Go na content

Go na table of contents

Aksi fu Leisiman

Aksi fu Leisiman

Aksi fu Leisiman

Kotoigi fu Yehovah e teki datra dresi di meki fu sani di sma puru na ini brudu?

Te yu luku en bun, dan a piki de taki Kotoigi fu Yehovah no e teki brudu. Wi e bribi tranga taki a wet fu Gado ini a tori fu brudu no kan kenki ibritron baka fu kon de akruderi den prakseri fu sma di e dyompo fu a wan prakseri go na a trawan. Ma nyun problema opo kon fu di sma kan du sani nanga brudu now. Den kan prati brudu na ini fo prenspari pisi èn den pisi dati den e prati na ini moro pikin pisi. Fu bosroiti efu wi musu teki den sortu sani dati, dan wan Kresten musu luku moro fara leki den winimarki nanga den kefar di den kan abi na a sei fu a gosontu fu sma. A broko-ede fu en musu de san Bijbel e taki èn sortu krakti a kan abi tapu a matifasi fu en nanga na Almakti Gado.

Den trutru prenspari pisi fu na afersi no muilek kwetikweti. Leki wan yepi fu frustan fu san ede dati de so, luku wan tu rutu fu a tori di abi den gron na ini Bijbel, a historia nanga datra wroko.

Yehovah Gado ben fruteri Noa, na afo fu wi alamala, taki wi musu handri brudu leki wan spesrutu sani (Genesis 9:3, 4). Baka dati, den wet di Gado ben gi Israèl ben sori a santafasi fu brudu: „Ibriwan man fu na oso fu Israèl noso wan dorosei-sma . . . di e nyan iniwan sortu brudu, trutru mi sa poti mi fesi kontrari a sili di e nyan a brudu.” Efu wan Israèlsma no ben hori ensrefi na a wet fu Gado, dan a ben kan doti trawan. Dati meki Gado ben taki moro fara: „Mi sa koti en puru na mindri en pipel” (Lefitikus 17:10). Baka dati, na wan konmakandra na ini Yerusalem, den apostel nanga owruman ben gi a komando taki wi musu ’tan farawe fu brudu’. A du di wi e du dati tumusi prenspari, neleki a tan di wi musu tan farawe fu seks hurudu nanga afkodrei.—Tori fu den Apostel 15:28, 29.

San „tan farawe” ben wani taki na ini a ten dati? Kresten no ben e nyan brudu, efu a ben de nyun brudu noso brudu di kon deki fu di a tan sidon wan pisi ten; den no ben e nyan tu fu wan meti di a brudu no ben lon komoto fu en. Den no ben kan gebroiki nyanyan tu di sma ben moksi nanga brudu, soleki brudu-worst (brutbere). Te sma ben e nyan brudu na wan fu den fasi dati, dan den ben sa pasa a wet fu Gado.—1 Samuèl 14:32, 33.

Moro furu sma fu owruten no ben sa span nanga a nyan di sma e nyan brudu, soleki fa wi kan si na ini den sani di Tertullianus ben skrifi (a di fu tu nanga a di fu dri yarihondro G.T.). Di Tertullianus ben piki tapu den falsi kragi taki den Kresten ben nyan brudu, a ben taki fu lo di ben e tesi brudu te den ben sroto kruderi. A ben taki tu dati „na wan prei di e gi na ini wan arena (preigron na ini a ten dati), [son sma] ben poti den mofo fu hari a brudu te a ben e lon komoto fu a skin fu den wan di ben kisi strafu èn ben feti fu dringi en . . . leki wan dresi gi a fadon-siki fu den”.

Den sortu gwenti dati (srefi efu son Romesma ben abi a gwenti fu du dati gi a gosontu fu den) no ben bun gi Kresten: „Wi no e gebroiki a brudu fu meti srefi na ini wi aladei nyanyan”, Tertullianus ben skrifi. Den Romesma ben gebroiki nyanyan di ben abi brudu na ini fu tesi a soifri retifasi fu tru Kresten. Tertullianus ben taki moro fara: „Now, mi e aksi unu, san na disi, taki te yu abi a frutrow [taki Kresten] sa tegu gi a brudu fu meti, dati yu musu fruwakti taki den gridi gi a brudu fu libisma?”

