Go na content

Go na table of contents

KAPITEL 7

Den pipel ’sa musu fu sabi taki mi na Yehovah’

Den pipel ’sa musu fu sabi taki mi na Yehovah’

ESEKIÈL 25:17

SAN WI O LUKU: Wi o si san wi kan leri fu den sani di miti Israel fu di den ben moksi nanga den kondre di no ben lespeki Yehovah nen

1, 2. (a) Fu san ede wi kan taki dati Israel ben de leki wan skapu na mindri busidagu? (Luku a prenki na a bigin fu a kapitel.) (b) San den Israelsma nanga den kownu fu den ben du ibri leisi baka?

 HONDROHONDRO yari langa Israel ben de leki wan skapu na mindri busidagu. Na a owstusei fu a kondre yu ben abi den Amonsma, den Moabsma, nanga den Edomsma di ben de feanti fu den Israelsma. Na a west-sei yu ben abi den Filisteasma di ben gens Israel fu wan langa pisi ten. Na a noordsei yu ben abi a foto Tirus, wan gudu foto di ben e du bisnis nanga furu tra kondre. Na a zuidsei yu ben abi Egepte di ben abi kownu di sma ben e si leki gado.

2 Te den Israelsma ben e frutrow tapu Yehovah, a ben e kibri den gi den feanti fu den. Ma ibri leisi baka den Israelsma nanga den kownu fu den ben meki den kondre na den lontu kori den fu du sani di no bun. Fu eksempre, Kownu Akab ben meki tra sma kori en fu trangayesi Yehovah. Akab ben e tiri a tin-lo kownukondre fu Israel èn a ben e libi na a srefi ten fu Kownu Yosafat fu Yuda. A ben trow nanga na umapikin fu a kownu fu Sidon di ben e tiri a gudu foto Tirus. Na uma dati di ben nen Iseibel, ben de wan fayafaya anbegiman fu Bâal èn a ben dwengi sma na ini a heri kondre Israel fu anbegi a gado disi. A meki en masra pori a tru anbegi moro leki iniwan ten na fesi.​—1 Kow. 16:30-33; 18:4, 19.

3, 4. (a) Fu suma Esekièl o taki now? (b) Sortu aksi wi o luku?

3 Yehovah ben taigi en pipel san ben o pasa te den ben o trangayesi en. Wan langa pisi ten a ben abi pasensi nanga den, ma now a ben o strafu den (Yer. 21:7, 10; Esek. 5:7-9). Na ini a yari 609 Fosi Krestes, a legre fu Babilon drai kon baka na a Pramisi Kondre a di fu dri leisi. Dati ben de pikinmoro tin yari baka a fosi leisi di den ben kon fu teki a foto abra. A leisi disi den ben o broko den skotu fu Yerusalem èn den ben o kiri den sma di ben opo densrefi teige Nebukadnesar. Di den bigin lontu a foto, ala den sani di Esekièl ben taki kon tru. Na a ten dati a profeiti bigin taki san ben o pasa nanga den tra kondre lontu a Pramisi Kondre.

Den kondre di e taki ogri fu Yehovah o kisi den strafu seiker

4 Yehovah ben sori Esekièl taki den feanti fu Yuda ben o breiti te Yerusalem ben o kisi pori èn den ben o du ogri nanga den sma di ben o tan na libi. Ma Yehovah ben o strafu den pipel di no ben lespeki en nen èn di ben e kori en pipel fu du sani di no bun. San wi kan leri fu den sani di miti den Israelsma di den ben e moksi nanga den tra kondre? Fa den profeititori di Esekièl skrifi fu den tra kondre e gi wi howpu?

Famiriman di „spotu” Israel

5, 6. Fa den Amonsma ben e libi nanga den Israelsma di ben de famiri fu den?

5 Den Amonsma, den Moabsma nanga den Edomsma ben de famiri fu den Israelsma. Ma aladi den ben de famiri, toku den kondre dati du ogri nanga Gado pipel furu yari langa èn den „spotu” den.​—Esek. 25:6.

