1, 2. (a) Fu san ede den Dyu na ini Babilon e skreki? (b) Sortu boskopu Esekièl abi gi den disi leisi? (c) Sortu aksi wi o luku?

 WAN tu leisi Yehovah meki a profeiti Esekièl du sani fu sori den Dyu na ini Babilon san ben o pasa. A fosi leisi di Esekièl ben musu du a sani disi a ben abi wan krutuboskopu gi a pipel. A di fu tu leisi nanga a di fu dri leisi a ben abi wan krutuboskopu gi den tu (Esek. 3:24-26; 4:1-7; 5:1; 12:3-6). Ala den dri leisi disi di Esekièl ben du sani fu sori den Dyu san ben o miti den, a ben de wan krutuboskopu.

² Sobun, prakseri fa den Dyu na ini Babilon skreki di den si taki Esekièl kon tanapu na den fesi. A ben o du wan sani fu sori den sortu boskopu Yehovah ben abi gi den. Kande den ben aksi densrefi sortu takru boskopu den ben o kisi a leisi disi. Ma disi leisi Esekièl abi wan heri tra boskopu gi den. A no abi wan krutuboskopu gi den, ma wan moi pramisi fu Yehovah (Esek. 37:23). Sortu boskopu Esekièl abi gi den Dyu? San a profeititori wani taki? Fa a kon tru na ini a ten disi? Meki wi go luku.

3. (a) San a tiki „gi Yuda” ben prenki? (b) Fu san ede „a tiki fu Efrayim” ben e prenki a tin-lo kownukondre?

³ Yehovah taigi Esekièl fu teki tu tiki èn fu skrifi tapu a wan „gi Yuda” èn tapu a trawan „gi Yosef, a tiki fu Efrayim”. (Leisi Esekièl 37:15, 16.) San den tu tiki disi e prenki? A tiki di ben de „gi Yuda” ben prenki a tu-lo kownukondre fu Yuda nanga Benyamin. Den kownu di ben e tiri a tu-lo kownukondre ben de fu a lo fu Yuda. Den priester ben e libi na ini Yuda tu fu di den ben e wroko na ini a tempel na Yerusalem (2 Kron. 11:13, 14; 34:30). Sobun, a kownukondre fu Yuda ben abi den kownu di ben de bakapikin fu David èn den priester di ben de fu a lo fu Leifi. „A tiki fu Efrayim” ben prenki a tin-lo kownukondre fu Israel. Fu san ede wi kan taki dati? A fosi kownu fu a tin-lo kownukondre ben de Yerobeyam di ben de fu a lo fu Efrayim. Baka wan pisi ten Efrayim ben de a moro bigi lo èn a ben abi furu makti (Deut. 33:17; 1 Kow. 11:26). Ma a tin-lo kownukondre fu Israel no ben abi kownu di ben de bakapikin fu David èn den priester no ben de fu a lo fu Leifi.

4. San a sani di Esekièl e du nanga den tu tiki e sori? (Luku a prenki na a bigin fu a kapitel.)

⁴ Yehovah taigi Esekièl fu tyari den tu tiki kon na makandra, „so taki den kan kon de wán tiki”. Den Dyu ben e luku san Esekièl ben e du èn den aksi en: „Yu no wani fruteri wi san den sani disi wani taki?” Esekièl taigi den taki a ben sori den san Yehovah srefi ben o du. Yehovah ben taki fu den tu tiki: „Mi o meki den kon de wán tiki. Iya, den tu tiki o tron wán tiki na ini mi anu.”​—Esek. 37:17-19.

5. San a profeititori fu den tu tiki wani taki? (Luku a faki „Tu tiki e tron wán tiki”.)

⁵ Baka dati Yehovah e taigi Esekièl san a profeititori fu den tu tiki wani taki. (Leisi Esekièl 37:21, 22.) Den sma fu a tu-lo kownukondre Yuda nanga den sma fu a tin-lo kownukondre Israel (Efrayim) ben o drai go baka na a kondre Israel, pe den ben o tron „wán pipel”.​—Yer. 30:1-3; 31:2-9; 33:7.

6. Sortu moi sani wi e leri fu den profeititori na ini Esekièl kapitel 37?

⁶ Den tu profeititori na ini Esekièl kapitel 37 e leri wi moi sani. Den e leri wi taki Gado kan gi en pipel libi baka (vers 1-14) èn taki a kan meki den tron wán (vers 15-28).

