Go na content

Go na table of contents

KAPITEL 13

Gado feni ala fesa bun?

Gado feni ala fesa bun?

„Sorgu ala ten taki unu sabi san Masra feni bun.”​—EFEISESMA 5:10.

1. San wi musu du fu sorgu taki Yehovah feni na anbegi fu wi bun, èn fu sani ede?

 YESUS ben taki: „Den tru anbegiman o anbegi a Tata nanga yepi fu a santa yeye èn nanga yepi fu san tru, bika a Tata e suku den sortu sma disi fu anbegi en” (Yohanes 4:23; 6:44). Ibriwan fu wi musu ’sorgu ala ten taki a sabi san Masra feni bun’ (Efeisesma 5:10). Son leisi disi no makriki. Satan e pruberi fu kori wi fu du sani di Yehovah no feni bun.​—Openbaring 12:9.

2. Fruteri san pasa krosibei fu Sinai-bergi.

2 Fa Satan e pruberi fu kori wi? Wán fasi fa a e du dati, na taki a e pruberi fu bruya wi so taki wi no sabi san bun èn san no bun. Luku san pasa nanga den Israelsma di den seti kampu krosibei fu Sinai-bergi. Moses ben go na tapu a bergi èn a pipel ben e wakti fu a drai kon baka na a kampu. Te fu kaba, den no ben wani wakti moro èn den aksi Aron fu meki wan gado gi den. Ne a meki wan gowtu pikin kaw gi den. Baka dati a pipel hori wan bigi fesa. Den dansi lontu a kaw èn den boigi gi en. Den ben e bribi taki te den ben e boigi gi a kaw, dan na anbegi den ben e anbegi Yehovah. Ma a no fu di a pipel ben e si a fesa disi leki wan fesa gi Yehovah, meki taki a ben bun. Yehovah ben e si a sani dati leki afkodrei èn furu fu den dede (Eksodes 32:1-6, 10, 28). San disi e leri wi? No kori yusrefi. „No fasi nowan sani di no krin” èn meki Yehovah leri yu san bun èn san no bun.​—Yesaya 52:11; Esekièl 44:23; Galasiasma 5:9.

3, 4. Fu san ede a bun fu ondrosuku pe den fesa di sma gwenti hori komoto?

3 Di Yesus ben de na grontapu, a leri den apostel fu en fa fu dini Yehovah na wan krin fasi èn fa fu de wan eksempre gi trawan na ini a tori dati. Baka di Yesus dede, den apostel tan leri nyun disipel den gronprakseri fu Yehovah. Ma baka di den apostel dede, falsi leriman bigin tyari falsi leri kon na ini a gemeente. Den bigin kori trawan fu teki den gwenti abra fu sma di ben e anbegi falsi gado èn fu hori den fesa fu den. Den gi sonwan fu den fesa disi tra nen srefi fu meki den gersi Kresten fesa (2 Tesalonikasma 2:7, 10; 2 Yohanes 6, 7). Na ini a ten disi sma e hori furu fu den fesa disi ete. Te na a dei fu tide, den fesa disi e meki sma bribi falsi leri èn den e meki sma du sani di abi fu du nanga afkodrei srefi.​—Openbaring 18:2-4, 23. *

4 Na heri grontapu, sma e si en leki wan prenspari sani fu hori fesa èn fu memre spesrutu dei na ini a yari. Ma o moro yu e kon frustan fa Yehovah e denki, o moro yu o kon si taki a de fanowdu fu kenki a fasi fa yu e si sonwan fu den fesa disi. Kande disi no makriki gi yu, ma yu kan de seiker taki Yehovah o yepi yu. Meki wi go ondrosuku pe wan tu fu den fesa di sma gwenti hori komoto, fu kon frustan fa Yehovah e prakseri fu den.

PE KRESNETI KOMOTO?

