Go na content

Go na table of contents

KAPITEL 12

„Gado e du kruktudu?”

„Gado e du kruktudu?”

1. Fa wi e firi son tron te wi e si fa sma e libi takru nanga trawan?

WAN owru uma di en masra dede kaba, kibri moni en heri libi langa, ma now sma e fufuru ala a moni dati na wan triki fasi. Wan nyofi pikin de en wawan na wan presi fu di en mama di no abi lobi na ini en ati kwetikweti, gowe libi en drape. Sma e sroto wan man fu wan sani di a no du. Fa yu e firi te yu e yere den sortu tori disi? A no de fu taki dati den no e meki yu firi bun, èn wi kan frustan dati tu. Libisma meki nanga wan tranga firi gi san bun èn san fowtu. Wi e atibron srefisrefi te wi e si fa sma e libi takru nanga trawan. Wi wani taki sma di e nyan pina musu kisi san den abi reti na tapu, èn taki a sma di du ogri nanga den musu kisi strafu. Efu dati no pasa, dan wi e aksi wisrefi kande: ’Gado e si san e pasa? Fu san ede a no e opo du wan sani?’

2. San Habakuk ben du di a si fa kruktudu ben lai? Fu san ede Yehovah no ben krutu en fu dati?

2 Na ini a heri historia, getrow bakaman fu Yehovah poti den srefi sortu aksi disi. Leki eksempre, a profeiti Habakuk ben begi Gado taki: „Foe san hede joe de meki mi si ogridoe èn san meki joe de tan loekoe na bita libi? Bika kiri nanga tranga dwengi de na mi fesi; feti de na alasei, pratilibi de kon moro bigi dei fu dei” (Habakuk 1:3, Profeti taki foe Sefanja, Nahum nanga Habakuk). Yehovah no ben krutu Habakuk di a poti den opregti aksi disi, fu di retidu na wan firi di Gado srefi poti go dipi na ini na ati fu libisma. Iya, Yehovah meki wi na so wan fasi taki wi man sori pikinso fu a kefalek retidu fu en.

Yehovah no man si kruktudu kwetikweti

3. Fu san ede wi kan taki dati Yehovah sabi moro bun leki iniwan fu wi, taki kruktudu lai na grontapu?

3 A no de so taki Yehovah no e si kruktudu. A e si san e pasa. Bijbel e fruteri wi fu den dei fu Noa taki: „Yehovah ben si taki na ogridu fu libisma ben kon furu na grontapu èn taki ala prakseri di ben de na ini den ati, ben takru ala ten” (Genesis 6:5). Prakseri san dati wani taki. Furu tron a de so taki wi e kon sabi san na kruktudu te wi e yere fu den ogri di sma e du, noso te wisrefi e ondrofeni dati. Ma nanga Yehovah a de tra fasi, fu di en e si ala kruktudu na heri grontapu. A e si ala sani! Ma boiti dati, a man si na ati fu sma sosrefi. A man si a pori denki di e pusu wan sma fu du ogri.​—Yeremia 17:10.

4, 5. (a) Fa Bijbel e sori taki Yehovah e broko en ede nanga sma di e nyan pina fu di trawan no e du san reti? (b) Fa Yehovah srefi ben kisi fu du nanga kruktudu?

4 Ma Yehovah no e si nomo te kruktudu e feni presi na grontapu. A e broko en ede tu nanga den wan di e nyan pina fu kruktudu ede. Te feanti ben e pina a pipel fu Yehovah, dan a no ben e firi bun fu „a geme di den ben e geme fu den sma di ben e kwinsi den èn di ben e pusu den go na ala sei” (Krutuman 2:18). Kande yusrefi si tu taki te sma e si furu kruktudu, dan baka wan pisi ten den no e firi so furu moro gi trawan di e pina. Ma dati no de so nanga Yehovah! Siksi dusun yari langa a e si a kruktudu fu libisma, ma te now ete a no lobi kruktudu kwetikweti. Na presi fu dati, Bijbel e gi wi a dyaranti taki „wan tongo di e lei”, „anu di e trowe a brudu fu sma di no du noti”, nanga „falsi kotoigi di e taki leitori”, na sani di a e tegu gi den.​—Odo 6:16-19.