7. Fa 1 Kroniki 9:2, 3 e sori taki „Gado man du ala sani”?

⁷ A ben gersi leki noiti den Dyu di ben de na ini katibo ben o kon fri èn taki noiti moro den ben o de wan pipel baka. a Ma „Gado man du ala sani” (Mat. 19:26). Yehovah du san a pramisi. Na ini 537 Fosi Krestes den Dyu na ini Babilon kon fri. Baka dati sma fu ala den tu kownukondre drai go baka na Yerusalem fu seti a tru anbegi baka. Bijbel e taki: „Sonwan fu den bakapikin fu Yuda, Benyamin, Efrayim,  nanga Manase ben e libi na ini Yerusalem” (1 Kron. 9:2, 3; Esra 6:17). Iya, neleki fa Yehovah ben taki na fesi, sma fu a tin-lo kownukondre Israel nanga sma fu a tu-lo kownukondre Yuda ben tron wán.

8. (a) Sortu profeititori Yesaya ben skrifi? (b) San na tu sani di wi e leri fu Esekièl 37:21?

⁸ Sowan 200 yari na fesi a profeiti Yesaya ben skrifi wan profeititori di ben sori san ben o pasa nanga Israel nanga Yuda, baka te den go na ini katibo. A ben taki dati Yehovah ben o tyari ’den sma fu Israel nanga den sma fu Yuda di ben panya go na ala sei’ kon na wán. ’Den ben o komoto na Asiria’ tu (Yes. 11:12, 13, 16). Èn na dati Yehovah du tu, a puru „den Israelsma na mindri den tra pipel” (Esek. 37:21). A tekst disi e leri wi tu prenspari sani: Now Yehovah no e kari en pipel di de na ini katibo „Yuda” nanga „Efrayim” moro, ma a e kari den „Israelsma”. Sobun, a ben si den leki wán grupu. Wan tra sani na taki den Israelsma no ben o komoto fu Babilon wawan, ma den ben o komoto fu „ala den kondre”.

9. Fa Yehovah yepi den Dyu fu tron wán, baka di den drai go baka na Israel?

⁹ Fa Yehovah yepi den Dyu fu tron wán, baka di den drai go baka na Israel? A ben gi den bun skapuman, soleki Serubabel, Granpriester Yosua, Esra nanga Nehemia. Boiti dati, Gado ben poti man soleki Hagai, Sakaria nanga Maleaki leki profeiti. Ala den man disi ben wroko tranga fu gi a pipel deki-ati fu du san Gado wani (Neh. 8:2, 3). Yehovah ben kibri a pipel fu en tu gi den feanti fu den.​—Ester 9:24, 25; Sak. 4:6.

10. San Satan ben man du nanga den Dyu?

 ¹⁰ Aladi Yehovah du so furu fu yepi en pipel, toku furu fu den Israelsma no horibaka gi a tru anbegi. Den sani di den ben du skrifi na ini den Bijbel buku di skrifi baka di den komoto na ini katibo (Esra 9:1-3; Neh. 13:1, 2, 15). Sowan 100 yari baka di den drai go baka na den kondre, den ben du furu sani di Yehovah no lobi. Fu dati ede Yehovah ben feni en fanowdu fu taigi den fu ’drai kon baka na en’ (Mal. 3:7). Di Yesus kon na grontapu den Dyu ben prati na ini difrenti kerki grupu di ben abi den eigi fesiman (Mat. 16:6; Mark. 7:5-8). Satan ben sorgu taki den Dyu no ben abi wánfasi. Toku a profeititori fu Yehovah di e sori taki a pipel fu en ben o tron wán, ben o kon tru. Fa dati ben o pasa?

11. (a) San Yehovah ben sori fu a profeititori fu den tu tiki? (b) Baka di den trowe Satan komoto fu hemel, dan san a ben pruberi fu du baka?