5. Fa wi du sabi taki Yesus no gebore tapu 25 december?

5 Na furu presi na grontapu, sma gwenti hori Kresneti tapu 25 december fu di furu sma e prakseri taki na a dei dati Yesus gebore. Bijbel no e taigi wi krin sortu dei noso sortu mun Yesus gebore, ma a e fruteri wi sani di e sori wi na ini sortu pisi ten fu a yari a gebore. Lukas ben skrifi taki di Yesus gebore na ini Betlehem, „skapuman ben e tan na ini den weigron” fu luku den skapu fu den (Lukas 2:8-11). Na ini a mun december, Betlehem kowru èn snew nanga alen e fadon. Sobun, den skapuman no ben o de na dorosei nanga den skapu na neti na a ten dati. San disi e leri wi? Yesus no gebore na ini a kowru pisi ten fu a yari, sobun, a no gebore na ini december. Bijbel nanga den sani di sma kon sabi fu owruten e sori taki Yesus gebore na a ten fu den mun di wi sabi now leki september nanga oktober.

6, 7. (a) Pe furu fu den gwenti fu Kresneti komoto? (b) Fu san ede wi leki Kresten e gi trawan sani?

6 Sobun, pe Kresneti komoto? A komoto fu fesa di ben abi fu du nanga falsi anbegi, soleki a Saturnalia fesa di den Romesma ben e hori. Den ben e hori a fesa disi fu gi grani na Saturnus, a gado di e meki sani gro. Wan wortubuku e taki: „Saturnalia na wan fesa di den Romesma ben e hori mindri fu a mun december. Furu fu den prisiri sani di sma e du na Kresnetiten komoto fu a fesa dati. Den bigi fesa di sma e hori, den kado di den e gi makandra, èn a bron di den e bron kandra komoto fu a fesa dati” (The Encyclopedia Americana). Tapu 25 december sma ben e hori a friyaridei tu fu a son-gado Mitra di den Persiasma ben e anbegi.

7 Ma furu sma di e hori Kresneti na ini a ten disi, no e prakseri taki a fesa disi komoto fu falsi anbegi. Den e si Kresneti soso leki wan okasi fu de nanga den famiri, fu nyan switi nyanyan, èn fu gi makandra kado. A no de fu taki dati wi alamala lobi wi famiri nanga mati èn Yehovah wani taki den futuboi fu en prati sani nanga makandra. Na 2 Korentesma 9:7 skrifi: „Gado lobi a sma di e gi sani nanga prisiri.” Yehovah no wani taki wi gi trawan sani soso na spesrutu okasi. Yehovah en pipel lobi de makandra nanga den famiri nanga mati fu den na iniwan ten fu a yari èn den lobi gi makandra kado, sondro fu fruwakti wan sani baka. Na lobi e meki taki den e gi trawan sani.​—Lukas 14:12-14.

Efu wi sabi pe wan fesa komoto, dan dati kan yepi wi fu kon sabi efu wi kan hori a fesa dati

8. A de so taki den lukuman gi Yesus kado di a ben de leki beibi na ini wan nyanyan-baki? Fruklari dati.

8 Furu sma e taki dati a gi di sma e gi makandra kado na Kresneti, abi fu du nanga den dri koniman di ben tyari kado gi beibi Yesus di ben e didon na ini wan nyanyan-baki fu meti. A tru taki wan tu man ben kon luku Yesus èn taki den tyari kado gi en. Na ini Bijbel ten, sma ben abi a gwenti fu tyari kado gi prenspari sma (1 Kownu 10:1, 2, 10, 13). Ma yu sabi taki Bijbel e taki dati den man disi ben de lukuman di ben e ondrosuku den stari fu sabi san o pasa? Den man disi no ben e anbegi Yehovah. Boiti dati, den no go luku Yesus di a ben de wan beibi na ini wan nyanyan-baki fu meti. Den go luku en bakaten di a ben de wan „yongu pikin” di ben e libi nanga en papa nanga mama na ini wan oso.​—Mateyus 2:1, 2, 11.

SAN BIJBEL E TAKI FU FRIYARIDEI?

9. Fu sortu friyaridei Bijbel e taki?

9 A dei te wan beibi gebore na wan prisiri dei (Psalm 127:3). Ma disi no wani taki dati wi musu hori friyaridei. Prakseri a sani disi: Bijbel e taki fu tu friyaridei nomo. A wán ben de a friyaridei fu a kownu fu Egepte èn a trawan ben de a friyaridei fu Kownu Herodes Antipas. (Leisi Genesis 40:20-22; Markus 6:21-29.) Nowan fu den tiriman disi ben de wan anbegiman fu Yehovah. Fu taki en leti, na nowan presi na ini Bijbel wi e leisi taki wan anbegiman fu Yehovah ben e hori friyari.