Na ini a ten disi, wan tu sma nomo ben sa denki taki a abi fu du nanga den wet fu na Almakti Gado te wan datra ben sa gi den a rai fu den teki brudu. Ala di sondro fu tweifri, Kotoigi fu Yehovah wani tan na libi, toku wi musu gi yesi na a wet fu Yehovah ini a tori fu brudu. San dati wani taki gi wi te wi e luku den sani di datra gwenti fu du na ini a ten disi?

Baka a di fu Tu Grontapufeti di transfusie pe den e gebroiki brudu ben tron wan gwenti, dan Kotoigi fu Yehovah ben si taki disi de kontrari Gado wet — èn te now ete wi e bribi dati. Ma a fasi fu dresi sma kon kenki baka wan pisi ten. Na ini a ten disi, moro furu fu den transfusie di datra e gi sma, no de fu a brudu srefi, ma fu wan fu den prenspari pisi fu brudu: (1)  redi brudu-ai; (2) weti brudu-ai; (3) bruduplaat; (4) plasma (serum), a watra pisi fu brudu. A didon na san du a sikisma, taki den datra ben sa kan skrifi taki a abi redi brudu-ai, weti brudu-ai, bruduplaat, noso plasma fanowdu. Te den e gi a sma transfusie fu den prenspari pisi disi fu a brudu, dan dati e meki taki den kan prati wan enkri saka brudu na mindri moro sikisma. Kotoigi fu Yehovah e tan hori taki, te den ben sa teki a brudu srefi noso wan fu den fo moro prenspari pisi dati fu brudu, dan den ben sa pasa a wet fu Gado. A de wan moi sani fu si taki, a hori di den hori densrefi na a bosroiti disi di abi en gron tapu Bijbel, kibri den gi furu kefar, so srefi gi den sortu siki leki hepatitis nanga AIDS (SIDA), di sma kan kisi fu brudu.

Ma fu di sma kan go moro fara srefi fu du sani nanga den prenspari pisi dati di puru fu brudu, meki aksi e opo kon di abi fu du nanga den pikin pisi di sma e puru na ini den prenspari pisi fu brudu. Fa den e gebroiki den pikin pisi dati? Èn te wan Kresten musu teki bosroiti ini a tori disi, sortu sani a musu hori na prakseri dan?

Brudu na wan dangra sani. Srefi a plasma — di 90 procent fu en na watra — abi furu hormoon, sowtu, eiwit nanga vitamin, di abi sani na ini fu bow a skin èn sukru tu. Plasma abi na ini tu den eiwit leki albumine, stollingsfaktor (a sani di e meki brudu tapu fu lon komoto na sma skin), nanga antistof fu yepi a skin feti nanga siki. Sabiman e puru èn e gebroiki furu eiwit na ini a plasma. Fu eksempre, den e gi a stollingsfaktor VIII na sma di abi hemofilie. Disi na wan sma di efu a kisi wan koti, brudu e lon komoto nomonomo na en skin. Noso efu wan tu siki de di wan sma ben sa kan kisi, dan datra kan skrifi taki a musu kisi wan spoiti di abi gamma globuline (wan eiwit di lai nanga antistof teige bakteria), di ben puru na ini a brudu plasma fu den sma di a brudu fu den ben wini a siki kaba. Den datra e gebroiki tra sortu eiwit fu plasma, ma san wi ben kari na tapusei e sori fa den kan du sani nanga prenspari pisi fu a brudu (plasma) so taki den kan puru pikin pisi komoto fu en. *

