Go na content

Go na table of contents

Frustan fosi fa trawan e firi fu man sori bun-ati nanga sari-ati

Frustan fosi fa trawan e firi fu man sori bun-ati nanga sari-ati

Frustan fosi fa trawan e firi fu man sori bun-ati nanga sari-ati

„SO LANGA leki yu man trowstu wan sma di e sari, dan a libi fu yu no de fu soso”, na so Helen Keller ben skrifi. Keller ben frustan heri bun san a ben wani taki fu de wan sma di ben ondrofeni furu sari sani na ini en libi. Di a ben abi 19 mun nomo, dan a ben kisi wan siki di ben abi leki bakapisi taki a ben kon breni èn dofu krinkrin. Ma wan skoromisi di ben abi sari-ati ben leri Helen fosi fu leisi èn fu skrifi na ini Braille (a fasi fa sma e skrifi sani gi breni sma so taki den kan leisi nanga den finga) èn bakaten a ben leri en fu taki.

Ann Sullivan, a skoromisi fu Keller, ben sabi heri bun na ini sortu bruya wan sma kan de te a abi fu feti doronomo nanga wan siki di e malengri yu. Pikinmoro, dan ensrefi ben breni tu. Ma nanga pasensi Ann ben tan suku difrenti fasi fu taki nanga Helen; nanga en finga a ben e skrifi wanwan letter fu wan wortu na ini Helen anu. Di Helen kon si fa a skoromisi fu en yepi en fu di na uma dati ben man frustan fa a e firi, dan Helen srefi teki a bosroiti tu fu gi en heri libi fu yepi brenisma nanga dofusma. Fu di a ben abi fu meki bun furu muiti fu wini a problema fu en, meki a ben man firi fa sma e firi te den ben de na ini wan srefi sortu situwâsi. A ben wani fu yepi den sortu sma dati.

Kande yusrefi kon si taki na ini a grontapu disi pe sma e denki densrefi nomo, a makriki fu ’tapu fu sori safu sari-ati gi’ trawan, èn fu du neleki yu no e si den nowtu fu den (1 Yohanes 3:17). Ma Kresten e kisi a komando fu lobi tra sma èn fu abi tranga lobi gi makandra (Mateyus 22:39; 1 Petrus 4:8). Toku a no de fu taki dati wi alamala sabi fa sani e waka trutru: Aladi a kan taki wi wani fu sori lobi gi makandra trutru, toku furu tron wi no e poti prakseri na den okasi di wi abi fu trowstu trawan. A kan taki dati e pasa fu di wi no sabi sortu yepi den abi fanowdu. Te wi e frustan fa trawan e firi, dan dati sa yepi wi fu man sori bun-ati nanga sari-ati.

San a wani taki fu e frustan fa trawan e firi?

Wan wortubuku e sori taki te wi e frustan fa trawan e firi, dan dati wani taki dati wi „man si èn frustan a problema di wan sma abi; wi man si fa a e firi èn san a sma ben abi na prakseri di a du wan sani na wan spesrutu fasi”. Sma taki tu dati a abi fu du nanga a man di wan sma man frustan fa en ben o firi te a ben abi a srefi problema di a tra sma abi. Sobun, te wi e frustan fa wan trawan e firi, dan dati wani taki na a fosi presi dati wi man frustan den problema fu wan trawan èn leki di fu tu, taki wi man firi fa a sma e firi te a e miti nanga den problema dati. Iya, fu frustan fa trawan e firi wani taki sosrefi dati wi man firi a pen fu a sma na ini wi eigi ati.

