Go na content

Go na table of contents

Wan Didibri De?

Wan Didibri De?

Wan Didibri De?

„Na ini a ten disi wan pikin grupu sma nomo de di e bribi ete taki ’Gado’ de trutru èn taki a abi krakti tapu libisma. Na a srefi fasi wan ten ben de na ini a historia fu a Kresten Kerki pe sma ben bribi tu taki didibri, Be-elsebub noso Satan, a kownu fu ogridu, ben de trutru èn taki a ben abi furu krakti tapu a denki fu libisma. Den Dyu nanga den fosi Kresten srefi ben meki didibri. Den ben du dati, fu di den ben wani fruklari fu san ede ogri sani ben e pasa na den lontu, èn den kori sma fu bribi taki afu fu a skin fu didibri na libisma skin èn taki a tra afu na skin fu wan meti. Baka ten, Kresten ben kon frustan taki disi ben de soso anansitori. Fu di den kon si taki didibri no ben kan de so wan sani trutru, meki safrisafri den no ben bribi dati moro.”—“All in the Mind—A Farewell to God” (Na wan Sani na ini a Prakseri Nomo—A Bribi na ini Gado Lasi Gowe), wan buku di Ludovic Kennedy ben skrifi.

A SKRIFIMAN nanga nyunsuman Ludovic Kennedy e taki dati hondrohondro yari langa no wan sma na ini Krestenhèit ben tweifri srefi taki Didibri de. Son ten, Kresten „ben frede a makti srefi fu Satan nanga den ogri yeye fu en”, na so Professor Norman Cohn e taki na ini en buku Europe’s Inner Demons (A Takru Krakti Di E Wroko Tapu den Sma fu Europa). A no soso den pôti gronman di no kisi skoroleri ben bribi dati. Sma ben e bribi fu eksempre, taki Didibri ben kenki tron wan meti fu teki fesi na ini ogridu nanga seremonia di e wiki takru lostu. Professor Cohn e taki so srefi taki a bribi disi „no ben abi en rutu na ini den anansitori noso gwenti fu a moro bigi grupu sma di no ben man leisi noso skrifi. Ma yoisti a ben de a bribi èn a fasi fu denki fu wan pikin grupu sma di abi makti èn di kisi bun leri.” A „pikin grupu sma” disi, pe den kerki tiriman di kisi bun leri ben de na ini tu, ben gi sma deki-ati fu suku èn fu frufolgu heks na heri Europa na ini a pisi ten fu den yari 1450 te go miti 1700. Sma taki dati na ini a ten dati, kerki fesiman nanga tiriman fu a kondre ben gi so wan 50.000 sma hebi skin-ati èn ben kiri den, fu di den ben prakseri taki den ben de heks.

A no de fu fruwondru taki furu sma ben weigri fu bribi den kruktubribi disi di trawan ben abi fu Didibri. Srefi na ini a yari 1726, dan Daniel Defoe ben spotu a bribi di sma ben e bribi taki Didibri ben de wan takru bubu „di ben abi frei neleki wan fremusu, so srefi tutu, wan futu di abi tu pisi, wan langa tere, wan tongo di priti na tu, nanga den sortu sani dati”. A ben taki dati den tori disi „na anansitori di no wani taki noti èn di komoto fu libisma prakseri”. Den sortu tori disi ben komoto fu „sma di ben wani meki trawan bribi taki didibri gersi wan takru bubu di e du sma ogri”. Na so den „kori den sma di no sabi noti fu didibri, nanga wan didibri di densrefi meki”.

Na so yu e si a tori disi tu? Yu e denki so srefi taki „didibri na wan sani di libisma meki trutru, soso fu fruklari fu san ede libisma e du sondu”? A fruklari dati de fu si na ini The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible, èn furu sma di e taki dati den na Kresten, e agri nanga dati. Jeffrey Burton Russell e taki dati moro furu fu den theologiaman fu Krestenhèit „no e poti tumusi furu prakseri moro na Didibri nanga den ogri yeye fu en, ma den e si den leki sani di rutu na ini kruktubribi fu owruten”.

Ma toku, son sma e bribi fayafaya taki Didibri de trutru. Den e prakseri taki wan sortu takru sani musu fu de di abi moro makti leki libisma èn di e meki taki so furu ogri sani e pasa na ini libisma historia. Russell e taki dati „den takru sani di pasa na ini a di fu twenti yarihondro”, na wán reide fu san ede „moro nanga moro sma e bigin bribi baka taki Didibri de, awinsi den no ben bribi dati wan langa pisi ten”. Akruderi san skrifiman Don Lewis e taki, dan furu sma na ini a ten disi di kisi bun skoroleri, e spotu na wan heimemre fasi fu den kruktubribi nanga tra sani san ben frede den „fositen tata fu den di no ben kisi skoroleri”. Ma „agen den sma disi wani kon sabi moro fini, san na a takru sani di abi moro makti leki libisma”.—Religious Superstition Through the Ages (Kruktubribi na ini den Yarihondro Di Pasa).

So bun, san na a waarheid? Didibri na soso wan kruktubribi èn wan lawlaw sani di sma e bribi? Noso a prenspari fu wi poti seryusu prakseri na en tapu, srefi na ini a di fu 21 yarihondro?

[Prenki na tapu bladzijde 4]

Soleki fa a prenki disi e sori di Gustave Doré ben meki, dan kruktubribi fu owruten ben prenki Didibri leki wan sani di de afu-libisma nanga afu-meti

[Sma di abi a reti fu a prenki]

The Judecca—Lucifer/The Doré Illustrations For Dante’s Divine Comedy/Dover Publications Inc.