5 Prakseri tu fa Yehovah krutu den tiriman fu Israel na wan seryusu fasi fu di den no ben e du san reti. Nanga yepi fu wan fu den profeiti fu en a ben aksi den: „A no unu abi a frantwortu fu sabi retidu?” Baka di Yehovah fruteri soifri fa den man disi ben e du ogri fu di den ben abi makti, dan a ben taki tu fa sani ben o waka gi den kruka man disi: „Den o bari kari Yehovah fu yepi den, ma a no o piki den. A o kibri en fesi gi den na a ten dati, akruderi den ogri di den du na ini a fasi fa den tyari densrefi” (Mika 3:1-4). Fu tru, Yehovah e tegu gi kruktudu! Ma fu taki en leti, dan Yehovah srefi ben ondrofeni a sani dati tu! Dusundusun yari langa Satan e spotu Gado kaba, aladi Gado no du nowan ogri (Odo 27:11). Moro fara, a ben hati Yehovah srefisrefi di a si na ogri-ati fasi fa sma kiri a Manpikin fu en leki wan ogriman, aladi a „no ben du nowan sondu” (1 Petrus 2:22; Yesaya 53:9). Sobun, wi no musu prakseri taki Yehovah no sabi taki sma e nyan pina fu di trawan no e du san reti, noso taki a no e broko en ede nanga den sma dati.

6. San wi e du furu tron te wi e si kruktudu? Fu san ede dati de so?

6 Toku a de so taki te wi e si kruktudu, noso te sma e du sani nanga wi di no de reti, dan furu tron wi e suku fu kakafutu gi dati. Wi meki soleki fa Gado de, èn kruktudu no e kruderi kwetikweti nanga nowan sani fu Yehovah (Genesis 1:27). Ma fu san ede Gado e gi pasi taki kruktudu de dan?

A strei di abi fu du nanga a reti di Gado abi fu tiri

7. Fruteri fa sma ben tyalensi a reti di Yehovah abi fu tiri.

7 A piki tapu na aksi disi abi fu du nanga a reti di Gado abi fu tiri. Soleki fa wi si kaba, dan a Mekiman abi a reti fu tiri grontapu nanga ala den sma di e libi na tapu (Psalm 24:1; Openbaring 4:11). Ma frukufruku kaba na ini a historia fu libisma, sma ben tyalensi a reti dati. Fa disi ben du kon? Yehovah ben gi a fosi man, Adam, a komando fu no nyan fu wan spesrutu bon na ini a dyari pe a ben e libi, a Paradijs. San ben o pasa efu a no ben o gi yesi? Gado ben taigi en: „Yu o dede fu tru” (Genesis 2:17). A komando fu Gado no ben de wan hebi gi Adam nanga en wefi, Eva. Toku Satan ben man meki Eva bribi taki na fu soso Gado ben e poti so furu wet gi den. San ben o pasa efu a ben sa nyan fu a bon? Satan ben taigi Eva sondro draidrai: „Unu no sa dede kwetikweti. Bika Gado sabi taki na a dei di unu e nyan fu en, un ai sa kon opo trutru èn dan unu sa de leki Gado, fu di unu sa sabi bun nanga ogri.”​—Genesis 3:1-5.

8. (a) San Satan ben wani taki nanga den wortu di a ben taigi Eva? (b) Sortu sani di abi fu du nanga a reti di Gado abi fu de a moro Heiwan, Satan ben tyalensi?

8 Nanga den wortu dati Satan no ben wani taki nomo dati Yehovah ben kibri wan prenspari tori gi Eva, ma sosrefi taki Gado ben lei gi Eva. Satan ben sabi taki Gado na a Moro Heiwan. Dati meki a no suku fu sori taki dati no de so. Ma luku taki a ben tyalensi a reti di Gado abi fu de a Moro Heiwan èn na so fasi a ben aksi sosrefi efu a ben fiti, noso efu a ben de regtfardiki taki Gado ben de a Moro Hei tiriman. Nanga tra wortu, Satan ben taki dati a fasi fa Yehovah ben e gebroiki a reti di a abi fu tiri, no ben de regtfardiki èn taki A no ben e prakseri a tanbun fu En futuboi.

9. (a) Sortu bakapisi Adam nanga Eva ondrofeni baka di den trangayesi Gado? Sortu prenspari aksi opo kon fu dati ede? (b) Fu san ede Yehovah no ben pori den opruruman disi wantewante?