¹¹ Leisi Esekièl 37:24. Yehovah ben sori taki a profeititori fu den tu tiki ben o kon tru na wan moro bigi fasi, baka te en „futuboi David”, dati na Yesus, ben o bigin tiri leki kownu. Disi pasa na ini 1914 (2 Sam. 7:16 Luk. 1:32). b Na a ten dati den Israelsma no ben de Gado pipel moro. Na presi fu den Israelsma, Yehovah ben teki den salfuwan leki en pipel. Bijbel e kari den salfuwan disi „na Israel fu Gado” (Yer. 31:33; Gal. 3:29; 6:16). Baka di den trowe Satan komoto fu hemel, a ben meki muiti baka fu pori a wánfasi fu Gado pipel (Openb. 12:7-10). Fu eksempre, baka di Brada Russell dede na ini 1916, Satan gebroiki den sma di drai baka gi a tru bribi fu tyari pratifasi kon na ini na organisâsi. Ma baka wan pisi ten den sma disi komoto na ini na organisâsi. Boiti dati, Satan meki sma poti den brada di ben teki fesi na a ten dati na strafu-oso. Ma srefi a sani dati no ben man pori a wánfasi fu Gado en pipel. Den salfuwan di ben abi wan bun matifasi nanga Yehovah no meki noti pori a wánfasi fu den.

12. Fu san ede Satan no ben man pori a wánfasi fu den salfuwan?

¹² Aladi Satan ben man pori a wánfasi fu den Dyu, a no ben man du dati nanga na „Israel fu Gado”. Fu san ede a no ben man du dati? Fu di den salfuwan ben du muiti fu hori densrefi na den wet fu Yehovah. A bakapisi ben de taki a Kownu fu den, Yesus Krestes, ben kibri den èn te nanga now a e yepi den fu feti teige Satan.​—Openb. 6:2.

13. Sortu prenspari sani a profeititori fu den tu tiki e leri wi?

¹³ Sortu prenspari sani a profeititori fu den tu tiki e leri wi na ini a ten disi? Hori na prakseri taki a profeititori e sori fa tu grupu e tron wán. A e sori tu taki na Yehovah srefi e  meki den tron wán. Sobun, sortu prenspari sani a profeititori fu den tu tiki e leri wi fu a tru anbegi? A e leri wi taki na Yehovah srefi o meki den anbegiman fu en „tron wán”.​—Esek. 37:19.

14. Fa a profeititori fu den tu tiki kon tru na wan moro bigi fasi sensi 1919?

¹⁴ Sensi 1919 a profeititori fu den tu tiki kon tru na wan moro bigi fasi. Gado ben krin en pipel èn den ben de na ini wan agersi paradijs. Na a ten dati a moro bigi pisi fu den sma di ben tyari kon na wán ben abi a howpu fu tron kownu nanga priester na ini hemel (Openb. 20:6). Wi kan taki dati den salfuwan disi na a tiki „gi Yuda” fu di Yuda ben abi kownu di ben de bakapikin fu David nanga priester di ben komoto fu a lo Leifi. Ma bakaten moro nanga moro sma di ben abi a howpu fu libi na grontapu bigin moksi nanga den salfuwan. Wi kan taki dati den sma disi na „a tiki fu Efrayim” fu di Efrayim no ben abi kownu di ben de bakapikin fu David èn den no ben abi priester di ben komoto fu a lo Leifi. Den tu grupu disi e dini Yehovah leki wán pipel èn den abi wán Kownu, Yesus Krestes.​—Esek. 37:24.

15. Fa den sani na ini Esekièl 37:26, 27 e kon tru na ini a ten fu wi?

¹⁵ A profeititori fu Esekièl e sori tu taki furu sma ben o kon dini Yehovah makandra nanga den salfuwan. Yehovah ben taki fu en pipel: „Mi o meki den kisi furu pikin” èn „a tenti fu mi o tapu den” (Esek. 37:26, 27). Den wortu disi e meki wi denki a sani di na apostel Yohanes ben skrifi, sowan 700 yari baka Esekièl. Yohanes ben taki dati „a sma di e sidon na tapu a kownusturu o bradi en tenti” abra „wan bigi ipi sma” (Openb. 7:9, 15). Na ini a ten disi den salfuwan nanga den sma fu a bigi ipi de wán pipel èn Gado e kibri den.

16. Sortu profeititori fu Sakaria e sori taki den salfuwan nanga den sma di abi a howpu fu libi na grontapu ben o de wán?