6 Den Amonsma ben de bakapikin fu a yongu umapikin fu Lot, a neef fu Abraham (Gen. 19:38). Fu di a tongo fu den Amonsma ben gersi Hebrewtongo, meki a kan taki Gado pipel ben frustan den. Fu di den ben de famiri, meki Yehovah taigi den Israelsma fu no go feti nanga den Amonsma (Deut. 2:19). Ma na ini a ten fu den Krutuman, den Amonsma ben span anu makandra nanga Kownu Eklon fu pina den Israelsma (Krut. 3:12-15, 27-30). Bakaten di Saul ben de kownu, den Amonsma go feti nanga Israel (1 Sam. 11:1-4). Èn na ini a ten fu Kownu Yosafat, den Amonsma span anu makandra baka nanga den Moabsma fu go feti nanga Israel.​—2 Kron. 20:1, 2.

7. Fa den Moabsma ben e libi nanga den Israelsma di ben de famiri fu den?

7 Den Moabsma ben de bakapikin fu a moro owru umapikin fu Lot (Gen. 19:36, 37). Yehovah ben taigi den Israelsma fu „no go feti nanga den [Moabsma]” (Deut. 2:9). Ma den Moabsma no ben e libi bun nanga Israel. Na presi fu yepi den Israelsma di ben komoto na ini katibo fu Egepte, den pruberi fu tapu den fu no go na ini a Pramisi Kondre. Kownu Balak fu Moab yuru Bileam fu fluku den Israelsma èn Bileam taigi Balak fa a kan kori den man fu Israel fu du hurudu èn fu anbegi falsi gado (Num. 22:1-8; 25:1-9; Openb. 2:14). Hondrohondro yari langa den Moabsma tan kwinsi den famiri fu den, te na a ten fu Esekièl.​—2 Kow. 24:1, 2.

8. Fu san ede Yehovah ben kari den Edomsma nanga den Israelsma brada, ma fa den Edomsma ben e libi nanga den Israelsma?

8 Den Edomsma ben de bakapikin fu Esau, a twelengi brada fu Yakob. Den Edomsma nanga den Israelsma ben de krosibei famiri fu makandra èn dati meki Yehovah ben kari den brada (Deut. 2:1-5; 23:7, 8). Toku den Edomsma gens den Israelsma sensi a ten di den komoto na ini Egepte teleki Yerusalem kisi pori na ini 607 Fosi Krestes (Num. 20:14, 18; Esek. 25:12). Na a ten dati, den Edomsma ben breiti taki den Israelsma ben e pina èn den gi den Babilonsma deki-ati fu pori Yerusalem. Boiti dati, den ben grabu den Israelsma di ben lowe gowe èn den ben tyari den go gi den feanti.​—Ps. 137:7; Obad. 11, 14.

9, 10. (a) San pasa nanga Amon, Moab nanga Edom? (b) San e sori taki a no ala sma fu den kondre dati ben e gens den Israelsma?

9 Yehovah ben taki dati a ben o strafu den pipel disi di ben de famiri fu den Israelsma. A ben taki: „Mi o gi . . . den Amonsma na den sma di e libi na Owstusei, so taki den tra pipel no o memre den Amonsma moro.” A ben taki tu: „Mi o strafu sma na ini Moab èn den sa musu fu sabi taki mi na Yehovah” (Esek. 25:10, 11). Sowan feifi yari baka di Yerusalem kisi pori, den profeititori disi bigin kon tru di den Babilon sma teki Amon nanga Moab abra. Yehovah ben taki dati a ben o „kiri den libisma nanga osometi” fu Edom èn a ben o meki a foto „tron wan brokopresi” (Esek. 25:13). Now Amon, Moab nanga Edom no de moro, soleki fa Bijbel ben taki na fesi.​—Yer. 9:25, 26; 48:42; 49:17, 18.

10 Ma a no ala sma fu den kondre disi ben e gens a pipel fu Gado. Fu eksempre, Seilek fu Amon nanga Yitma fu Moab ben de tranga fetiman fu Kownu David (1 Kron. 11:26, 39, 46; 12:1). Èn Rut fu Moab tron wan fayafaya anbegiman fu Yehovah.​—Rut 1:4, 16, 17.

No meki sma kisi yu fu du sani di no bun

11. San wi kan leri fu den sani di miti den Israelsma fu di den ben e moksi nanga den Amonsma, den Moabsma nanga den Edomsma?