10. Fa den fosi Kresten ben e si friyaridei?

10 Wan buku e taki dati den fosi Kresten „ben e si friyaridei leki wan gwenti fu sma di ben e anbegi falsi gado” (The World Book Encyclopedia). Den sortu gwenti disi ben abi fu du nanga falsi bribi. Fu eksempre, den owruten Grikisma ben e bribi taki te wan sma gebore, a abi wan yeye di e kibri en, en heri libi langa. Den ben e denki taki a yeye disi ben e wroko makandra nanga wan gado di ben gebore tapu a srefi dei leki a sma. Boiti den falsi denki disi, friyaridei abi fu du tu nanga horoskoop èn a luku di sma e luku den stari fu sabi san o pasa.

11. Sortu sma Yehovah wani taki wi musu de?

11 Furu sma feni taki den friyaridei na wan spesrutu dei pe trawan musu sori lobi nanga warderi gi den. Ma wi no abi fu sori lobi gi wi famiri nanga mati tapu wán spesrutu dei nomo. Wi kan du dati awinsi sortu dei fu a yari. Yehovah wani taki wi musu de sma di e sori switifasi ala ten èn di lobi fu gi sma sani. (Leisi Tori fu den apostel 20:35.) Wi de nanga tangi dati Gado gi wi libi. Disi na wan bigi kado di wi musu warderi ibri dei, a no soso tapu a dei di wi gebore.​—Psalm 8:3, 4; 36:9.

Tru Kresten e gi trawan sani fu di den lobi den

12. Fu san ede a dei di wan sma dede bun moro a dei di wan sma gebore?

12 Preikiman 7:1 e taki: „Wan bun nen bun moro diri oli, èn a dei di wan sma dede, bun moro a dei di wan sma gebore.” Fu san ede a dei di wan sma dede bun moro a dei di wan sma gebore? Te wi gebore, wi no du nowan sani nanga wi libi, wi no du bun, wi no du ogri. Ma te wi e gebroiki wi libi fu dini Yehovah èn fu du bun gi trawan, dan wi o kisi „wan bun nen” èn Yehovah o memre wi srefi baka te wi dede (Yob 14:14, 15). Yehovah pipel no e hori den eigi friyaridei èn den no e memre a dei tu di Yesus gebore. Fu taki en leti, a wan-enkri sani di Yesus taki dati wi musu memre, na a dede fu en.​—Lukas 22:17-20; Hebrewsma 1:3, 4.

PE PASEN KOMOTO?

13, 14. Nanga san Pasen abi fu du?

13 Furu sma e bribi taki te den e hori Pasen, den e memre na opobaka fu Yesus. Ma Pasen abi fu du nanga na umagado Eostre di sma na ini owruten Ingrisikondre ben e anbegi. A ben de na umagado fu deibroko èn fu lente, a pisi ten fu a yari pe sani e bigin gro baka. Wan wortubuku e taki dati sma ben e anbegi na umagado disi fu kisi furu pikin. Son sani di sma gwenti du na Pasen abi fu du nanga a sani disi (The Dictionary of Mythology). Fu eksempre, wan tra buku e taki dati furu tron eksi e „prenki nyun libi nanga opobaka” (Encyclopædia Britannica). Boiti dati, langa ten kaba a de so taki na ini falsi anbegi konikoni e prenki a meki di sma man meki furu pikin. A de krin taki Pasen no abi noti fu du nanga na opobaka fu Yesus.

14 Yu denki taki Yehovah lobi en te sma e moksi den gwenti fu falsi anbegi nanga na opobaka fu en Manpikin? Kwetikweti (2 Korentesma 6:17, 18). Fu taki en leti, noiti Yehovah aksi wi fu memre na opobaka fu Yesus.