9 Te fu kaba, Adam nanga Eva trangayesi Yehovah fu di den nyan fu a bon di den no ben musu fasi. Fu di den ben trangayesi meki den ben musu kisi dedestrafu, soleki fa Gado ben taki na fesi. A lei fu Satan ben meki wan tu prenspari aksi opo kon. Yehovah abi a reti trutru fu tiri a libisma famiri, noso libisma musu kisi na okasi fu tiri densrefi? Yehovah e gebroiki a makti fu en leki a Moro Heiwan, na a moro bun fasi di de? Efu Yehovah ben wani, dan en leki na Almaktiwan ben kan gebroiki a makti fu en fu pori den opruruman dati wantewante. Ma den aksi disi di ben opo kon ben abi fu du nanga a fasi fa Gado e tiri, den no ben abi fu du nanga a makti fu en. Sobun efu Gado ben pori Adam, Eva, nanga Satan, dan dati no ben o meki sma si taki Gado abi a reti fu tiri. Na presi fu dati a ben kan meki sma go tweifri moro srefi na a fasi fa Gado e tiri. A wan-enkri fasi fu kon sabi efu libisma ben man tiri densrefi nanga bun bakapisi, sondro a yepi fu Gado, ben de fu gi den na okasi fu tiri densrefi.

10. San historia sori wi fu a tiri fu libisma?

10 San kon na krin na ini ala den yari di pasa? Na ini den dusundusun yari di pasa, libisma pruberi fu tiri na ala sortu fasi. Den kon nanga tirimakti pe wán sma nomo e tiri, tirimakti pe a pipel e taki fa a kondre musu tiri, èn tirimakti pe ala bisnis na ini a kondre na fu lanti. Den kon sosrefi nanga tirimakti pe ala sani na fu lanti so taki nowan sma gudu moro wan trawan. Ma na wan krin fasi Bijbel e taki san ben de a bakapisi fu den sortu tiri disi: „A wan libisma tiri a tra libisma nanga takru bakapisi gi en” (Preikiman 8:9). Nanga reti a profeiti Yeremia ben taki: „Mi sabi heri bun, o Yehovah, taki a no de na libisma fu luku gi ensrefi sortu pasi a wani teki. A no de na wan libisma di e waka srefi fu taki pe a wani poti en futu.”​—Yeremia 10:23.

11. Fu san ede Yehovah gi pasi taki a libisma famiri nyan pina?

11 Sensi a bigin Yehovah ben sabi kaba taki libisma ben o pina srefisrefi te den ben o tiri densrefi. Ma wi kan taki dan taki A ben handri na wan fasi di no de reti fu di a meki a situwâsi disi go doro, aladi a ben sabi san ben o de a bakapisi? Kwetikweti! Meki wi luku wan eksempre: Kon meki wi taki dati yu abi wan pikin di datra musu koti fu di a abi wan siki di kan kiri en. Yu sabi taki te den o koti a pikin, a o pina pikinso, èn dati e meki yu firi sari trutru. Ma na a tra sei yu sabi taki te den koti a pikin, dan dati kan yepi en bakaten fu kisi wan moro bun gosontu. Na so a de tu taki Gado ben sabi na fesi, èn a ben taki na fesi tu, taki libisma tirimakti ben o tyari pina nanga pen kon (Genesis 3:16-19). Ma a ben sabi sosrefi taki a ben o abi fu meki a libisma famiri kon si den takru froktu fu na opruru fu den, bifo den ben o man kon fri dorodoro fu pina nanga pen. Na a fasi disi a strei ben o kon na wan kaba fu ala ten, iya, fu têgo.

A strei di abi fu du nanga a soifri retifasi fu libisma

12. Sortu takru sani Satan ben taki fu libisma, soleki fa a kon na krin ini a tori fu Yob?

12 Wan tra sani de ini a tori disi tu. Satan tyalensi Gado fu di a aksi efu Gado abi a reti fu tiri èn efu a e tiri na wan regtfardiki fasi. Na a fasi dati Satan no taki ogri-ati lei nomo fu a reti di Yehovah abi fu tiri, ma a ben lei sosrefi taki futuboi fu Gado no ben o hori a soifri retifasi fu den. Luku fu eksempre san Satan ben taigi Yehovah fu a regtfardiki man Yob: „A no yusrefi poti wan skotu lontu en èn lontu en oso èn lontu ala san a abi? Yu blesi a wroko fu en anu, èn den meti fu en srefi kon furu na grontapu. Ma now, grantangi, langa yu anu, èn fasi ala san a abi èn luku efu a no sa fluku yu leti na ini yu fesi.”​—Yob 1:10, 11.