Bijbel no e taki langalanga taki wi musu „frustan fa wan trawan e firi”, ma presi de na ini a buku disi pe yu e leisi sani di abi fu du nanga a pisi tori disi. Na apostel Petrus ben gi Kresten deki-ati fu ’sori taki den e firi gi trawan èn fu abi brada lobi nanga sari-ati’ (1 Petrus 3:8). A Griki wortu di vertaal nanga „sori taki yu e firi gi trawan” wani taki trutru „fu pina makandra nanga trawan” noso „fu abi sari-ati gi trawan”. Na apostel Paulus ben gi wi deki-ati fu abi den srefi sortu firi disi di a ben gi den Kresten brada nanga sisa fu en a deki-ati fu ’prisiri nanga sma di e prisiri èn fu krei nanga sma di e krei’. Paulus ben taki moro fara: „Na a srefi fasi fa yu e du nanga yusrefi, na a srefi fasi yu musu du nanga trawan tu” (Romesma 12:15, 16). Yu no e agri taki a ben sa tranga srefisrefi fu lobi wan sma neleki fa wi lobi wisrefi, efu wi no man firi leki fa a sma e firi?

Pikinmoro ala sma man frustan pikinso fa wan trawan e firi. A no de fu taki dati wi ati e broko te wi e si prenki fu pikin di e dede fu angri noso fu loweman di de na ini bigi bruya. Wan mama di lobi en pikin trutru sa poti prakseri na en pikin te a e krei, a no so? Ma a no ala pina di sma e pina wi kan si nanga wi ai. A tranga srefisrefi fu man frustan fa wan sma e firi te a broko-saka, te a sma abi wan problema nanga en skin di wi no man si, noso efu a sma no man nyan bun fu di a siki. A no makriki fu frustan so wan sma, efu wisrefi noiti miti nanga den sortu problema dati! Toku Bijbel e sori wi taki wi man, èn taki wi musu sori firi gi den wan di abi problema di wi no abi.

Bijbel eksempre fu sma di ben e frustan fa trawan e firi

Yehovah na a moro bigi eksempre fu wan sma di e frustan fa trawan e firi. Aladi ensrefi volmaakti, toku a no e fruwakti taki wi man tyari wisrefi na a srefi fasi dati, „bika ensrefi sabi heri bun fa wi meki, fu di a e hori na prakseri taki wi na doti” (Psalm 103:14; Romesma 5:12). Boiti dati, Yehovah sabi san wi man èn san wi no man du. Fu dati ede meki ’a no e gi pasi dati wi kisi tesi pasa a sani di wi man tyari’ (1 Korentesma 10:13). Nanga yepi fu den futuboi fu en èn nanga yepi fu a yeye fu en, a e yepi wi fu feni wan fasi fu lusu a problema.—Yeremia 25:4, 5; Tori fu den Apostel 5:32.

Yehovah e firi a pen di sma e firi te den e pina. A ben taigi den Dyu di ben drai kon baka komoto na Babilon: „A sma di e fasi unu, e fasi a popki fu mi ai” (Sakaria 2:8). David di ben sabi heri bun taki Yehovah Gado e frustan fa trawan e firi, ben taigi Yehovah: „Grantangi, poti den watra-ai fu mi na ini a leribuba batra fu yu. Den no skrifi na ini a buku fu yu?” (Psalm 56:8). A de wan trowstu trutru fu sabi taki Yehovah e memre den watra-ai di den getrow futuboi fu en krei, te den e feti fu tan hori den soifri reti fasi! A de neleki a skrifi den na ini wan buku.

Neleki en hemel Tata, na so Yesus Krestes srefi man frustan fa trawan e firi. Di a ben dresi wan dofu man, dan a ben tyari a man go na wan sei. A kan taki a no ben wani dati a wondru fasi disi fa a man ben o kon yere baka, ben sa musu skreki noso bruya a man fu soso (Markus 7:32-35). Wan leisi Yesus ben si wan weduwe di ben e waka fu go beri en wan-enkri manpikin. Yesus ben frustan wantewante sortu pen na uma disi ben e firi, dati meki a ben waka go miti den sma di ben de na pasi fu go beri, èn a ben gi a yonguman wan opobaka.—Lukas 7:11-16.