OWRU-YARI NANGA HALLOWEEN

15. Fu san ede Kresten e luku bun nanga owru-yari fesa èn nanga Halloween?

15 Na ini furu kondre sma abi a gwenti fu tan na ai teleki mindrineti tapu 31 december, fu di den wani pasa owru-yari nanga prisiri. Na a neti disi, sma gwenti dringi furu sopi, den e du hurudu, den e prati kado èn den e winsi makandra wan bun nyun-yari. Sma gwenti sutu bombel tu fu yagi ogri yeye gowe. Furu fu den owru-yari gwenti fu a ten disi komoto fu falsi anbegi. Wan tra fesa di sma gwenti hori, na Halloween. A fesa disi abi fu du nanga heks, bakru, nanga spuku. A fesa disi a no wan nyun fesa. Na a ten fu a furu mun di de moro krosibei fu 1 november, den owruten Keltsma fu Ingrisikondre nanga Ierland ben e hori a fesa Samhain. Sma ben e bribi taki na a fesa disi, den yeye fu den dedewan ben e kon na grontapu baka. Sma ben e poti nyanyan nanga dringi gi den yeye, so taki den no du den ogri.

TROWFESA DI GADO FENI BUN

16, 17. San wi musu hori na prakseri te wi e sreka sani gi wan trow?

16 Te tu sma e trow, dan dati na wan prisiri okasi. Na heri grontapu, sma e hori trowfesa na difrenti fasi. Ma furu sma no e aksi densrefi pe ala den sani di den gwenti du na a dei dati komoto. Dati meki furu fu den no sabi tu taki sonwan fu den gwenti disi komoto fu falsi anbegi. Ma te tu Kresten e sreka sani gi a trow fu den, dan den wani sorgu taki sani waka na wan fasi di Yehovah feni bun. Efu den kon sabi pe den gwenti komoto, dan den o man teki bun bosroiti.​—Markus 10:6-9.

17 Sma gwenti du son sani na wan trow fu di den e bribi taki den sani dati o tyari ’koloku’ kon gi a trowpaar (Yesaya 65:11). Na son presi sma e trowe sani soleki aleisi na tapu a trowpaar. Den e bribi taki disi o meki a trowpaar kisi pikin, taki den o de koloku, taki den o abi wan langa libi, èn taki a o kibri den gi ogri. Ma Kresten e luku bun taki den no e du nowan sani di abi fu du nanga falsi anbegi.​—Leisi 2 Korentesma 6:14-18.

18. Sortu tra Bijbel gronprakseri kan yepi Kresten te den o trow?

18 Wan Kresten trowpaar wani taki a trow fu den de wan prisiri okasi gi den nanga trawan èn den wani taki sani waka na wan fasi di fiti. Son leisi te wan trow e hori, sma abi a gwenti fu taigi a trowpaar wan tu sani na fesi ala sma. Ma sma di e kisi so wan okasi na wan Kresten trow, no musu taki sani di kan hati trawan, noso sani di abi fu du nanga sekstori. Den no musu taki noso du sani tu di kan meki a trowpaar noso tra sma firi syen (Odo 26:18, 19; Lukas 6:31; 10:27). Te Kresten e trow, den no musu si a trow fu den leki wan okasi fu ’prodo nanga den gudu di den abi’ (1 Yohanes 2:16). Te yu e sreka sani fu trow, dan seti sani na wan bun fasi so taki a o gi yu prisiri te yu e prakseri a dei dati baka.​—Luku „Ete wan tu sani” 28.

SANI DI SMA GWENTI DU TE WAN SMA DEDE

19, 20. Fu san ede tru Kresten e luku bun nanga son sani di sma gwenti du te wan sma dede?

19 Furu sani de di sma gwenti du te wan sma dede. Ma tru Kresten e luku bun nanga furu fu den gwenti dati. Nofo tron sma gwenti brokodei te wan sma fu den dede. Boiti dati, sma e poti nyanyan gi den dedewan, den e tapu spikri nanga fowtow nanga wan duku, èn te den masra noso wefi dede, dan wan lo sani de di de musu du. Na a beri, famiri e trowe santi noso bromki go na ini a grebi fosi den tapu en.

20 Te wan sma dede, difrenti sani de di sma gwenti du baka wan tu dei, baka wan tu mun, noso baka wan tu yari. Sma e du ala den sani disi fu di den e bribi taki den dedewan kan yepi den wan di de na libi, noso taki den kan du ogri nanga den. Ma Bijbel e leri taki „den dedewan no sabi notinoti”. Dati meki sma di wani taki Gado tan lobi den, no wani abi noti fu du nanga gwenti di abi fu du nanga na anbegi fu den dedewan.​—Preikiman 9:5, 10.