13. San Satan ben wani taki nanga den takru sani di a ben taki fu Yob? San disi abi fu du nanga ala libisma?

13 Satan ben feni taki Yehovah ben e kibri Yob soso fu korikori a man disi, so taki a ben o tan dini En. Na a tra sei, Satan ben wani sori taki Yob ben e du neleki a abi soifri retifasi, èn taki a ben e dini Gado soso fu kan kisi sani fu En. Satan ben taki dati a srefi Yob disi ben o drai fluku en Mekiman, efu a no ben o kisi blesi fu Gado moro. Satan ben sabi taki ala sma ben kan si taki Yob ben de wan man ’sondro fowtu èn opregti, di ben e frede Gado èn di ben e wai pasi gi ogridu’. * Sobun, efu Satan ben man pori a soifri retifasi fu Yob, dan a ben o man du a srefi nanga ala tra libisma. Te yu luku en bun, dan Satan ben taki dati nowan sma di wani dini Gado, ben o man tan dini en getrow dorodoro. Iya, Satan tyari moro sani kon na ini a strei fu di a ben taigi Yehovah: „Ala san wan libisma [a no Yob wawan] abi, a sa gi fu kibri en sili.”​—Yob 1:8; 2:4.

14. Satan ben taki wan lo takru sani fu libisma, ma san historia sori wi?

14 Historia sori taki furu sma ben de neleki Yob, fu di den tan getrow na Yehovah dorodoro srefi di den kisi tesi. Sobun, sani no waka soleki fa Satan ben taki. Den sma disi meki Yehovah firi prisiri fu di den tan getrow na en, èn dati ben meki taki Yehovah ben man piki Satan di ben dyaf taki libisma o tapu fu dini Gado te den abi fu nyan pina (Hebrewsma 11:4-38). Iya, reti-ati sma ben e weigri fu drai den baka gi Gado. Den tan frutrow tapu Yehovah fu gi den a krakti fu horidoro, srefi te den ben miti den moro muilek situwâsi.​—2 Korentesma 4:7-10.

15. San sma kan aksi densrefi fu a fasi fa Gado krutu afersi fositen èn fu a fasi fa a sa du dati na ini a ten di e kon?

15 Ma a fasi fa Yehovah e sori a retidu fu en no abi fu du nomo nanga a reti di Gado abi fu tiri, noso nanga a soifri retifasi fu libisma. Bijbel e fruteri wi fu a fasi fa Yehovah ben krutu difrenti sma èn a fasi fa a krutu heri kondre srefi. Bijbel abi profeititori na ini tu di e taki fu krutustrafu di Gado o tyari kon na ini a ten di de na wi fesi. Ala ten kaba Yehovah krutu afersi na wan regtfardiki fasi, èn a sa tan krutu sani na a fasi dati. Fu san ede wi kan abi a dyaranti dati?

Fu san ede a retidu fu Gado bigi moro leki di fu tra sma

Noiti Yehovah sa „pori den regtfardikiwan makandra nanga den ogriwan”

16, 17. Sortu eksempre e sori taki libisma no man frustan trutru san retidu wani taki?

16 Nanga reti Bijbel e taki fu Yehovah: „Ala san a e du na retidu” (Deuteronomium 32:4). Nowan fu wi kan taki dati fu wisrefi. Iya, furu tron wi no man si krin san na a difrenti na mindri bun nanga ogri, fu di wi no man si sani soleki fa Gado e si den. Teki Abraham leki eksempre. A ben begi Yehovah fu no pori ala den sma na ini Sodom, aladi ogridu ben lai na ini a foto dati. A ben aksi Yehovah: „A de so trutru taki yu o pori den regtfardikiwan makandra nanga den ogriwan?” (Genesis 18:23-33) A no de fu taki dati a piki ben de, nôno. Yehovah ben wakti teleki a regtfardiki man Lot nanga den umapikin fu en ben doro na ini a foto Soar, èn dan A meki ’swarfu nanga faya fadon komoto fu hemel na tapu Sodom’ (Genesis 19:22-24). Na a tra sei, Yona ben kisi „bigi atibron” di Gado ben sori sari-ati gi a pipel fu Ninefei. Yona ben sori den sma kaba taki den ben o kisi pori. Dati meki a ben wani si taki den kisi pori tu, awinsi den ben abi berow trutru.—Yona 3:10–4:1.

17 Yehovah ben gi Abraham a dyaranti taki A no e gebroiki a retidu fu en nomo fu pori ogrisma, ma sosrefi fu kibri regtfardikisma. Na a tra sei, Yona ben musu leri taki Yehovah abi sari-ati. Efu den ogriwan e kenki den libi, dan A de „klariklari fu gi pardon” (Psalm 86:5). Yehovah no de leki son libisma di frede taki tra sma no o lespeki a posisi fu den. A no e leisi krutustrafu gi sma fu sori den o furu makti a abi, èn a no e frede fu sori sari-ati gi sma, soso fu di a e prakseri taki den o si en leki wan swaki Gado. A e sori sari-ati na ibri okasi pe a e si taki a fiti fu du dati.​—Yesaya 55:7; Esekièl 18:23.