11 San wi kan leri fu den sani di miti Israel fu di den ben e bumui nanga den tra pipel? A fosi sani, na taki di den Israelsma no ben de na ai, den bigin teki den gwenti abra fu den pipel di ben de famiri fu den. Fu eksempre, den go anbegi a Bâal fu Peor, a gado fu den Moabsma nanga Molek, a gado fu den Amonsma (Num. 25:1-3; 1 Kow. 11:7). Wan srefi sortu sani kan pasa nanga wi. Son famiriman fu wi di no de Kotoigi kan dwengi wi fu du sani di Yehovah no feni bun. Kande den no e frustan fu san ede wi no e hori Pasen, fu san ede wi no e gi den kado tapu Kresneti, noso fu san ede wi no e du tra sani di abi fu du nanga falsi anbegi. A kan taki den no e gens a bribi fu wi, ma efu wi no de na ai den kan meki wi du sani di Yehovah no feni bun, awinsi na wan pikin sani nomo. A prenspari srefisrefi fu tan gi yesi na Yehovah awinsi sma e dwengi wi fu pasa den wet fu en! Na eksempre fu den Israelsma e sori taki srefi wan pikin sani kan meki wi lasi wi matifasi nanga Yehovah.

12, 13. Suma kan gens wi, ma san kan pasa efu wi e tan gi yesi na Yehovah?

12 Wi kan leri wan tra sani fu a fasi fa den Amonsma, den Moabsma nanga den Edomsma ben e libi nanga Israel. Famiriman kan gens wi hebi. Yesus ben taki dati son leisi a boskopu di wi e preiki kan ’tyari trobi na mindri wan man nanga en papa èn na mindri wan umapikin nanga en mama’ (Mat. 10:35, 36). Yehovah ben taigi den Israelsma fu no go feti nanga den famiri fu den. Wi no e suku trobi tu nanga famiriman di no e dini Yehovah. Ma wi no musu skreki te den e frufolgu wi.​—2 Tim. 3:12.

13 Awinsi den famiriman fu wi no e frufolgu wi fu di wi e anbegi Yehovah, toku wi musu luku bun taki wi no e du san wi famiri wani, na presi fu du san Yehovah wani. Fu san ede? Fu di Yehovah musu de a moro prenspari sma gi wi. (Leisi Mateyus 10:37.) Boiti dati, efu wi e tan gi yesi na Yehovah, dan kande son famiriman o kon na ini a tru anbegi neleki Seilek, Yitma nanga Rut (1 Tim. 4:16). Den kan ondrofeni tu o switi a de fu dini a wán tru Gado di o lobi den èn kibri den.

Yehovah „strafu” den feanti fu en

14, 15. Fa den Filisteasma ben e libi nanga den Israelsma?

14 Den Filisteasma ben froisi fu na eilanti Kreita fu go tan na ini a kondre Kanan. Bakaten Yehovah ben pramisi Abraham nanga den bakapikin fu en taki a ben o gi den a kondre dati. Abraham nanga Isak ben bumui nanga den Filisteasma (Gen. 21:29-32; 26:1). Na a ten di den Israelsma go na ini a Pramisi Kondre, den Filisteasma ben tron wan tranga pipel di ben abi wan bigi legre. Den ben anbegi falsi gado soleki Bâal-Sebub nanga Dagon (1 Sam. 5:1-4; 2 Kow. 1:2, 3). Son leisi den Israelsma ben anbegi den gado disi tu.​—Krut. 10:6.

15 Fu di den Israelsma trangayesi Yehovah, meki Yehovah gi pasi taki den Filisteasma pina en pipel furu yari langa (Krut. 10:7, 8; Esek. 25:15). Den poti wan lo hebi wet gi den Israelsma a èn den kiri furu fu den (1 Sam. 4:10). Ma di den Israelsma sori berow èn den drai kon baka na Yehovah, a frulusu den. A meki man soleki Simson, Saul nanga David frulusu en pipel (Krut. 13:5, 24; 1 Sam. 9:15-17; 18:6, 7). Èn soleki fa Esekièl ben taki na fesi, dan Yehovah „strafu” den Filisteasma di a meki den Babilonsma nanga den Grikisma kon feti nanga den.​—Esek. 25:15-17.

16, 17. San wi kan leri fu den sani di den Filisteasma du nanga den Israelsma?

