Go na content

Go na table of contents

A Sma Di Yesus De Trutru

A Sma Di Yesus De Trutru

A Sma Di Yesus De Trutru

BAKA di den apostel fu Yesus ben taigi en san sma ben denki fu en, dan a aksi den: „Ma suma unu e taki dati mi de?” Soleki fa na Evangelietori fu Mateus e skrifi, dan na apostel Petrus ben piki en: „Yu na Krestes, a Manpikin fu a libi Gado” (Mateus 16:15, 16). Tra sma ben denki a srefi sani disi. Natanaèl, di bakaten ben tron wan fu den apostel, ben taigi Yesus: „Rabi, yu na a Manpikin fu Gado, yu na Kownu fu Israèl” (Yohanes 1:49). Yesus ben taki o prenspari ensrefi de gi libisma: „Mi na a pasi nanga a waarheid nanga a libi. Nowan sma e kon na a Tata sondro a yepi fu mi” (Yohanes 14:6). Na difrenti okasi, a ben taki fu ensrefi leki a „Manpikin fu Gado” (Yohanes 5:24, 25; 11:4). Èn fu sori taki dati ben de tru, a ben du wondruwroko, èn a ben gi dedewan wan opobaka srefi.

Sma Abi Leti fu Tweifri?

Ma wi kan bribi trutru san den Evangelietori e taki fu Yesus? Den tori disi e meki wi kon sabi suma Yesus ben de trutru? Frederick F. Bruce di dede kaba, ben de wan professor na a Universiteit fu Manchester na Ingrisikondre, èn a ben abi a wroko fu krutu èn fu fruklari Bijbel. A ben taki: „Den sani di sma ben bribi na ini historia ten, furutron no man buweisi taki ala den pikinpikin sani di sma skrifi na ini owruten de tru, awansi na sani fu Bijbel noso tra sani. A bun kaba te wi sabi wan skrifiman leki wan sma di wi kan frutrow. Efu dati de so, dan dati e sori kaba taki den sani di a skrifi kan de tru. . . . Fu di Kresten e si a Nyun Testamenti leki wan ’santa’ buku, dan dati no musu meki sma denki taki a no e kruderi nanga a fasi fa sani waka trutru na ini owruten.”

James R. Edwards, wan professor di e gi sma kerki leri na a Jamestown Universiteit na ini North Dakota na Amerkankondre, ben ondrosuku fu san ede sma e tweifri na den sani di den Evangelietori e fruteri fu Yesus. A professor ben skrifi: „Wi kan taki nanga ala frutrow taki den Evangelietori e sori wi na furu difrenti fasi, suma Yesus ben de trutru. . . . A wani-enkri reide fu san ede den Evangelietori e taki fu Yesus na a fasi dati, na fu di Yesus ben de a sma dati trutru. Den Evangelietori e taki na wan getrow fasi fu a krakti di Yesus ben abi tapu den bakaman fu en. Den e sori krin taki Gado ben seni en trutru èn taki a ben kisi a reti fu de a Manpikin fu Gado èn so srefi a futuboi fu en.” *

Fa Wi Kan Kon Sabi Yesus?

San tra buku e taki fu Yesus Krestes? Wi kan bribi san den buku disi e taki? Den buku fu Tacitus, Suetonius, Josephus, Plinius a Yonguwan, nanga den di fu wan tu tra owruten skrifiman, abi tori na ini di e taki bun furu leisi fu Yesus. A buku The New Encyclopædia Britannica (1995) e taki fu den: „Den tori disi di no abi noti fu du nanga Bijbel, e sori taki na ini owruten, srefi den gensman fu Krestendom noiti ben tweifri taki Yesus ben de trutru. A fosi leisi di sma bigin tweifri na a tori dati sondro taki den ben abi reide fu dati, ben de na a kaba fu a di fu 18 yarihondro te go miti a bigin fu a di fu 19 yarihondro, èn so srefi na a bigin fu a di fu 20 yarihondro.”