Baka di Yesus ben kisi wan opobaka, dan a ben sori ensrefi na Saul di ben de na pasi e go na Damaskus. Yesus ben wani Saul fu sabi taki a frufolgu di a ben e frufolgu den bakaman fu en ben abi krakti na en tapu. A ben taigi en: „Mi na Yesus, a sma di yu e frufolgu” (Tori fu den Apostel 9:3-5). Yesus ben man firi a pen di den disipel fu en ben e firi, neleki fa wan mama e firi a pen fu a pikin fu en di siki. Na a srefi fasi, Yesus leki wi Granpriester na hemel „kan firi nanga wi na ini den swakifasi fu wi”, noso leki fa Njoe Testament nanga dem Psalm e taki en, a abi „sarihatti nanga da zwakafasi vo wi”.—Hebrewsma 4:15.

Na apostel Paulus ben leri fu frustan trawan te den e pina èn fu frustan fa den e firi. A ben aksi: „Suma swaki, èn mi no swaki? Suma fadon, èn mi no e kisi hebi atibron?” (2 Korentesma 11:29) Di wan engel ben fri Paulus nanga Silas na wan wondru fasi komoto fu na srafu-oso na Filipi, dan a fosi sani di Paulus ben prakseri ben de fu taigi a strafu-oso man taki nowan sma no ben lowe. A ben frustan taki a man di ben e hori wakti na a strafu-oso ben sa kan go kiri ensrefi. Paulus ben sabi taki a ben de wan gwenti fu den sma fu Rome fu strafu den wan di ben e hori wakti na wan strafu-oso na wan tumusi ogri fasi, efu a ben sa meki wan strafuman lowe gowe. Spesrutu efu a strafuman ben de wan sma di a ben musu luku bun (Tori fu den Apostel 16:24-28). A bun-ati fu Paulus ben kibri a libi fu a man di ben e hori wakti na strafu-oso. A sani dati ben naki na ati fu a man trutru, èn en nanga en osofamiri ben bigin meki muiti fu tron Kresten.—Tori fu den Apostel 16:30-34.

Fa wi kan tron sma di e frustan fa trawan e firi

Bijbel e tan gi wi deki-ati fu waka baka na eksempre fu wi hemel Tata nanga en Manpikin, Yesus Krestes. Dati wani taki dati wisrefi musu tron sma tu di man frustan fa trawan e firi. Fa wi kan du dati? Dri prenspari fasi de fa wi kan tron sma di man frustan moro bun fa trawan e firi èn san den abi fanowdu. Wi kan doro a marki dati te wi e arki bun, te wi e poti prakseri finifini na wan sani, èn te wi e pruberi fu frustan fa wisrefi ben o firi te wi ben sa ondrofeni wan spesrutu problema.

Arki bun. Te wi e arki bun, dan wi kan kon frustan san na a problema di wan sma abi. O moro wi e sori taki wi na sma di e arki bun, o moro makriki a sa de gi trawan fu opo den ati gi wi èn fu fruteri wi krinkrin fa den e firi. Wan uma di nen Miriam e taki: „Mi kan taki nanga wan owruman efu mi firi taki a sa arki mi. Mi wan taki a musu frustan trutru san na mi problema. Mi e frutrow a brada moro srefi, efu a e poti aksi gi mi di e sori taki a wani fu frustan a tori fu mi finifini; aksi di e sori taki a ben e arki mi trutru.”

Poti prakseri finifini na sani. A no ala sma sa fruteri wi krinkrin fa den e firi noso san e miti den. Ma wan sma di e poti prakseri finifini na sani sa man fu si efu wan Kresten brada noso sisa fu en e firi brokosaka, te wan yonguwan no wani abi so furu demakandra moro nanga trawan, noso te wan fayafaya preikiman e lasi a faya di a ben abi gi a diniwroko. A prenspari srefisrefi taki papa nanga mama man fu si sani na fesi na a fasi disi. Wan yongu uma di nen Marie e taki: „Mi no sabi fa, ma mi mama sabi kaba fa mi e firi, srefi bifo mi taki nanga en. Fu dati ede a makriki gi mi fu fruteri en krinkrin san na mi problema.”