Neleki fa den kan puru difrenti pisi fu a brudu plasma, na so den kan du sani nanga den tra prenspari pisi (redi brudu-ai, weti brudu-ai, bruduplaat) fu puru moro pikin pisi fu den. Fu eksempre, den kan teki weti brudu-ai fu puru interferon nanga interleukine (disi na eiwit di e feti nanga siki), na ini den. Den eiwit disi den e gebroiki fu dresi infektie siki di sma kisi fu bakteria èn den kan gebroiki dati tu fu dresi kanker. Den kan puru wan sani na ini bruduplaat di kan dresi soro. Èn den e meki tra dresi di abi (awansi fa a no fa sma e bigin nanga dati now) sani di puru fu prenspari pisi fu brudu. Den sortu fasi dati fu dresi sma a no transfusie fu den prenspari pisi fu brudu; moro furu den abi pisi fu den noso pikinso fu den prenspari pisi fu brudu. A bun taki Kresten teki den pikin pisi disi fu brudu na ini den skin te a abi fu du nanga a gosontu fu den? Wi no man gi wan piki. Bijbel no e taki finifini fu na afersi disi, so bun wan Kresten musu teki en eigi bosroiti akruderi en konsensi na fesi fu Gado.

Son sma ben o weigri fu teki iniwan sani di puru na ini brudu (srefi pikin pisi di abi leki marki fu yepi a skin wan pisi ten fu feti nanga siki). Dati na a fasi fa den e frustan a wet fu Gado fu ’tan farawe fu brudu’. Den e rideneri taki a wet fu en gi Israèl ben taki dati brudu di ben puru na a skin fu wan mekisani ben musu ’trowe na tapu gron leki watra’ (Deuteronomium 12:22-24). Fu san ede disi de prenspari na ini na afersi disi? We, fu kan meki gamma globuline, stollingsfaktor di puru na ini brudu, èn so moro fara, dan a wani taki dati den musu teki brudu fu sma èn du sani nanga en. Fu dati ede, son Kresten e weigri den sortu dresi dati, neleki fa den e weigri transfusie fu a brudu srefi noso fu den fo moro prenspari pisi fu brudu. Wi musu lespeki a seryusu bosroiti disi fu den, di e kruderi nanga a konsensi fu den.

Tra Kresten e teki tra bosroiti. Den e weigri fu teki transfusie tu fu a brudu srefi, fu redi brudu-ai, weti brudu-ai, bruduplaat, noso plasma. Ma a kan taki den gi wan datra primisi fu dresi den nanga sani di puru na ini den moro prenspari pisi fu brudu. Sma kan abi difrenti fasi fu denki srefi na ini na afersi disi. Wan Kresten kan agri fu teki wan spoiti di abi gamma globuline, ma a kan taki a e weigri noso a no e weigri taki den spoiti en nanga wan dresi di abi sani di puru fu redi noso weti brudu-ai. Ma san ben sa kan meki taki son Kresten e teki a bosroiti fu teki dresi di meki nanga den pikin pisi di puru na ini brudu?

„Aksi fu Leisiman” na ini De Wachttoren fu 1 juni 1990, ben e skrifi taki eiwit fu a brudu plasma (pikin pisi) e komoto fu a brudu fu wan bereman go na ini na eigi brudu fu a pikin na ini en bere (lepi bere). So bun, wan mama e meki immunoglobuline (eiwit di e feti nanga siki) pasa go na ini a pikin fu en, ala di a e gi en warti sani di kan feti nanga siki. Aparti fu a mama, te den redi brudu-ai fu a lepi bere e libi te leki den dede, dan a grupu fu den di e tyari zuurstof na ini a skin, e meki. Pikinso fu en e kon tron bilirubine (wan redi, geri stof di de fu feni na ini butsweri, brudu nanga gariston), èn dati e pasa a murukuku go na ini a skin fu a mama èn a e komoto na doro makandra nanga den doti na ini a skin fu a mama. Son Kresten kan teki a bosroiti taki fu di pikin pisi fu brudu kan pasa go na ini wan tra skin, so leki fa a e pasa na ini a bere fu a mama, dan den kan teki pikinso fu wan pikin pisi di puru na ini plasma noso na ini brudu-ai.