18. Gebroiki a Bijbel fu sori taki Yehovah no e wroko nanga en firi nomo te sma no e du bun.

18 Ma Yehovah no e meki den firi fu en breni en frustan te sma no e du bun. Di a pipel fu en ben sungu go dipi na ini afkodrei, dan a ben taki na wan krakti fasi: „Mi sa krutu yu akruderi den sani di yu du èn mi sa tyari ala den tegu sani di yu du, kon na yu tapu. Mi ai no sa firi sari gi yu, sosrefi mi no sa firi sari-ati, bika a fasi fa yu tyari yusrefi, mi sa tyari kon na yu tapu” (Esekièl 7:3, 4). Sobun, te libisma e tan du ogri, dan Yehovah sa krutu den akruderi a fasi fa den libi. Ma te Gado e krutu sma, dan a abi bunbun buweisi. Dati meki, di Yehovah ben yere wan tranga „kragi krei” fu Sodom nanga Gomora, dan a ben taki: „Mi de fu saka go na ondro nomonomo, so taki mi kan si efu den e handri trutru akruderi a tranga babari di mi yere fu a foto dati ede” (Genesis 18:20, 21). Wi kan breiti srefisrefi taki Yehovah no e tyari ensrefi leki fa furu libisma e tyari densrefi, fu di den de esi fu krutu sma sondro fu sabi a fini fu wan tori! Fu tru, neleki fa Bijbel e taki, Yehovah na „wan Gado fu getrowfasi, èn na en kruktudu no de”.​—Deuteronomium 32:4.

Frutrow tapu a retidu fu Yehovah

19. San wi kan du efu wi sidon nanga dangra aksi di abi fu du nanga a fasi fa Yehovah e sori retidu?

19 Bijbel no e taki finifini fu ibriwan sani di abi fu du nanga a fasi fa Yehovah handri na ini a ten di pasa. Bijbel no e taigi wi finifini tu fa Yehovah sa krutu den sma noso den grupu fu sma na ini a ten di e kon. Te wi no man frustan wan tori noso wan profeititori na ini Bijbel fu di wi no sabi a fini fu a tori dati, dan wi kan sori taki wi e tan getrow dorodoro na Gado, neleki a profeiti Mika di ben skrifi: „Mi sa sori taki mi e tan wakti a Gado fu mi frulusu.”​—Mika 7:7.

20, 21. Fu san ede wi kan abi a frutrow taki Yehovah sa tan du san reti ala ten?

20 Ala ten wi kan abi a frutrow taki Yehovah sa du san reti na ini ibri situwâsi. Srefi te a gersi leki libisma no e si den ogri di e pasa, toku Yehovah e pramisi: „Refensi na fu mi; mi sa pai baka” (Romesma 12:19). Efu wi e sori taki wi e wakti tapu Yehovah, dan wi sa man taki nanga a srefi overtoigi leki na apostel Paulus: „Gado e du kruktudu? Dati no musu pasa noiti!”​—Romesma 9:14.

21 Na a momenti disi wi e libi na ini ’muilek ten di tranga fu pasa’ (2 Timoteyus 3:1). Kruktudu nanga ’sani di sma e du fu kwinsi trawan’ e meki taki furu sma e pina trawan (Preikiman 4:1). Ma toku Yehovah no kenki. Te now ete a no man si kruktudu kwetikweti, èn a e broko en ede srefisrefi nanga den wan di e nyan pina fu a sani dati ede. Efu wi tan getrow dorodoro na Yehovah, èn efu wi tan horibaka gi a reti di a abi fu tiri, dan a sa gi wi a krakti fu horidoro teleki a dei doro pe a sa puru ala kruktudu te a Kownukondre fu en o tiri.​—1 Petrus 5:6, 7.

^ paragraaf 13 Yehovah ben taki fu Yob: „Nowan sma no de na grontapu di de leki en” (Yob 1:8). Sobun, a musu de taki Yob ben e libi baka di Yosef dede èn bifo Moses ben tron fesiman fu Israel. Dati meki na a ten dati Gado ben kan taki dati nowan sma ben sori a srefi soifri retifasi leki Yob.