Pruberi fu frustan fa yu ben o firi efu yu ben abi a problema. A moro prenspari fasi fu leri sabi fa trawan e firi, na fu aksi wisrefi: ’Efu mi ben abi a problema di en abi, fa mi ben o firi? San mi ben o du? San mi ben o abi fanowdu?’ Den dri falsi trowstuman fu Yob no ben man frustan fa den ben o firi efu den ben de na Yob presi. Dati meki den ben krutu en gi wan lo sani di den ben denki taki Yob ben musu du.

Moro furu a de so taki gi onvolmaakti libisma a moro makriki fu krutu wan sma, leki fu frustan fa a sma e firi. Ma efu wi wroko tranga fu frustan fa sma e firi te den e kisi kwinsi, dan a sa yepi wi fu sori taki wi e frustan den, na presi taki wi o go krutu den. Juan na wan owruman di abi furu ondrofeni. A e taki: „Mi e gi moro bun rai efu mi e arki bun èn efu mi e meki muiti fu frustan ala den finifini pisi fu wan problema, bifo mi bigin gi wan sma rai.”

Den buku di Yehovah Kotoigi tyari kon na doro yepi furu sma nanga a pisi tori disi. Den tijdschrift A Waktitoren nanga Ontwaakt! taki fu furu dangra tori, soleki a firi di wan sma e firi brokosaka trutru, noso a meshandri di sma e meshandri pikin-nengre. Den tori disi di wi e kisi na a yoisti ten, e yepi den leisiman fu frustan moro bun fa sma e firi te den e nyan pina na den fasi dati. Na wan srefi sortu fasi a buku Wat jonge mensen vragen — Praktische antwoorden (Yongu sma e aksi—Piki di e wroko) yepi furu papa nanga mama fu frustan moro bun san na den problema di den pikin fu den e ondrofeni.

Fu frustan fa trawan e firi e yepi wi na ini wi Kresten diniwroko

Furu fu wi no ben o man tanapu e luku fa wan pikin e dede fu angri, efu wi abi nyanyan di wi ben sa kan prati nanga en. Efu wi man fustan fa trawan e firi, dan wi sa si tu efu a e go bun nanga den na yeye fasi. Bijbel e fruteri wi fu Yesus: „Di a ben si na ipi, a ben firi sari nanga den, bika den ben kisi kwinsi èn den ben waka bruyabruya leki skapu sondro skapuman” (Mateyus 9:36). Milyunmilyun sma na ini a ten disi abi a srefi problema dati na yeye fasi èn den abi yepi fanowdu.

Neleki fa a ben de na ini a ten fu Yesus, na so wi wani doro na ati fu trawan tu. Kande wi sa abi fu wini sani soleki a krutu di wi e krutu sani na fesi sondro fu sabi fa wan sani de trutru, noso wi musu kenki gwenti di rutu dipi na ini na ati fu den, efu wi wani doro a marki dati. Wan futuboi fu Gado di e meki muiti fu frustan fa trawan e firi, e suku tori pe en nanga den ososma e agri, noso a e taki nanga den fu tori di e trubu den frustan. Na a fasi disi a boskopu kan hari a prakseri fu den trutru (Tori fu den Apostel 17:22, 23; 1 Korentesma 9:20-23). Te wi e sori bun-ati gi wi arkiman fu di wi e frustan fa den e firi, dan dati kan meki a kon moro makriki gi den fu opo densrefi gi a Kownukondre boskopu, neleki fa a ben pasa nanga a man fu Filipi di ben e hori wakti na a strafu-oso.

A de tranga fanowdu taki wi frustan fa trawan e firi, fu di dati sa yepi wi fu no poti tumusi fini prakseri na den fowtu di sma na ini a gemeente e meki. A kan taki wan brada du wan sani di hati wi. Ma efu wi meki muiti fu frustan fa a brada ben e firi kande di a ben du a sani dati, dan a sa kon moro makriki gi wi fu gi en pardon. Kande wi ben o du a srefi sani efu wi ben de na en presi èn efu wi libi ben de a srefi leki di fu a brada. Fu di Yehovah e frustan wi bun, meki a e „hori na prakseri taki wi na doti”. Fa a de nanga wi? Fa wi e libi nanga sma efu wi e frustan fa den e firi? A de so taki wi e hori na prakseri taki den kan meki fowtu tu? Wi sa man fu ’gi den pardon na wan fri fasi’?—Psalm 103:14; Kolosesma 3:13.