A fasi fa sma e denki èn den bosroiti di den e teki akruderi a konsensi fu den e difrenti fu makandra. Disi wani taki dati na afersi no de prenspari? Nôno. A de wan seryusu sani. Toku, a abi wan prenspari pisi di no muilek fu frustan. Na afersi di taki na fesi ini na artikel disi e sori taki Kotoigi fu Yehovah e weigri transfusie fu, a brudu srefi èn fu den moro prenspari pisi fu brudu. Bijbel e gi Kresten a komando ’fu tan farawe fu sani di òfer leki srakti-ofrandi gi kruktu gado èn fu brudu èn fu hurudu’ (Tori fu den Apostel 15:29). Boiti dati, ibri Kresten musu teki wan bosroiti baka di a begi èn ben denki dipi fu a tori te a abi fu du nanga a teki di a o teki dresi di puru na ini pikin pisi fu iniwan fu den fo prenspari pisi fu brudu.

Furu sma ben sa wani taki datra dresi den na iniwan fasi di e sori taki a sa wroko bun wantewante. Den e du dati srefi te a abi fu du nanga dresi di den sabi taki a kan du ogri na a gosontu fu den, wan sani di de so nanga dresi di meki nanga brudu. Wan opregti Kresten e meki muiti fu kon si sani na wan moro bun èn bradi fasi. Disi wani taki, dati a e si moro leki den sani di abi fu du nanga a skin nomo. Kotoigi fu Yehovah e warderi den muiti di datra nanga tra sma e meki fu dresi trawan na wan bun fasi, èn den e luku den kefar nanga den winimarki bun bifo den teki wan bosroiti fu meki sma dresi den na ala sortu fasi. Ma te a abi fu du nanga sani di sma e gebroiki fu dresi sma di puru na ini brudu, dan den e luku fini san Gado e taki èn fa a de na a sei fu den eigi matifasi nanga a Sma di gi wi libi.—Psalm 36:9.

A de wan blesi gi Kresten fu abi so wan frutrow neleki a psalm skrifiman di ben skrifi: „Yehovah Gado na wan son nanga wan skelt; grani nanga glori na san a e gi. Yehovah srefi no sa hori san bun na baka gi den sma di e waka sondro fu abi fowtu. O Yehovah . . . , koloku fu a man di e frutrow tapu yu”!—Psalm 84:11, 12.

[Futuwortu]

^ paragraaf 12 Luku „Aksi fu Leisiman” na ini De Wachttoren fu 15 september 1978 nanga 1 oktober 1994. Pharmaceutische dienst (wrokopresi pe sma e meki dresi gi a skin), meki sani now di no puru na ini brudu. Datra kan skrifi taki wan sma kan gebroiki dati na presi fu son dresi di sma ben gebroiki ini a ten di pasa, di ben meki nanga sani di ben puru na ini brudu.

[Faki na tapu bladzijde 30]

AKSI DI YU BEN SA KAN POTI GI DATRA

Efu yu musu du wan oparâsi noso efu yu musu kisi dresi di abi sani di den puru na ini brudu, aksi dan:

Ala den sma di e wroko na a ati-oso sabi taki mi, leki wan Kotoigi fu Yehovah, no wani kisi wan brudutransfusie (a brudu srefi, redi brudu-ai, weti brudu-ai noso brudu plasma) kwetikweti, awansi san e pasa nanga mi?

Efu datra e wani gi yu wan dresi di a kan taki a meki fu brudu plasma, redi noso weti brudu-ai noso bruduplaat, aksi dan:

A dresi ben meki fu wan fu den fo prenspari pisi fu a brudu? Efu dati de so, yu ben sa kan fruklari nanga san a meki?

Omeni fu a dresi disi di meki nanga sani di puru na ini brudu den musu gebroiki kande, èn fa?

Efu a konsensi fu mi e gi mi pasi fu gebroiki dati, sortu kefar a abi gi a gosontu fu mi?

Efu a konsensi fu mi e buweigi mi fu no teki a dresi disi, sortu tra sani ben kan gebroiki fu dresi mi?

Baka di mi go denki na afersi disi moro fara, o ten mi kan kon taigi yu sortu bosroiti mi teki?