16 San wi kan leri fu a fasi fa den Filisteasma ben e libi nanga den Israelsma? Na ini a ten disi sonwan fu den moro makti kondre na grontapu gens a pipel fu Yehovah. Tra fasi leki Israel, a pipel fu Yehovah tai hori na en. Ma son leisi a kan gersi leki den feanti fu a tru anbegi e wini. Fu eksempre, wan tu yari baka 1900 a regering fu Amerkankondre pruberi fu tapu a wroko fu Yehovah pipel. Den leisi strafu gi brada di ben e teki fesi na ini na organisâsi fu Yehovah. Den ben abi na prakseri fu meki den brada disi koti strafu sowan 20 yari. Na a ten fu a Di Fu Tu Grontapufeti a Nazi regering fu Doisrikondre pruberi fu kiri ala den anbegiman fu Yehovah na ini a kondre. Den poti dusundusun Kotoigi na strafu èn den kiri hondrohondro fu den. Baka a feti dati, a Sovyet regering frufolgu Yehovah Kotoigi furu yari langa. Den seni den brada nanga sisa go na wrokoman-kampu noso den seni den go na Siberia.

17 Kande son kondre o tan gens a preikiwroko, kande den o poti Gado pipel na strafu-oso èn kande den o kiri sonwan fu wi srefi. Den sani disi musu meki wi frede noso den musu meki wi lasi bribi? Nôno! Yehovah o tan kibri en pipel. (Leisi Mateyus 10:28-31.) Son regering di ben abi furu makti èn di ben e gens a pipel fu Gado no de moro. Ma te nanga now a pipel fu Yehovah e dini en fayafaya. Heri esi a srefi sani di pasa nanga den Filisteasma o pasa nanga ala libisma regering. Den o musu fu sabi suma na Yehovah. Neleki den Filisteasma den no o de moro!

„Gudu” no kibri en

18. Sortu makti Tirus ben abi?

18 A foto Tirus b fu owruten ben de wan foto di ben e du bisnis nanga furu tra kondre. Den ben abi furu sipi di ben abra a Mindrikondre Se fu go du bisnis nanga tra kondre na a westsei. Na a owstusei, den bisnisman fu Tirus ben e teki pasi go te na den farawe kondre. A foto disi ben kon gudu moro nanga moro fu di hondrohondro yari langa a ben e du bisnis nanga farawe kondre. Den bisnisman fu a foto ben kon gudu so te, taki den ben si densrefi leki granman.​—Yes. 23:8.

19, 20. Fa den sma fu Tirus ben de tra fasi leki den Gibeonsma?

19 Di Kownu David nanga Salomo ben e tiri, dan Israel ben e du furu bisnis nanga den sma fu Tirus, di ben e seni udu nanga wrokoman fu yepi bow a kownu-oso fu David èn bakaten a tempel fu Salomo (2 Kron. 2:1, 3, 7-16). Na a ten dati den sma fu Tirus si fa Yehovah ben blesi den Israelsma fu di den ben e gi yesi na den wet fu en (1 Kow. 3:10-12; 10:4-9). Dati ben de wan moi okasi gi den sma fu Tirus fu leri moro fu a tru anbegi, fu kon sabi Yehovah èn fu si srefi sortu wini a e tyari kon te sma e dini a tru Gado!

20 Aladi den sma fu Tirus ben abi a moi okasi disi, toku den ben feni gudu moro prenspari. Den no teki na eksempre fu den Gibeonsma di ben e libi na ini Kanan. Den sma disi ben yere nomo fu den bigi wroko fu Yehovah, èn dati wawan ben gi den deki-ati fu tron futuboi fu en (Yos. 9:2, 3, 22–10:2). Fu taki en leti, den sma fu Tirus ben e gens a pipel fu Gado èn den seri sonwan fu den leki srafu srefi.​—Ps. 83:2, 7; Yoèl 3:4, 6; Amos 1:9.

Noiti wi musu denki taki gudu o kibri wi

21, 22. San pasa nanga Tirus èn fu san ede?

