, a moro makti krutuman fu a Dyu pipel, a taki wan sani di den trutru bakaman fu en e hori na prakseri te now ete. A taki: „Mi kownukondre no de fu a grontapu disi. Efu mi kownukondre ben de fu a grontapu disi, dan den dinari fu mi ben o feti, so taki den Dyu no ben o kisi mi. Ma soleki fa mi taki kaba, mi kownukondre no de fu a grontapu disi” (Yoh. 18:36). Pilatus ben meki sma kiri Yesus, ma syatu baka dati Yesus kisi wan opobaka. Den kownu fu a Gran Kownukondre Rome ben pruberi fu figi den bakaman fu Krestes puru, ma den no ben man du dati. Na a ten dati den Kresten ben panya a Kownukondre boskopu na heri grontapu.​—Kol. 1:23.

2 Baka di a Kownukondre seti na ini 1914, wan tu fu den moro tranga legre di ben de na grontapu pruberi fu figi Gado pipel puru tu. Ma nowan fu den ben man du dati. Furu tiriman nanga politiek grupu pruberi fu dwengi den Kotoigi fu teki sei na ini den feti fu den. Ma toku den no ben man prati den. Na ini a ten disi den sma di e horibaka gi a Kownukondre e tan na ini pikinmoro ala kondre na grontapu. Toku wi alamala e libi na ini wánfasi èn wi e sorgu taki noiti wi e teki prati na den politiek afersi fu a grontapu disi. A wánfasi di wi abi na wan krin buweisi taki Gado Kownukondre e tiri èn taki te now ete Kownu Yesus Krestes e tiri den disipel fu en, a e meki den kon moro krin èn a e kibri den. Meki wi luku fa a du disi èn meki wi luku son krutu-afersi di wi wini aladi wi tan du muiti fu „no de wan pisi fu grontapu”. Wi bribi o kon moro tranga te wi o si fa wi Kownu yepi wi fu wini den krutu-afersi disi.​—Yoh. 17:14.

Den kon frustan o prenspari a de fu no de wan pisi fu grontapu

3, 4. (a) Sortu sani pasa baka di a Kownukondre seti? (b) A de so taki Gado pipel ben e frustan ala ten san a ben wani taki fu no teki prati na politiek afersi? Tyari disi kon na krin.

3 Baka di a Kownukondre seti, wan feti ben de na hemel èn den trowe Satan kon na grontapu. (Leisi Openbaring 12:7-10, 12.) Wan feti ben de na grontapu tu. A ben de wan ten fu tesi gi Gado pipel fu di den ben wani waka baka Yesus èn den no ben wani de wan pisi fu grontapu. Ma na a bigin den no ben e frustan krin san a ben wani taki fu no teki prati na nowan politiek afersi.

4 Na ini 1904 den tyari Pisi 6 fu den „Dusun Yari Tiri”-buku kon na doro. a Na ini a buku disi den ben gi Kresten a deki-ati fu no teki prati na feti. Ma a buku ben taki tu dati efu lanti ben kari wan Kresten fu go na ini a legre, a ben musu pruberi fu du srudatiwroko pe a no ben abi fu go na feti. Efu toku den ben seni en go feti, dan a ben musu sorgu taki a no kiri sma. Herbert Senior fu Ingrisikondre di dopu na ini 1905 ben taki fa a situwâsi ben de na a ten dati. A taki: „Den brada nanga sisa ben bruya srefisrefi. Nowan rai ben de di ben e sori krin efu a ben bun fu go na ini a legre fu du srudatiwroko pe den no ben abi fu go na feti.”