Efu wi musu gi wan sma rai, dan a no de fu taki dati wi sa du dati na wan moro switi fasi efu wi e frustan fa a sma di meki a fowtu e denki èn fa a e firi. Wan Kresten owruman di man fu frustan sma e tan memre ensrefi: ’Misrefi ben kan meki a fowtu disi tu. Mi ben kan kisi a srefi poblema leki a sma disi.’ Fu dati ede Paulus ben gi a deki-ati: „Pruberi ini wan yeye fu safri-atifasi fu meki so wan sma kon bun baka, aladi ibriwan fu unu e hori ai na unsrefi tapu, fu di unusrefi kan kisi tesi tu.”—Galasiasma 6:1.

Efu wi e frustan fa wan trawan e firi, dan dati kan pusu wi tu fu du so furu leki wi man fu gi a sma a yepi di a abi fanowdu, aladi a kan taki a Kresten brada noso sisa srefi e frede fu aksi wi fu yepi en. Na apostel Yohanes skrifi: „Iniwan sma di abi grontapu gudu fu tan na libi èn a e si taki en brada e mankeri sani, ma a e tapu a sori di a kan sori safu sari-ati gi en, dan fa a lobi fu Gado e tan na ini en? . . . Meki wi no lobi nanga wortu noso nanga tongo nomo, ma na ini du èn na ini waarheid.”—1 Yohanes 3:17, 18.

Efu wi wani lobi trawan „na ini du èn na ini waarheid”, dan wi musu man si fosi san den brada fu wi abi fanowdu. Wi e luku san trawan abi fanowdu nanga a marki fu yepi den? Dati na san a wani taki fu frustan fa wan trawan e firi.

Leri fu firi gi trawan

A kan taki wi a no wan sma di man frustan makriki fa trawan e firi. Toku wi kan leri fu firi gi trawan. Te wi e meki muiti fu arki nanga ala wi prakseri te trawan e taki, te wi e poti prakseri finifini na sani, èn te wi e pruberi fu frustan fa wi ben sa firi efu wi ben de na a presi fu a tra sma, dan a sa kon moro makriki gi wi fu man frustan fa trawan e firi. Leki bakapisi fu dati wi sa kisi a tranga lostu fu sori lobi, bun-ati, nanga sari-ati gi wi pikin, gi tra Kresten brada nanga sisa, èn gi sma na ini wi birti.

Noiti no gi pasi taki yu no e hori den firi fu trawan na prakseri, fu di yu e prakseri yusrefi nomo. Paulus ben skrifi: „No wan soema moe loekoe nomo na dasani, disi de vo hem srefi; ma ibriwan moe zorgoe toe vo dasani, disi de vo trawan” (Filipisma 2:4, Njoe Testament nanga dem Psalm). A têgo tamara fu wi e anga fu a frustan di Yehovah nanga a Granpriester fu en, Yesus Krestes, e frustan fa wi e firi. Sobun wi abi na frantwortu fu tan leri wisrefi fa fu kon kisi a fasi disi. Fu di wi sa man fu frustan moro bun fa trawan e firi, dan dati sa yepi wi fu tron moro bun futuboi fu Gado èn moro bun papa nanga mama. Ma boiti dati, dan a frustan di wi e frustan fa trawan e firi sa yepi wi fu kon si taki „a e gi moro koloku te wan sma e gi sani, leki te a e kisi sani”.—Tori fu den Apostel 20:35.

[Prenki na tapu bladzijde 25]

Fu frustan fa wan trawan e firi wani taki dati yu e luku bun san a sma abi fanowdu, fu di yu abi na prakseri fu yepi en

[Prenki na tapu bladzijde 26]

Wi sa du muiti fu frustan fa trawan e firi, neleki fa wan mama e frustan fa en pikin e firi?