A sari fu taki dati den sabiman fu a ten disi no man kon sabi suma Yesus ben de „trutru” noso suma ben de a Yesus fu „owruten”. Disi de so fu di den e bribi wan lo sani di no tru, den e tweifri ala di den no abi reide fu du dati, èn den e taki sani di den no man buweisi. Fu taki en leti, den e fruteri mekitori, èn bakaten den e taki dati den Evangelie skrifiman e du dati. Wan tu sabiman de nomonomo fu kisi biginen èn den wani kisi a grani taki na den meki wan nyun leri fu Yesus di e fruwondru sma. A sani disi e meki taki den no e teki ten fu ondrosuku den buweisi di gi fu Yesus. Te yu e luku en bun, dan den sabiman e meki den eigi tori fu a sma di Yesus ben de.

Den sma di wani kon sabi suma Yesus ben de trutru, kan kon sabi dati nanga yepi fu Bijbel. Luke Johnson na wan professor di e gi leri fu a Nyun Testamenti èn fu a bigin fu Krestendom, èn a e wroko na a Candler heiskoro fu kerkileri di de na a Universiteit fu Emory. A professor disi e taki dati sma no poti prakseri na san Bijbel e taki, di den ben luku historia tori fu kon sabi suma Yesus ben de trutru. A e taki dati a kan de wan moi sani fu ondrosuku fa sani ben waka nanga a libimakandra, a politiek, nanga a kulturu fu Yesus en ten. Toku, na so a e taki go moro fara, „a no de a marki kwetikweti fu den Buku fu Bijbel” fu kon sabi fa sabiman e si a Yesus fu owruten. Bijbel „e poti moro prakseri na den eigifasi fu Yesus”, na a boskopu fu en, èn na san a sa du leki Frulusuman. So bun, suma Yesus de trutru èn san na trutru a boskopu fu en?

A Sma Di Yesus De Trutru

Den Evangelietori, den fo Bijbel buku di e taki fu a libi fu Yesus, e taki fu wan man di ben sori taki a ben abi trutru firi gi sma. Yesus ben yepi siki sma, breni sma, èn sma di ben abi tra sortu siki (Mateus 9:36; 14:14; 20:34). Di Yesus mati Lasarus dede èn di a si fa den sisa fu Lasarus ben e sari, dan a ’soktu èn en ai lon watra’ (Yohanes 11:32-36). Fu taki en leti, den Evangelietori e tyari den furu difrenti fasi fa Yesus ben e firi, kon na krin. Den e sori taki a ben abi firi gi wan sma di ben abi gwasi, a ben breiti te den disipel fu en ben abi bun bakapisi, a ben mandi nanga den sma di no ben abi firi gi trawan èn di ben e hori densrefi tranga na a wet, èn a ben e sari di den sma fu Yerusalem no ben wani teki a Mesias.

Te Yesus ben du wan wondru gi wan sma, dan furutron a ben e poti prakseri na san a sma srefi ben du: „A bribi fu yu dresi yu” (Mateus 9:22). A ben prèise Natanaèl fu di a kari en „wan reti Israèl soema”, èn a ben taki: „Disi no de wan bedrigi soema!” (Yohanes 1: 48, Da Bijbel na ini Sranantongo) Wan uma di ben de nanga tangi na ati, ben gi Yesus wan presenti. Di wan tu sma ben feni taki a presenti disi ben diri tumusi, dan Yesus opo taki gi na uma disi. A ben taki dati sma ben o tan memre a sani disi di na uma ben du na so wan lobi-ati fasi (Mateus 26:6-13). A ben sori taki a ben de wan trutru mati èn wan lobi-ati kompe gi den bakaman fu en, fu di a ben „lobi den te na a kaba”.—Yohanes 13:1; 15:11-15.

Den Evangelietori e sori wi so srefi taki Yesus ben frustan heri esi fa furu fu den sma di a ben miti, ben e firi. Efu a ben e taki nanga wan uma na wan peti, nanga wan kerki leriman na ini wan dyari, noso nanga wan fisiman na watrasei, dan a ben naki na ati fu den wantewante. Di Yesus bigin taki nanga den, dan furu fu den sma disi fruteri en den moro dipi prakseri fu den. Fu di a ben naki na ati fu iniwan fu den, dati meki den bigin taki nanga en. Ala di a kan taki den sma fu a ten fu Yesus no ben gwenti fu abi demakandra nanga heihei man, toku ipi-ipi sma ben e lontu Yesus. Sma ben lobi fu abi demakandra nanga Yesus, fu di a ben e meki den firi switi. Pikin ben e firi switi te den ben e abi demakandra nanga en. Te a ben e teki wan pikin fu sori sma wan sani, dan a no ben e poti a pikin nomo fu tanapu na fesi en disipel, ma a ben „teki a pikin na ini en anu” so srefi (Markus 9:36; 10:13-16). Iya, den Evangelietori e sori taki Yesus ben de wan man di ben hari sma trutru, èn den ben tan dri dei langa soso fu arki den moi wortu fu en.—Mateus 15:32.

