Go na content

Go na table of contents

Markitiki Kenki, Dati Meki Sma No E Frutrow Makandra Moro

Markitiki Kenki, Dati Meki Sma No E Frutrow Makandra Moro

Markitiki Kenki, Dati Meki Sma No E Frutrow Makandra Moro

Na ini den dei fu Kownu Henry I fu Ingrisikondre (1100-1135), sma ben gebroiki a wortu ’yard’ fu marki o langa wan sani de. Den ben denki taki te yu wani sabi o langa wan ’yard’ de, dan yu ben musu „bigin teri fu a penti fu a noso fu Kownu, te go miti a doin fu na anu fu Kownu te a ben langa en anu”. Ma o soifri a markitiki ben de di den futuboi fu a Kownu ben gebroiki gi wan ’yard’? Kande a wan-enkri fasi fa den ben sabi seiker efu a markitiki di den abi ben bun, na te den ben go fu miti a kownu disi.

SMA e gebroiki moro soifri marki na ini a ten disi ini a tori fu markitiki. Fu dati ede, sma bereken taki wán meter de a pasi di leti e waka pe loktu no de, na ini wan sekonde di prati na ini 299.792.458 pisi. Fu taki en soifri, a leti disi na wan spesrutu golflengte (wan sortu redi leti) di e komoto fu wan spesrutu sortu masyin. Efu sma abi den yoisti masyin fu kisi a markitiki disi, dan den sa si taki wán meter na a srefi gi ala tra sma, awansi pe den de.

Te kenki e kon na ini den markitiki di sma e gebroiki, dan awinsi efu na pikinpikin kenki nomo, toku a kan meki sma tweifri na den markitiki disi. Fu dati ede sma e meki furu muiti fu hori den markitiki di den abi now. Fu eksempre na Ingrisikondre, a markitiki di den e gebroiki fu kon sabi o hebi wan sani de, na wan sani di meki fu tu sortu metaal, platina moksi nanga iridium, èn a e wegi wán kilo. Den e kibri a sani disi na a National Physical Laboratory. Fu di oto nanga opolani e pasa drape, meki a loktu e kon doti so taki a markitiki disi di den poti fu sabi o hebi wan kilo de, e kon moro hebi ibri dei. Ma a sani disi di tranga èn lontu, na wan kopi fu a markitiki di den e gebroiki gi heri grontapu. A trutru markitiki e tan na ini wan kibripresi ondrogron fu na International Bureau of Weights and Measures na ini Sèvres, na Fransikondre. Den poti en na ondro dri grasi kasi di gersi gengen. Ma srefi a trutru markitiki disi no hebi a srefi ala ten, bika pikinpikin pisi doti di yu no man si nanga ai, e kon na en tapu. Te nanga now, den sabiman di e ondrosuku wegi nanga markitiki, no feni wan moro soifri markitiki ete.

Moro furu sma no abi trobi nanga pikinpikin kenki, ma te markitiki di sma gwenti gebroiki langa ten kaba e kenki, dan den no sabi moro sortu wan den musu frutrow. Na ini Ingrisikondre, sma e gebroiki tra markitiki now akruderi a metriek sistema (kilo nanga gram), na presi fu den markitiki di den ben e gebroiki fosi (pontu nanga ons). Dati meki furu sma no e frutrow den sani disi moro — èn den abi leti. Wan tu wenkriman di e prakseri den eigi wini nomo, sabi taki moro furu sma no sabi fa a nyun sistema disi e wroko. Dati meki den wenkriman ben fufuru den baiman; den ben gi den baiman moro mendri leki san den ben musu kisi trutru.

Markitiki gi na Osofamiri èn Markitiki Di E Sori fa wan Sma Musu Tyari Ensrefi

San e pasa te sma e kenki den markitiki gi na osofamiri èn den markitiki di e sori fa wan sma musu tyari ensrefi na wan bun fasi? Te sma e kenki den markitiki disi, dan dati kan abi moro takru bakapisi srefi leki te sma e kenki den markitiki di wi ben taki fu den kaba. Sma e skreki te nyunsu e bari now taki osofamiri e prati, taki sma e libi morsulibi, èn taki trawan e meshandri pikin-nengre. Dati e sori krin taki wi e libi na ini wan pisi ten pe sma no e libi akruderi markitiki moro di e sori fa sma musu tyari densrefi. Sma musu kweki den pikin fu den sondro taki den abi wan trowpatna fu yepi den, pikin-nengre e kisi kweki fu tu mansma noso tu umasma di e libi nanga makandra leki man nanga uma, èn sma di abi a frantwortu fu luku pikin-nengre e mesbroiki den fu di den abi seks nanga den. Ala den sani disi e pasa fu di sma e drai den baka gi markitiki di poti gi ala sma. Moro nanga moro, sma e kon ’lobi densrefi nomo, den no abi natuurlijk firi fu lobi, den no lobi bun sani, den lobi prisiri moro leki den lobi Gado’, soleki fa Bijbel ben taki na fesi so wan tu dusun yari pasa.—2 Timoteus 3:1-4.

A hori di sma no e hori densrefi na den markitiki disi moro, meki furutron sma no kan frutrow tra sma moro. No so langa pasa, sma kon sabi taki wan datra no ben hori ensrefi kwetikweti na den hei markitiki di datra musu hori. Disi ben kon na krin na ini Hyde, wan foto na a noordsei fu Ingrisikondre. Den sma di e libi drape ben „abi furu lespeki gi den datra” fu den, èn den „ben frutrow den krinkrin”. Ma na wan sari, taki sma no ben man frutrow den datra moro. Fu san ede? Krutu raportu ben sori taki wan datra ben kiri pikinmoro 15 fu den siki umasma di ben gwenti fu go na en fu kisi datra yepi. Iya, skowtu ben abi fu ondrosuku sani baka fu si fa a du kon taki moro leki 130 sma di ben go na a datra dati, ben dede. A krutu di den ben krutu a datra èn ben sroto en na strafu-oso, ben sori krin taki sma no kan frutrow en kwetikweti moro. Tu wrokoman fu a strafu-oso, di kande a datra kiri a mama fu den, ben kisi tra wroko so taki den no ben sa abi fu sorgu gi a strafuman disi di kisi takrunen. A no de fu fruwondru taki wan pisi tori na ini The Daily Telegraph di ben taki fu na afersi, ben kari a datra disi a „’Didibri’ datra”.

Na ini someni afersi fu a libi, markitiki e kenki èn sma no e hori densrefi na markitiki moro. So bun, na ini suma yu kan poti ala yu frutrow? Pe yu kan feni markitiki di no e kenki kwetikweti? Suma abi a makti fu sorgu taki ala sma e hori densrefi na den markitiki dati? Na artikel di e kon sa taki fu den aksi disi.