Go na content

Go na table of contents

Yu Wani Lasi Yu Moni Noso Yu Libi?

Yu Wani Lasi Yu Moni Noso Yu Libi?

Yu Wani Lasi Yu Moni Noso Yu Libi?

Kande yu yere fu abani di ben hori gon na ini wan sma fesi, ala di den ben komanderi: „Gi mi yu moni noso mi o kiri yu!” Na ini a ten disi, a komando disi, di furu sma sabi, de fu si ini wan muilek problema di wi alamala kan kisi. A problema disi e miti spesrutu den sma di e tan na ini gudu kondre. Ma disi leisi, a no de wan abani di e gi wi a komando disi. Na presi fu dati, a libimakandra e gi wi a komando, fu di den e si moni èn wan gudu libi leki sani di prenspari srefisrefi.

A FASI fa a libimakandra e si moni nanga materia sani leki sani di prenspari srefisrefi, e meki taki sma kisi furu tra problema nanga broko-ede. O fara wan sma musu go fu man abi a moni nanga den materia sani di a wani? Wi kan de tevrede te wi no abi furu moni nanga materia sani? A de so taki sma no abi bisi fu lasi a „trutru libi” soso fu abi materia sani? A de so taki moni sa gi wi wan koloku libi?

A Gridi Di Sma Gridi gi Moni

Fu ala den bun noso takru sani di sma wani èn lobi, moni e suku fu teki a fosi presi. Tra fasi leki a lobi di sma abi gi seks nanga nyanyan, a gridi di sma gridi gi moni kan de wan sani di noiti e tapu. A sori taki sma di gridi gi moni, no e kenki te den kon owru srefi. Na ini furu kefal a de so taki wan sma di e owru e broko en ede moro nanga moni èn nanga san moni kan bai.

A gersi taki moro nanga moro sma e kon gridi gi moni. Wan sma di e prei a moro prenspari rol na ini wan felem ben taki: „Yu sa abi bun bakapisi te yu gridi. Yu sa kisi wini te yu gridi.” Ala di furu sma e taki fu den yari 1980-1990 leki a Pisi Ten fu Gridifasi, toku san pasa bifo èn so srefi baka a pisi ten dati, e sori taki a fasi fa sma e si moni no kenki furu na ini den yari di pasa.

Wan sani di kande wi no ben si bifo, na taki so furu sma e si taki den abi na okasi fu kon gudu wantewante. A gersi taki furu sma na grontapu e gebroiki moro furu fu a krakti fu den fu abi moro materia sani. Kande yu sa agri taki furu sma na ini a ten disi e meki muiti fu abi moro materia sani èn de fayafaya tu fu bai sani. Èn furutron sma e du ala sortu sani fu doro den marki disi.

Ma a sani disi meki taki sma de moro koloku? Dri dusun yari bifo, a koni Kownu Salomo ben skrifi wan sani di e piki na aksi disi: „Wan sma di lobi solfru nomo, no sa de tevrede nanga solfru, èn a sma di lobi gudu no sa de tevrede nanga a moni di a e meki. Disi tu de fu soso” (Preikiman 5:10). Ondrosukuwroko di sma du na ini a ten disi e tyari densrefi sortu moi prakseri disi kon na fesi.

Moni Nanga Koloku

Wán fu den moro fruwondru sani di sma kon sabi fu a fasi fa sma e tyari densrefi, na taki te wan sma gudu, dan dati no wani taki dati a sma dati sa abi moro tevredefasi èn taki a sa abi moro koloku. Wan sani di furu ondrosukuman kon frustan, na taki te wan sma kon gudu, a tevredefasi fu a sma dati no e anga fu den furu materia sani di a abi.

Fu dati ede, a feti di sma e feti na baka moni nanga materia sani, e meki taki furu sma e aksi densrefi: ’A tru taki wi e prisiri nanga den nyun sani di wi bai; ma efu yu luku en bun, fu san ede den sani disi no e gi wi moro satisfaksi?’

Jonathan Freedman e taki na ini a buku fu en di nen Happy People (Koloku Sma): „Te wan sma e wroko pikinso moni nomo, dan a moni dati no sa de a prenspari sani di sa meki taki a sma e firi koloku. A moni di sma nanga wan bun wroko e meki, no e du furu fu yepi taki den sma disi e firi koloku.” Furu sma kon frustan taki den moro prenspari sani di e meki taki wan sma e firi koloku na yeye gudu, warti sani di de fu du na ini a libi, èn bun gwenti nanga gronprakseri. A de prenspari so srefi taki wi abi matifasi nanga trawan èn taki wi no abi problema noso broko-ede di e tapu wi fu de tevrede nanga den sani di wi abi.

Furu sma e si taki a moro prenspari reide fu san ede a libimakandra abi someni problema now, na fu di sma e denki taki den kan gebroiki materia gudu, fu lusu den problema fu den, ala di den problema disi trutru abi fu du nanga a fasi fa den e denki. Wan tu sma di abi frustan fu problema na ini libimakandra e taki dati moro furu sma no e denki bun fu sani èn den no de tevrede nanga sani. Den e taki so srefi dati moro sma na ini gudu kondre e suku yepi na datra gi den broko-ede fu den. Èn fu di den wani wan marki na ini a libi èn so srefi wan korostu ati, dan den e suku yepi srefi na sabiman fu kerki tori, na sekte, èn na grupu fu sma di e taki dati den kan dresi sma di abi broko-ede. A sani disi e sori taki materia gudu no man meki wi libi kisi wan trutru marki.

Den Sani Di Moni Kan Du èn den Sani Di Moni No Kan Du

A no de fu taki dati wi man du furu sani nanga moni. Wi kan gebroiki moni fu bai moi oso, moi krosi, èn moi sani fu poti na ini wi oso. So srefi te wi abi moni, dan furu sma lobi wi, wi kan meki sma du san wi wani, sma e du muiti fu plisi wi, èn fu wan syatu pisi ten wi sa abi mati di sa wani fu du sani gi wi. Ma dati na ala san wi man du nanga moni. Den moro prenspari sani di wi abi fanowdu, na sani di wi no man bai nanga moni. Wan tu fu den sani disi na a lobi fu wan tru mati, wan korostu ati, na opregti trowstu di wi e kisi te wi grani kaba èn de fu dede. Èn den sma di e warderi a matifasi di den abi nanga a Mekiman, no kan pai Gado moni so taki a kan feni den bun.

Kownu Salomo, di ben gudu fu tru di a ben de na libi, ben kon frustan taki te wan sma ben poti frutrow tapu den sani di a ben abi, dan dati no ben o meki taki a sma dati ben o firi koloku (Preikiman 5:12-15). Wi kan lasi wi moni fu di bangi tori no e waka bun noso fu di a moni e lasi en waarde. Den oso noso tra bigi sani di wi abi kan kisi pori fu di bigi ogri winti kan pori den. Verzekering kan meki taki wi kisi wan tu fu den sani baka di wi lasi, ma verzekering no kan puru a sari di wi e firi te wi lasi wan sani. Aandeel nanga obligatie kan lasi den waarde wantronso fu di wan bigi problema kan kon na ekonomia sei. Srefi wan bun wroko wi kan lasi wantronso.

Ma fa wi kan kisi a yoisti denki fu moni dan? Sortu rol moni nanga gudu musu prei na ini wi libi? Grantangi ondrosuku a tori moro fara fu kon si fa yu kan kisi wan sani di warti fu tru — „a trutru libi”.

[Prenki na tapu bladzijde 4]

Materia gudu no e tyari têgo koloku kon