Yesus ben e libi èn ben e preiki na mindri onvolmaakti sma di ben lai nanga sondu. Ala di a ben de volmaakti, toku a no ben krutu den sma disi tumusi, a no ben abi bigifasi, èn a no ben basi den (Mateus 9:10-13; 21:31, 32; Lukas 7:36-48; 15:1-32; 18:9-14). Yesus noiti ben e aksi tumusi furu fu sma. A no ben e poti moro hebi na sma tapu. Na presi fu dati, a ben taki: „Kon na mi, un alamala di e wroko tranga . . . Mi sa gi unu kowru-ati.” Den disipel fu en ben feni taki a ben „abi safrifasi nanga sakafasi”; a tyatyari fu en ben safu èn en lai ben lekti.—Mateus 11:28-30.

Den Evangelietori e sori soifri sortu sma Yesus ben de. A no ben o de makriki gi fo difrenti sma fu meki wan tori fu wan tumusi aparti sma, èn bakaten den e fruteri sani fu en di e kruderi nanga makandra na ini fo difrenti tori. Efu wan sma noiti ben libi, dan fo difrenti skrifiman no ben o man taki fu a srefi sma èn den no ben o man fruteri sani fu en di e kruderi nanga makandra.

A historia skrifiman Michael Grant e poti wan aksi di e meki wi prakseri. A ben taki: „Ala den Evangelietori e taki na wan tumusi aparti fasi fu wan moi yonkuman di ben abi demakandra nanga ala sortu umasma, srefi nanga umasma di no ben abi wan bun nen. Ma a no ben abi lobifiri gi den, èn a no ben e hori ensrefi tumusi aparti fu den. Fa a du kon dan taki a yonkuman disi ben tan tyari ensrefi na wan krin fasi sondro fu abi takru prakseri?” A moro bun piki na taki a man disi trutru ben libi èn a ben handri soleki fa Bijbel e taki.

A Sma Di Yesus De Trutru Nanga a Tamara fu Yu

Boiti taki Bijbel e sori wi suma Yesus ben de trutru di a ben de na grontapu, a e sori wi so srefi taki a ben libi na hemel fosi leki a wan-enkri Manpikin fu Gado, „a fosi geborewan fu ala den sani di Gado meki” (Kolosesma 1:15). Tu dusun yari bifo, Gado poti a libi fu en hemel Manpikin na ini a muru fu wan Dyu nyunwenke, so taki a Manpikin fu en ben kan gebore leki wan libisma (Mateus 1:18). Na a ten fu a diniwroko fu en na grontapu, Yesus ben meki Gado en Kownukondre bekènti leki a wan-enkri howpu gi a libisma famiri di de na ini banawtu. A gi den disipel fu en leri so srefi fu tan du a preikiwroko disi.—Mateus 4:17; 10:5-7; 28:19, 20.

Tapu 14 Nisan (wan sani fu 1 april), 33 G.T., den grabu Yesus, den tyari en na fesi krutu, den gi en strafu, èn den kiri en fu di sma ben fruteri a lei taki a ben gi trawan deki-ati fu meki opruru (Mateus 26:18-20, 48–27:50). A dede fu Yesus na wan ofrandi di e frulusu a libisma famiri di abi bribi, fu sondu. Na so fasi a e meki taki ala den sma di e bribi na ini en, kan kisi têgo libi (Romesma 3:23, 24; 1 Yohanes 2:2). Tapu 16 Nisan, Yesus kisi wan opobaka èn wan syatu pisi ten baka dati a opo go baka na hemel (Markus 16:1-8; Lukas 24:50-53; Tori fu den Apostel 1:6-9). Baka di Yesus kisi wan opobaka, dan Gado poti en leki Kownu. Now a abi ala reti fu du san Gado ben abi na prakseri gi libisma na ini a bigin (Yesaya 9:6, 7; Lukas 1:32, 33). Iya, Bijbel e taki fu Yesus leki a moro prenspari sma di sa meki den prakseri fu Gado kon tru.