5. Fa A Waktitoren fu 1 september 1915 sori taki den brada bigin si a tori fu srudatiwroko moro krin?

5 Ma bakaten den bigin si a pisi tori fu srudatiwroko moro krin. A Waktitoren fu 1 september 1915 ben taki wan sani fu a rai di ben gi na ini Pisi 6 fu den „Dusun Yari Tiri”-buku. A ben taki: „Wi e aksi wisrefi efu a sani disi na wan sani di Kresten mag du.” Ma san wan Kresten ben musu du efu den ben taki dati den ben o sutu en kiri te a no ben wani weri srudatikrosi èn du srudatiwroko? A Waktitoren taki: „San moro bun: Fu sma sutu yu kiri fu di yu e horibaka gi a Granman fu Freide èn fu di yu no wani trangayesi en, noso fu sma sutu yu kiri fu di yu e du srudatiwroko gi den grontapu kownu disi? Efu wi e horibaka gi den kownu na fasi disi, dan fa wi kan taki dati wi e gi yesi na den leri fu wi Kownu na hemel? Efu wi musu dede, a moro bun fu dede fu di wi horibaka gi wi Kownu na Hemel, a no so?” Aladi den brada taki a seryusu sani disi, toku na a kaba fu na artikel den taki: „Wi no e dwengi unu fu du disi. Na taki wi e taki nomo fa wi e si a tori.”

6. San yu leri fu a tori fu Brada Herbert Senior?

6 Son brada ben e frustan a tori disi krin èn den ben e weigri fu go na ini a legre awinsi san ben o pasa. Herbert Senior ben taki: „Efu wan sma ben abi a wroko fu puru kugru na tapu wan sipi [sobun a no ben e go na feti], dan gi mi, a ben de a srefi leki te a ben o lai wan gon fu sutu sma” (Luk. 16:10). Fu di Brada Senior en konsensi no ben e gi en pasi fu du srudatiwroko, meki den poti en na strafu-oso. Den ben sroto en nanga fo tra brada na ini wan strafu-oso na a foto Richmond na Ingrisikondre. Den ben de na ini wan grupu fu 16 sma di ben weigri fu go na ini a legre fu di den konsensi no ben e gi den pasi fu du dati. Sma fu tra kerki ben de na ini a grupu disi tu. Baka wan pisi ten den tyari Brada Senior nanga tra sma fu a grupu disi kibrikibri nanga sipi go na Fransikondre pe a feti ben hebi. Drape den taki dati den ben o sutu den kiri. Den poti den tanapu sei na sei na fesi den man di ben o sutu den, ma den no kiri den. Na presi fu dati den gi den wan strafu fu tin yari.

„Mi kon frustan taki Gado pipel ben musu libi na ini freide nanga tra sma, awinsi feti de.”​—Simon Kraker (Luku paragraaf 7)

7. San a pipel fu Yehovah ben frustan krin na a ten di a Di Fu Tu Grontapufeti bigin?

7 Na a ten di a Di Fu Tu Grontapufeti bigin, a pipel fu Yehovah ben frustan krin san a ben wani taki fu no teki prati na feti èn san den ben musu du efu den ben wani waka baka Yesus (Mat. 26:51-53; Yoh. 17:14-16; 1 Petr. 2:21). Fu eksempre, A Waktitoren fu 1 november 1939 ben abi wan prenspari artikel di ben nen „No teki sei na ini feti”. A ben taki: ’A pipel fu Yehovah musu frustan now taki den no musu teki sei na ini den feti fu den kondre.’ Simon Kraker di ben dini bakaten na a edekantoro na ini Brooklyn, New York, taki fu na artikel disi: „Mi kon frustan taki Gado pipel ben musu libi na ini freide nanga tra sma, awinsi feti de.” Na artikel disi ben kon na a yoisti ten èn a yepi Gado pipel fu sreka densrefi gi wan moro hebi tesi pe den ben o abi fu sori taki den e horibaka gi a Kownukondre.

Frufolgu di furu leki a watra fu wan „liba”

8, 9. Fa a profeititori fu na apostel Yohanes kon tru?

8 Na apostel Yohanes ben taki na fesi dati Satan Didibri ben o spiti so furu watra puru na ini en mofo, taki a ben o gersi wan liba. Disi e sori taki a ben o pruberi fu kiri a pipel fu Gado. A sani disi pasa baka di a Kownukondre seti na ini 1914. b (Leisi Openbaring 12:9, 15.) San ben pasa na a ten dati? Sensi den yari baka 1920 Gado pipel kisi furu frufolgu. Na a ten fu a Di Fu Tu Grontapufeti Brada Kraker ben de wan fu den furu brada di den ben poti na strafu-oso na ini Noord-Amerika fu di a ben e horibaka gi Gado Kownukondre. Na ini Amerkankondre, tra sma ben de na strafu-oso tu fu di den no ben wani teki prati na a feti fu a bribi fu den ede. Ma Yehovah Kotoigi ben de a moro bigi grupu.