21 Yehovah ben meki Esekièl taigi den feanti fu en: „Tirus, mi o strafu yu èn mi o tyari furu kondre kon feti nanga yu, neleki fa a se e tyari furu skwala kon. Den o hari den skotu fu Tirus broko èn den o broko den toren fu en. Mi o krabu ala finifini doti puru na ini en, meki a tron wan brenki bigi ston pe noti no de na tapu” (Esek. 26:1-5). Den sma fu Tirus ben e denki taki a gudu fu den ben o kibri den neleki fa a bigi skotu di ben lontu a foto ben e kibri den. A skotu disi ben hei 46 meter. A ben o moro bun efu den ben gi yesi na a warskow disi fu Salomo: „Den gudu fu wan guduman na wan tranga foto gi en. A e si den leki wan skotu di e gi en kibri.”​—Odo 18:11.

22 Di den Babilonsma nanga den Grikisma meki a profeititori fu Esekièl kon tru, den sma fu Tirus si taki a gudu fu a foto nanga a bigi skotu no ben man kibri den. Baka di den Babilonsma pori Yerusalem, den feti nanga Tirus 13 yari langa (Esek. 29:17, 18). A moi fu si fa Aleksander a Bigiwan meki wan pisi fu a profeititori fu Esekièl kon tru na ini a yari 332 Fosi Krestes. c A legre fu en teki den broko pisi fu a foto di ben de na syoro, dan den trowe den ston, na udu nanga a santi go na ini a watra. Na so a bow wan dan go na a tra pisi fu a foto Tirus di ben de tapu wan èilanti (Esek. 26:4, 12). Aleksander broko den skotu, a teki den gudu fu a foto, a kiri dusundusun srudati nanga sma fu a foto èn a seri dusundusun leki srafu. Den sma fu Tirus ben abi fu kon sabi suma na Yehovah. Nanga tranga den leri taki „gudu” no e kibri sma fu ala ten.​—Esek. 27:33, 34.

A ben gersi leki nowan kondre ben o man wini Tirus. Ma toku a kisi pori, soleki fa Esekièl ben taki na fesi (Luku paragraaf 22)

23. San wi kan leri fu den sani di miti den sma fu Tirus?

23 San wi kan leri fu a sani di miti den sma fu Tirus? Noiti wi wani kori wisrefi taki „gudu” kan kibri wi (Mat. 13:22). Wi no „kan dini Gado èn dini Gudu” na a srefi ten. (Leisi Mateyus 6:24.) Soso den sma di e dini Yehovah nanga den heri ati kan de seiker taki den o kisi kibri (Mat. 6:31-33; Yoh. 10:27-29). Ibri pisi fu den profeititori di e taki fu a kaba fu a grontapu disi o kon tru seiker, neleki fa den profeititori di abi fu du nanga Tirus kon tru. Na a ten dati, den sma di e frutrow tapu gudu o abi fu kon sabi suma na Yehovah te a o pori den gridi bisnisman fu a grontapu disi di e denki densrefi nomo.

Den tirimakti de leki „warimbo”

24-26. (a) Fu san ede Yehovah kari Egepte „wan warimbo”? (b) San Kownu Sedekia du nanga a rai fu Yehovah èn san ben de a bakapisi?

24 Sensi a ten fosi Yosef teleki a ten di Babilon go feti nanga Yerusalem, Egepte ben abi bun furu makti na ini a kontren fu a Pramisi Kondre. Fu di Egepte ben de solanga kaba, meki a ben gersi leki a ben tranga. Ma te yu e agersi en nanga Yehovah, dan a ben swaki neleki „wan warimbo”.​—Esek. 29:6.

25 Kownu Sedekia di ben drai baka gi Yehovah no ben frustan taki Egepte no tranga so. Yehovah seni a profeiti Yeremia fu gi Sedekia deki-ati fu saka ensrefi ondro a kownu fu Babilon (Yer. 27:12). Sedekia ben sweri na ini a nen fu Yehovah taki a no ben o opo ensrefi teige Nebukadnesar. Ma bakaten a no teki a rai fu Yehovah, a broko en frubontu nanga Nebukadnesar èn a go suku yepi na Egepte fu feti teige Babilon (2 Kron. 36:13; Esek. 17:12-20). Ma sani no waka bun gi den Israelsma di ben e frutrow tapu a makti fu Egepte (Esek. 29:7). A ben gersi leki Egepte ben tranga leki „wan bigi meti” (Esek. 29:3, 4). Ma Yehovah ben taki dati a ben o du a srefi sani nanga en di ontiman e du nanga den bigi kaiman na ini Nijl-liba. A du dati di a seni den Babilonsma fu wini a kondre dati di ben de sensi owruten.​—Esek. 29:9-12, 19.