Ini a fosi yarihondro, furu sma ben bribi taki Yesus ben de a Mesias di Gado ben pramisi, noso a Krestes, di ben seni kon na grontapu fu buweisi sma krinkrin taki na Yehovah abi a reti fu tiri. Yesus ben kon so srefi fu dede leki wan ofrandi gi a libisma famiri (Mateus 20:28; Lukas 2:25-32; Yohanes 17:25, 26; 18:37). Efu sma no ben de seiker taki Yesus ben de a Mesias, dan den no ben o tron disipel fu en ala di fayafaya frufolgu ben miti den. Nanga deki-ati èn nanga faya, den du a wroko di a ben gi den fu du fu „meki disipel fu sma fu ala nâsi”.—Mateus 28:19.

Na ini a ten disi, milyunmilyun getrow Kresten di ondrosuku Bijbel, sabi taki Yesus no de wan tori di sma meki. Den e bribi taki en na a Kownu di poti fu tiri a Kownukondre fu Gado di seti na hemel, èn dyonsro a sa tiri ala den afersi na heri grontapu A trutru de wan bun sani fu kon sabi fu a tiri disi di Gado poti, fu di a sa meki taki den problema na grontapu no sa de moro. Tru Kresten e sori taki den e horibaka na wan loyaal fasi gi a Kownu disi di Yehovah teki, fu di den e fruteri trawan fu „a bun nyunsu disi fu a kownukondre”.—Mateus 24:14.

Den sma di e horibaka gi a Kownukondre di seti nanga yepi fu Krestes, a Manpikin fu a libi Gado, sa libi fu nyan bun fu têgo blesi. Yu kan kisi den blesi disi tu! Den sma di tyari a tijdschrift disi kon na doro sa breiti fu yepi yu fu kon sabi suma Yesus de trutru.

[Futuwortu]

^ paragraaf 5 Fu kan leisi moro fu den Evangelietori, luku kapitel 5 te go miti 7 fu a buku De bijbel — Gods woord of dat van mensen?, di Yehovah Kotoigi tyari kon na doro.

[Faki/Prenki na tapu bladzijde 6]

San Tra Sma Taki

„Mi e si Yesus fu Nasaret leki wan fu den moro bigi leriman di oiti ben de na grontapu. . . . Mi wani taigi den Hindusma taki, efu den no e studeri den leri fu Yesus èn efu den no e sori lespeki gi den leri dati, dan a libi fu den sa mankeri wan sani.” Mohandas K. Gandhi, The Message of Jesus Christ.

„A ben de so aparti, so soifri, so getrow ala ten, so volmaakti, a ben de wan trutru libisma èn toku a ben hei moro leki iniwan tra libisma. A sma dati noiti no kan de wan lei noso wan mekitori. . . . Wan sma ben sa musu bigi moro Yesus fu meki wi kon bribi na ini wan Yesus di noiti no ben de.” Philip Schaff, History of the Christian Church.

„Wan tu lawlaw man fu a srefi geslakti no ben o man meki tori fu so wan makti èn so wan bun sma, di no ben libi trutru. Wi kan taki a srefi fu a bun leri èn fu a moi idea fu bradafasi di de na mindri libisma. Efu den ben man du so, dan dati ben o de wan moro bigi wondru leki iniwan wondru di skrifi na ini den Evangelietori.” Will Durant, Caesar and Christ.

„Te wi e luku omeni sma di ben libi trutru, ben pruberi fu seti bribi sondro fu abi bun bakapisi, dan a kan de muilek fu frustan fa wan sma di noiti no ben libi, du so furu muiti fu meki wan kerki organisâsi kon de na heri grontapu.” Gregg Easterbrook, Beside Still Waters.

’Leki wan historia skrifiman, mi abi a tranga bribi taki den Evangelietori a no mekitori. Den no skrifi na a srefi koni fasi leki fa mekitori skrifi. . . . Wi sabi pikinso nomo fu a libi fu Yesus. Sma di ben o pruberi fu meki trawan bribi taki wan pôpi sma ben libi fosi, no ben o fruteri pikinso nomo fu a libi fu a sma dati.’ C. S. Lewis, God in the Dock.

[Prenki na tapu bladzijde 7]

Den Evangelietori e tyari den furu difrenti fasi fa Yesus ben e firi, kon na krin