9 Didibri nanga den bakaman fu en ben de nomonomo fu meki Gado pipel drai baka gi a Kownukondre awinsi pe den ben e libi. Na ala sei fu Afrika, Amerkankondre nanga Europa, den ben tyari den na fesi krutu. Fu di den ben weigri fu teki prati na feti, meki sma poti den na strafu-oso, den fon den èn den gi den hebi mankeri. Na ini Doisrikondre Gado pipel kisi hebi frufolgu fu di den no ben wani gi Hitler grani èn den no ben wani abi noti fu du nanga feti. Na a ten di Hitler ben e tiri Doisrikondre den poti sowan 6000 Kotoigi na ini strafuman-kampu. Den kiri moro leki 1600 Doisri Kotoigi èn Kotoigi fu tra kondre. Toku Didibri no ben man figi Gado pipel puru krinkrin.​—Mark. 8:34, 35.

„Grontapu” e swari „a liba”

10. San na a „grontapu” na ini a profeititori fu Yohanes èn fa a yepi Gado pipel?

10 A profeititori fu na apostel Yohanes e taki dati „grontapu” ben o swari „a liba”. Disi e sori taki son sma di abi makti èn di wani du san reti ben o yepi Gado pipel te den ben e kisi frufolgu. Fa a profeititori disi kon tru? Na ini den yari baka a Di Fu Tu Grontapufeti, „grontapu” yepi den trutru bakaman fu a Mesias Kownukondre furu tron. (Leisi Openbaring 12:16.) Fu eksempre, difrenti prenspari krutubangi horibaka gi a reti di Yehovah Kotoigi abi fu no du srudatiwroko èn fu no teki prati na sani di sma e du fu gi grani na a kondre. Yehovah meki en pipel wini prenspari krutu-afersi di abi fu du nanga srudatiwroko. Meki wi luku wan tu fu den.​—Ps. 68:20.

11, 12. Sortu problema Brada Sicurella nanga Brada Thlimmenos kisi èn san pasa te fu kaba?

11 Amerkankondre. Anthony Sicurella en papa nanga mama ben de Yehovah Kotoigi. A dopu di a ben abi 15 yari. Di a tapu 21, a legre seni kari en. Di a go, a skrifi na ini a buku fu den taki en na wan preikiman fu wan kerki. Tu yari baka dati na ini 1950, a ben wani kenki san a skrifi. A ben wani skrifi taki a no e teki prati na feti fu di en konsensi no e gi en pasi fu du dati. Aladi skowtu (FBI) no ben abi nowan problema nanga dati, toku a Kantoro fu Krutu-afersi no ben wani taki a kenki san a skrifi. Baka di a tori fu Brada Sicurella go na krutu wan tu leisi, a Grankrutu fu Amerkankondre bosroiti fu luku a tori disi. Bakaten den taki dati a bosroiti fu a moro lagi krutubangi no e teri moro èn den gi Brada Sicurella leti. A bosroiti disi ben de wan bigi yepi gi tra sma na ini Amerkankondre di no ben wani du srudatiwroko fu di den konsensi no ben gi den pasi fu du dati.

12 Grikikondre. Na ini 1983 den poti Iakovos Thlimmenos na strafu-oso fu di a no ben wani weri srudatikrosi. Baka di a lusu a go suku wroko, ma den no ben wani teki en fu di na ini lantibuku ben skrifi taki a du wan ogri. A tyari a tori go na difrenti krutubangi fu Grikikondre, ma ibri leisi a lasi a krutu-afersi. Dati meki a go suku yepi na a Krutubangi fu Europa di e feti gi den reti fu libisma. Na ini a yari 2000 den 17 krutuman fu a Grankrutu fu a Krutubangi fu Europa bosroiti taki Brada Thlimmenos abi leti. Bakaten sma ben kan gebroiki a krutubosroiti disi te den ben kisi fu du nanga a srefi sortu problema. Fosi a krutubosroiti disi teki, moro leki 3500 brada na ini Grikikondre ben koti strafu fu di den no ben wani go na ini a legre. Dati meki a ben skrifi na ini lantibuku taki den na ogriman. Baka di Grankrutu teki a sei fu den brada, Grikikondre meki wan wet fu krin a nen fu den brada. Wan wet ben de kaba di ben taki dati ala Grikisma abi a reti fu du wan tra wroko gi lanti efu den no ben wani go na ini a legre. Di Grikikondre tyari wan tu kenki kon na den wet fu a kondre, den bosroiti taki a wet disi e teri ete.