26 San pasa nanga Sedekia di a trangayesi Yehovah? Fu di a opo ensrefi teige Yehovah, meki Esekièl ben taki dati Yehovah ben o puru a kownu-ati na tapu na ede fu na „ogri tiriman” disi. A taki dati a kownukondre fu en ben o kisi pori. Ma Esekièl ben taki wan sani di ben gi howpu tu (Esek. 21:25-27). Yehovah ben meki a taki na fesi dati wan bakapikin fu David ben o tron kownu èn taki na en ben o „abi a reti fu kisi” a kownusturu. Na ini a tra kapitel wi o si suma na a sma disi.

27. San wi kan leri fu den Israelsma di ben e frutrow tapu Egepte?

27 San wi kan leri fu a sani di miti den Israelsma fu di den ben e frutrow tapu Egepte? Na ini a ten disi a pipel fu Yehovah no musu frutrow tapu den regering fu a grontapu disi èn den no musu denki taki den regering disi kan kibri den. Srefi na ini wi ati wi ’no musu de wan pisi fu grontapu’ (Yoh. 15:19; Yak. 4:4). A kan gersi leki den kondre tranga, neleki fa a ben de nanga Egepte, ma den swaki neleki wan warimbo. A no ben o de wan koni sani fu frutrow tapu sondu libisma. Na presi fu dati wi musu frutrow tapu a Moro Hei Tiriman fu hemel nanga grontapu!​—Leisi Psalm 146:3-6.

Srefi te wi de wi wawan, wi no musu teki sei na ini politiek (Luku paragraaf 27)

Den pipel „sa musu fu sabi taki mi na Yehovah”

28-30. Fa den kondre ’sa musu fu sabi suma na Yehovah’, ma fa wi e sori taki wi sabi Yehovah?

28 Furu leisi na ini a buku Esekièl Yehovah taki dati den pipel ’sa musu fu sabi taki en na Yehovah’ (Esek. 25:17). Den wortu dati kon tru di Yehovah strafu den feanti fu en pipel. Ma den o kon tru sosrefi na ini a ten disi. Fa dati o pasa?

29 Neleki fa a ben de nanga a pipel fu Yehovah na ini owruten, wi abi furu kondre na wi lontu di e si wi leki skapu di no man kibri densrefi (Esek. 38:10-13). Kapitel 17 nanga 18 fu a buku disi o sori taki heri esi den kondre o kon feti nanga Gado pipel. Ma te den o du dati, dan Yehovah o sori den suma abi makti trutru. Te Yehovah o pori den na ini a feti fu Armagedon, dan den sa musu fu sabi taki Yehovah na a Moro Hei Tiriman.​—Openb. 16:16; 19:17-21.

30 Ma Yehovah o kibri wi èn a o blesi wi. Fu san ede? Fu di wi sori taki wi sabi Yehovah trutru. Iya, wi e frutrow na en tapu, wi e gi yesi na en èn wi e si en leki a wan-enkri sma di wi musu anbegi.​—Leisi Esekièl 28:26.

a Fu eksempre, den Filisteasma ben meki wan wet taki nowan sma di ben e sabi meki sani fu isri ben mag du a wroko dati. Efu den Israelsma ben wani srapu den wrokosani di den ben e gebroiki fu wroko den gron, dan den ben musu go na den Filisteasma. A moni di den ben musu pai gi a wroko disi, ben de a srefi moni di den ben musu wroko wan tu dei.​—1 Sam. 13:19-22.

b A fosi foto Tirus ben bow tapu wan eilanti fu ston, krosibei fu a syoro. A ben de sowan 50 kilometer na a noordsei fu Karmel-bergi. Bakaten sma meki ete wan pisi fu a foto na a syoro. A Hebrew nen fu a foto na Sur, san wani taki „Ston”.

c Yesaya, Yeremia, Yoèl, Amos nanga Sakaria ben taki profeititori tu di ben e sori san ben o pasa nanga Tirus. Ala den profeititori disi kon tru.​—Yes. 23:1-8; Yer. 25:15, 22, 27; Yoèl 3:4; Amos 1:10; Sak. 9:3, 4.