„UNU DI LOBI YEHOVAH, UN NO MUSU LOBI OGRI SANI KWETIKWETI”

21. Nanga sortu tra fesa Kresten musu luku bun?

21 Fesa kan abi krakti tapu a denki fu sma èn tapu a fasi fa den e tyari densrefi. Dati meki wi musu denki bun efu wi o go na wan fesa. Fu eksempre, na son fesa èn na carnaval, sma e dansi fisti, den e dringi sopi pasa marki, èn den e du hurudu srefi. Den sortu fesa disi kan gi sma deki-ati tu fu libi leki homo noso leki lesbis, noso fu sori tranga lobi gi a kondre fu den. Efu wi e go na den sortu fesa disi, dan wi kan taki dati wi no lobi den sani di Yehovah no lobi?​—Psalm 1:1, 2; 97:10; 119:37.

22. San kan yepi wan Kresten fu bosroiti efu a o go na wan fesa?

22 Kresten musu luku bun nanga iniwan fesa di no e gi Gado grani. Na apostel Paulus ben skrifi: „Awansi unu e nyan noso unu e dringi, noso awansi san unu e du, du ala sani fu gi Gado glori” (1 Korentesma 10:31; luku „Ete wan tu sani” 29). A no de fu taki dati a no ala fesa abi fu du nanga hurudu, falsi bribi, noso nanga a tranga lobi di sma abi gi a kondre fu den. Efu a no de so taki wan fesa abi sani di no e kruderi nanga den gronprakseri fu Bijbel, dan wi srefi musu bosroiti efu wi o go na a fesa dati. Wi wani luku tu fa trawan o denki fu a bosroiti di wi teki.

GI YEHOVAH GRANI NANGA DEN SANI DI YU E TAKI ÈN E DU

23, 24. Fa wi kan sori wi famiriman fu san ede wi no e hori son fesa?

23 Kande yu bosroiti fu no hori fesa moro di no e gi Yehovah grani. Ma sonwan fu den famiriman fu yu di no de Yehovah Kotoigi ben kan denki taki yu no lobi den moro, noso taki yu no wani moksi moro nanga den. Kande den feni taki den fesadei na den wan-enkri ten te unu kan de makandra leki famiri. San yu kan du? Furu fasi de fa yu kan sori den taki yu lobi den èn taki den prenspari gi yu (Odo 11:25; Preikiman 3:12, 13). Kande yu kan aksi den fu du sani makandra nanga yu na tra okasi.

24 Efu den famiriman fu yu wani kon sabi fu san ede yu no e hori son fesa moro, dan yu kan suku sani na ini den buku fu wi èn tapu jw.org di o meki taki yu man fruteri den fu san ede yu teki a bosroiti dati. No gi den a firi taki yu wani sori den taki yu abi leti, noso taki yu wani dwengi den fu denki soleki fa yu e denki. Yepi yu famiri fu si taki yu denki bun fosi yu teki wan bosroiti. Hori yusrefi èn ’taki na wan switi fasi ala ten. Den wortu fu yu musu abi sowtu.’​—Kolosesma 4:6.

25, 26. Fa papa nanga mama kan yepi den pikin fu kon lobi den gronprakseri fu Yehovah?

25 A prenspari taki wi alamala frustan bun fu san ede wi no e hori son fesa (Hebrewsma 5:14). Wi wani taki Yehovah breiti nanga wi. Èn efu wi abi pikin, wi musu teki ten fu yepi den fu kon frustan Bijbel gronprakseri èn fu lobi den. Te den kon si Yehovah leki wan trutru sma, dan den o wani du sani tu di e gi en prisiri.​—Yesaya 48:17, 18; 1 Petrus 3:15.

26 Yehovah breiti te a e si taki wi e du ala san wi man fu anbegi en na wan krin fasi èn nanga wan krin ati (Yohanes 4:23). Ma furu sma e denki taki wan sma no kan de eerlijk trutru na ini a grontapu disi pe someni sma no de eerlijk. A sani dati tru? Wi o luku a tori disi na ini a tra kapitel.

^ Efu yu wani sabi moro fu den difrenti fesa di sma gwenti hori, dan luku na ini a buku Ondrosuku Bijbel moro fini​—Gi Yehovah Kotoigi, noso go na jw.org.