„Fosi mi go na ini a kamra pe a krutu ben e hori, mi begi Yehovah fayafaya, dan a meki mi firi korostu.”​—Ivailo Stefanov (Luku paragraaf 13)

13, 14. San yu denki taki wi kan leri fu den krutu-afersi fu Ivailo Stefanov nanga Vahan Bayatyan?

13 Bulgaria. Na ini 1994 Ivailo Stefanov ben de wan fu den 19 brada di lanti ben kari fu go na ini a legre. A ben weigri fu go na ini a legre noso fu du iniwan tra wroko di de ondro a tiri fu a legre. A ben kisi wan strafu fu 18 mun, ma a ben aksi krutubangi fu luku a tori fu en baka fu di en konsensi no ben e gi en pasi fu den wroko disi. Te fu kaba na afersi fu en go na a Krutubangi fu Europa. Na ini 2001, fosi a Krutubangi fu Europa luku a tori fu Brada Stefanov, lanti seti a tori nanga en. Den tiriman fu Bulgaria bosroiti taki Brada Stefanov no abi fu koti strafu moro. Den taki a srefi sani tu fu ala sma fu Bulgaria di ben wani du tra wroko gi lanti na presi fu srudatiwroko. c

14 Armeinia. Na ini 2001 lanti ben kari Vahan Bayatyan fu go na ini a legre. d A ben weigri fu go na ini a legre fu di en konsensi no ben e gi en pasi fu du dati. Ma ibri leisi di a tyari a tori go na krutubangi, a lasi. Na ini september 2002 a ben abi fu koti wan strafu fu tu nanga afu yari, ma baka tin nanga afu mun den lusu en. Na ini a pisi ten dati a aksi a Krutubangi fu Europa fu luku a tori fu en. Ma tapu 27 oktober 2009 a lasi a krutu-afersi dati tu. A ben gersi leki howpu no ben de gi den brada na ini Armeinia di ben kisi fu du nanga a srefi tori. Ma a Grankrutu fu a Krutubangi fu Europa luku a tori disi baka. Tapu 7 yuli 2011 Vahan Bayatyan wini a krutu-afersi. Disi ben de a fosi leisi taki a Krutubangi fu Europa bosroiti taki wan sma ben kan weigri fu go na ini a legre fu a bribi fu en ede. Den taki dati a sani disi abi fu du nanga a reti di wan sma abi fu abi en eigi denki, fu du san en konsensi e taki èn fu abi en eigi bribi. A krutubosroiti disi no e horibaka nomo gi den reti fu Yehovah Kotoigi, ma a e horibaka tu gi den reti fu den milyunmilyun sma di e libi na ini den kondre di de memre fu a Raad van Europa. e

Den brada fu Armeinia di kon fri, baka di a Krutubangi fu Europa bosroiti taki den abi leti

Den no e gi grani na a kondre

15. Fu san ede a pipel fu Yehovah e weigri fu du sani fu gi grani na a kondre fu den?

15 Fu di a pipel fu Yehovah e horibaka gi a Mesias Kownukondre, meki den no e weigri nomo fu du srudatiwroko, ma den no e du sani tu fu gi grani na a kondre fu den. Spesrutu sensi a Di Fu Tu Grontapufeti sma na heri grontapu bigin du ala sortu sani fu gi grani na a kondre fu den. Na ini furu kondre, lanti ben taki dati den sma fu a kondre musu sweri taki den o horibaka gi a kondre fu den, den ben musu singi a singi fu a kondre èn den ben musu gi a fraga grani. Ma wi e horibaka soso gi Yehovah èn wi e gi grani na en wawan (Eks. 20:4, 5). A sani disi meki taki wi kisi furu frufolgu. Ma Yehovah gebroiki „grontapu” fu yepi wi. Luku wan tu prenspari krutu-afersi di Yehovah meki wi wini nanga yepi fu Krestes.​—Ps. 3:8.

