Go na content

Go na table of contents

Wan bon di e puru tara di bun gi furu sani

Wan bon di e puru tara di bun gi furu sani

Wan bon di e puru tara di bun gi furu sani

’Teki switismeri oli fu safu a pen fu yu’, na dati Yeremia 51:8 e taki. Wan fu den presi pe yu kan feni a sani disi di kan kowru a skin èn di de wan tumusi bun dresi, de na tapu na èilanti Kios, na ini na Ege-is Se.

NA A bigin fu a zomer, dan den gronman na Kios e bigin fu sreka densrefi gi a kotiwroko fu den. A sani disi e pasa na wan tumusi aparti fasi. A presi lai nanga wan lo pikin bon di ala ten abi grun wiwiri èn di e puru tara. Fosi den gronman e sibi a gron lontu den bon dati. Dan den e poti wan sortu tokotoko di de leki pembadoti, na tapu a gron lontu den bon. Den gronman e kotikoti a skin fu den bon, èn dati e meki taki tara di weti pikinso e bigin leki na den bonskin so taki a gersi leki a bon e krei. Baka tu te go miti dri wiki, dan den dropu fu a switismeri tara disi e kon steifi. Te dati pasa, dan den gronman kan go puru a drei tara langalanga fu a bon, noso den kan puru en fu a tranga tokotoko di den ben poti lontu a bon. Sma e teki a sortu switismeri tara disi di gersi dropu „watra-ai”, fu meki wan sortu switismeri salfu.

Ma fosi a kotiwroko kan bigin, dan furu pasensi nanga tranga wroko de fanowdu. Den bon disi, di wetiweti èn di frekti, no e gro so gaw. A kan teki 40 te go miti 50 yari fosi so wan bon kon bigi. Moro furu den e hei tu te go miti dri meter.

Boiti taki den abi fu kotikoti a skin fu den bon fu kan kisi a switismeri tara, dan moro wroko de fu du ete nanga a switismeri tara srefi. Baka te den gronman tyari a tara disi kon na makandra, dan den e krin en èn den e wasi en. Te den dropu bigi a srefi dan den gronman e poti den wan dati makandra. Sosrefi, den e puru den moro bunwan poti na wan sei. Bakaten den gronman e krin a switismeri tara go doro, èn dan den kan go du difrenti tra sani nanga en.

A historia fu wan tumusi warti bon

A Griki wortu gi a sortu tara disi abi fu du nanga wan wortu di wani taki „fu kawtifi”. Den wortu disi e sori go na a gwenti di sma ben abi na ini owruten taki den ben e kaw a switismeri tara disi leki bubbelgum fu meki den mofo smeri switi.

Den moro owru tori di wi abi fu a switismeri tara disi na di fu Herodotus, wan Griki historiaman fu a di fu feifi yarihondro b.G.T. Tra fositen skrifiman nanga datra soleki Apollodorus, Dioscorides, Theophrastus, nanga Hippocrates, fruteri fu a tara disi, di sma ben e teki leki wan dresi. Den switismeri tarabon disi e gro na a heri syoro fu a Mindrikondre Se. Toku Kios na pikinmoro a wan-enkri presi pe sma tan meki a switismeri tara disi. Disi de so sensi 50 G.T. Fosi den Romesma ben e feti fu teki Kios abra, dan den sma fu Genoa èn baka dati den Osmansma. Den alamala ben du dati moro furu fu a switismeri tara disi ede.

Wan sortu tara di bun gi furu sani

Na ini owruten den datra fu Egipti ben e dresi difrenti siki nanga a sortu tara disi, sosrefi siki leki lusubere nanga yekti. Den ben e bron en tu leki switismeri èn den ben e poti en gi dedeskin fu a skin no pori. A kan taki a tarabon disi ben de wan fu den bon fu san sma ben e puru a ’switismeri oli fu Gilead’. Bijbel e taki dati sma ben e dresi trawan nanga na oli disi, taki den ben e sorgu den skin nanga en, èn taki den ben e poti en gi dedeskin fu a skin no pori (Yeremia 8:22; 46:11). Den Israelsma ben e meki wan spesrutu switismeri di den ben musu bron gi Gado wawan. Wan fu den spesrei fu a spesrutu switismeri dati na wan sani di sma e kari stakte. Soleki fa sma taki, dan a kan taki a bon pe sma ben e puru a stakte disi ben de wan sortu tarabon tu.—Exodus 30:34, 35.

Na ini a ten disi, sma e poti a tara disi na ini furu sani soleki vernis di den e ferfi skedrei nanga en, noso vernis fu ferfi sturu, tafra nanga sani fu prei poku. Sma e tapu sani nanga a tara disi tu pe watra, loktu noso tra sani no musu go na ini. A de leki wan fu den moro bun sani di kan meki taki den kloru di sma e ferfi krosi nanga en no wasi gowe. A tara disi e poti na ini ferfi tu nanga san sma e meki moi skedrei nanga tra moi sani. Sma e meki lijm nanga a tara èn den kan gi leribuba wan kloru nanga dati tu. Fu di a e smeri so switi èn fu tra sani ede, meki sma e poti a switismeri tara disi na ini sopo, ini sani fu moi yusrefi, èn na ini switismeri oli.

Na 25 kontren na heri grontapu, sma e poti a switismeri tara disi leki wan trutru dresi. Te now ete sma na ini den libimakandra fu den Arabiri abi a gwenti fu poti a tara disi na ini difrenti dresi di den e meki. Den e poti a tara disi na ini sani nanga san den e tapu tifi-olo. A de tu na a inisei fu son perki di sma e dringi leki wan dresi.

Furu yarihondro langa a switismeri tara disi fu den tarabon ben de leki wan switismeri salfu di ben yepi sma fu safu den skin noso fu dresi sma te den e siki. A no fu soso a profeititori fu Yeremia e taki fu dati ede: ’Teki switismeri oli fu safu a pen fu yu.’

[Prenki na tapu bladzijde 31]

Kios

Sma e puru a switismeri tara fu den bon

Na wan koni fasi sma e tyari den dropu fu a switismeri tara kon na wan

[Sma di abi a reti fu a prenki]

Chios and harvest line art: Courtesy of Korais Library; all others: Kostas Stamoulis