¹⁶ A profeiti Sakaria, di ben de wan fu den sma di ben komoto na ini katibo, skrifi wan profeititori tu di e sori taki den salfuwan nanga den sma di abi a howpu fu libi na grontapu ben o de wán. A ben taki dati „tin man o komoto na mindri ala den pipel” èn „den o grabu wan Dyu hori na en krosi, dan den o taki: ’Wi wani go nanga unu, bika wi yere taki Gado de nanga unu’” (Sak. 8:23). Den wortu „wan Dyu”, no e sori go na wán sma, ma den e sori go na wan grupu fu sma. Na ini a ten disi a grupu dati na den salfuwan di de ete na grontapu (Rom. 2:28, 29). Den „tin man” e prenki den sma di abi a howpu fu libi na grontapu. Den e „grabu” den salfuwan hori èn den e „go nanga” den (Yes. 2:2, 3;  Mat. 25:40). Den wortu ’grabu hori’ nanga „go nanga unu” e sori taki den tu grupu disi ben o tron wán.

17. Fa Yesus sori taki wi ben o abi wánfasi na ini a ten disi?

¹⁷ A kan taki Yesus ben prakseri a profeititori fu Esekièl fu den tu tiki di a ben taki dati den skapu fu en (den salfuwan) nanga den „tra skapu” (den sma di abi a howpu fu libi na grontapu) ben o tron „wán ipi” (Yoh. 10:16; Esek. 34:23; 37:24, 25). Den sani di Yesus nanga den tra profeiti taki e sori taki a pipel fu Gado ben o abi wánfasi, awinsi sortu howpu den abi. A moi fu si fa wi abi wánfasi aladi den falsi bribi prati na ini omeni grupu.

18. Soleki fa Esekièl 37:28 e sori, dan fu san ede a prenspari taki Gado pipel „no de wan pisi fu grontapu”?

¹⁸ Den lasti sani di Esekièl taki e sori taki noiti sma o man pori a wánfasi fu wi. (Leisi Esekièl 37:28.) A pipel fu Yehovah abi wánfasi fu di a santa presi fu Gado (a tru anbegi) de „na mindri den”. A santa presi disi o de na den mindri so langa den sorgu taki den tan santa (1 Kor. 6:11; Openb. 7:14). Sobun, den no musu de wan pisi fu a grontapu fu Satan. Yesus ben sori o prenspari a de fu no de wan pisi fu grontapu. A lasti neti di a ben de na grontapu a begi gi den disipel fu en. A taki: „Santa Tata, kibri den . . . so taki den kan de wán. Den no de wan pisi fu grontapu. . . . Meki den kon santa nanga yepi fu san tru” (Yoh. 17:11, 16, 17). Yesus  e sori taki den disipel fu en „de wán” fu di den „no de wan pisi fu grontapu”.

19. (a) Fa wi e sori taki wi e „teki na eksempre fu Gado”? (b) Fa Yesus sori den disipel fu en san den musu du fu abi wánfasi?

¹⁹ Disi na a wan-enkri presi na ini Bijbel pe Yesus e kari Gado „Santa Tata”. Yehovah santa èn a e du san reti ala ten. Yehovah ben taigi den Israelsma: „Un musu de santa, bika mi santa” (Lef. 11:45). Fu di wi wani „teki na eksempre fu Gado” meki wi e gi yesi na a komando disi (Ef. 5:1; 1 Petr. 1:14, 15). Te Bijbel e taki dati libisma „santa”, dan dati wani taki dati den „poti aparti”. Sobun, a lasti neti fosi Yesus dede a ben sori taki den disipel ben o abi wánfasi so langa den ben hori densrefi aparti fu a grontapu disi di lai pratifasi.

20, 21. (a) Fu san ede wi de seiker taki Yehovah man kibri wi? (b) San ibriwan fu wi musu du?

²⁰ A wánfasi fu Yehovah Kotoigi na heri grontapu e sori taki Yehovah piki a begi fu Yesus. A ben begi: „Kibri den, so taki na ogriwan no kan du den ogri.” (Leisi Yohanes 17:14, 15.) Wi de seiker taki Gado man kibri wi fu di wi si taki Satan no ben man pori a wánfasi fu Gado en pipel. Na ini a profeititori di Yehovah ben meki Esekièl skrifi a ben taki dati den tu tiki ben o tron wán tiki na ini en anu. Sobun, na Yehovah srefi e meki taki a pipel fu en de wán èn a e kibri den gi Satan.

²¹ Now di wi luku ala den sani disi, san wi musu du? Wisrefi musu wroko tranga fu sorgu taki wánfasi de na ini na organisâsi. Sortu prenspari sani ibriwan fu wi kan du? Wi musu anbegi Yehovah na ini na agersi tempel fu en. Na ini den tu kapitel di e kon wi o leri moro fu a tori disi.