16, 17. San ben pasa nanga Lillian nanga William Gobitas, èn san yu leri fu a krutu-afersi fu den?

16 Amerkankondre. Na ini 1940 aiti fu den neigi krutuman fu a Grankrutu fu Amerkankondre teki wan bosroiti teige Yehovah Kotoigi na ini a krutu-afersi di ben nen Minersville Skoro teige Gobitis. Lillian Gobitas, f di ben abi 12 yari nanga en pikin brada William di ben abi 10 yari ben wani gi yesi na Yehovah. Dati meki den weigri fu gi grani na a fraga èn fu sweri taki den o horibaka gi a kondre. Fu dati ede a skoro seni den gowe. Di den tyari a tori go na a Grankrutu, dan a Grankrutu bosroiti taki a sani di a skoro du e kruderi nanga den wet fu a kondre. Den ben feni taki a skoro du disi fu sorgu taki „wánfasi tan na ini a kondre”. A krutubosroiti dati meki taki sma bigin frufolgu den Kotoigi na ala sei. Moro nanga moro skoro bigin seni den pikin fu Kotoigi gowe, son Kotoigi lasi den wroko èn grupu sma bigin du ogri nanga Kotoigi. Wan buku taki dati „a frufolgu di Kotoigi kisi fu 1941 te 1943 ben de a moro hebi frufolgu di sma fu wan kerki kisi na Amerkankondre na ini a ten fu wi”.​—The Lustre of Our Country.

17 Ma den feanti fu Gado no ben wini fu wan langa ten. Na ini 1943 a Grankrutu luku wan tra krutu-afersi di ben de neleki a di fu Gobitis. A krutu-afersi disi ben nen West Virginia Skoroleri Komte teige Barnette. Disi leisi Grankrutu teki a sei fu Yehovah Kotoigi. Noiti a ben pasa ete na ini Amerkankondre taki Grankrutu kenki prakseri na ini so wan syatu ten. Baka a krutubosroiti disi sma no ben e frufolgu a pipel fu Yehovah na ini Amerkankondre so furu moro. Den krutu-afersi disi meki taki Amerkankondre e denki moro seryusu now fu den reti di ala sma na ini a kondre dati abi.

18, 19. San yepi Pablo Barros fu horidoro, èn fa tra futuboi fu Yehovah kan teki na eksempre fu en?

18 Argentinia. Na ini 1976 den ben seni Pablo Barros nanga Hugo Barros fu skoro fu di den no ben wani singi a singi fu a kondre èn gi grani na a fraga. Na a ten dati Pablo ben abi aiti yari èn Hugo ben abi seibi yari. Wan leisi a driktoro fu a skoro ben pusu Pablo èn a ben naki en na en ede. Baka skoro na uma disi ben hori den boi wán yuru moro langa fu di a ben wani dwengi den fu du son sani fu gi grani na a kondre. Bakaten Pablo taki: „Sondro a yepi fu Yehovah mi no ben o man horidoro di den ben wani dwengi mi fu trangayesi En.”

19 Di den tyari a tori fu den go na krutubangi, a krutuman horibaka gi a skoro di no ben wani teki Pablo nanga Hugo moro. Ma den tyari a tori fu den go na a Grankrutu fu Argentinia. Na ini 1979 a Grankrutu sori taki a bosroiti fu a tra krutubangi no e teri moro. Den taki: „A strafu di den kisi [fu seni den gowe fu skoro] de teige a reti di sma abi fu kisi leri (Artikel 14) èn a de teige a plekti di lanti abi fu gi sma leri (Artikel 5).” A krutubosroiti disi yepi sowan 1000 pikin fu Kotoigi. Son skoro no seni den pikin fu Kotoigi gowe moro èn tra Kotoigi pikin soleki Pablo nanga Hugo, ben kan go na den skoro baka.

Furu yongu Kotoigi horidoro di den kisi frufolgu

20, 21. Fa a tori fu Roel nanga Emily Embralinag tranga a bribi fu yu?

20 Filippijnen. Na ini 1990 den seni Roel Embralinag g nanga en sisa Emily gowe fu skoro fu di den no ben wani gi grani na a fraga. Na a ten dati Roel ben abi neigi yari èn Emily ben abi tin yari. Fu a srefi sani disi ede den ben seni ete 66 Kotoigi pikin gowe fu skoro. Leonardo, a papa fu Emily nanga Roel, pruberi fu taki nanga a skoro, ma dati no yepi. Di a situwâsi kon moro ogri, Leonardo aksi Grankrutu fu luku a tori fu den. Leonardo no ben abi a moni fu pai wan afkati fu yepi en. Fu dati ede a famiri disi begi Yehovah fayafaya fu sori den san fu du. Na a ten dati sma ben e spotu den pikin. Leonardo ben denki taki a no ben o wini a tori disi noiti fu di a no ben sabi noti fu krutu-afersi.

21 Bakaten a famiri disi kisi yepi fu Felino Ganal, wan afkati di ben e wroko fosi na wan fu den moro bun afkati kantoro na ini a kondre. Na a ten fu a krutu-afersi, a ben de wan Kotoigi fu Yehovah kaba èn a no ben e wroko na a afkati kantoro moro. Di a tori fu Famiri Embralinag go na fesi Grankrutu ala den krutuman fu Grankrutu teki a sei fu den Kotoigi èn den taki dati den skoro musu teki den pikin baka. Agen sma no ben man dwengi Gado pipel fu trangayesi En.

Wi de wán fu di wi no e teki sei na ini politiek

22, 23. (a) Fu san ede wi wini someni prenspari krutu-afersi? (b) San a wánfasi nanga a freide di wi abi e sori?

22 Fu san ede Yehovah en pipel wini someni prenspari krutu-afersi? Wi no e bumui nanga politiek. Ma toku reti-ati krutuman na ini furu kondre yepi wi ibri tron baka di gensman ben wani du wi ogri. Den bosroiti di den teki na ini den krutu-afersi fu wi kan yepi sma te den e kisi fu du nanga den srefi sortu problema. A no de fu taki dati Krestes yepi wi fu wini den krutu-afersi disi. (Leisi Openbaring 6:2.) Fu san ede wi e tyari den tori disi go na krutubangi? A no fu di wi wani kenki lantiwet. Wi e du disi fu di wi no wani taki noti tapu wi fu horibaka gi wi Kownu Yesus Krestes.​—Tori 4:29.

23 A grontapu disi prati fu di sma e feti na ini politiek èn den abi bita-ati gi makandra. Ma wi Kownu Yesus Krestes e yepi den bakaman fu en na heri grontapu fu no de wan pisi fu grontapu. Satan no ben man prati wi èn a no ben man wini wi. A Kownukondre puru milyunmilyun sma na ini a grontapu disi di ’no wani leri fu feti moro’. A de wan wondru taki na heri grontapu wi e libi na ini wánfasi èn na ini freide nanga makandra. Disi e sori krin taki Gado Kownukondre e tiri!​—Yes. 2:4.

a Pisi 6 fu den buku disi nen „Wan nyun sani di Gado meki”. Bakaten a nen fu den „Dusun Yari Tiri”-buku kon tron „Ondrosuku fu den Buku fu Bijbel”.

b Efu yu wani sabi moro fu a profeititori disi, dan luku a buku De Openbaring — Haar grootse climax is nabij!, kapitel 27, bladzijde 184-186.

c A bosroiti ben sori tu taki den tiriman fu Bulgaria ben musu seti sani, so taki ala sma ben kan du tra wroko ondro a tiri fu lanti, efu den konsensi no ben gi den pasi fu du srudatiwroko.

d Efu yu wani leisi a heri tori disi, dan luku A Waktitoren fu 1 november 2012, bladzijde 29-31.

e Na ini 20 yari Armeinia poti moro leki 450 yongu Kotoigi na strafu-oso. Na ini november 2013 den lusu ala den brada di ben de na strafu-oso ete.

f Na ini den papira fu a krutu-afersi den no skrifi a nen fu den bun.

g Na ini den papira fu a krutu-afersi den skrifi Ebralinag na presi fu Embralinag.