Go na content

Go na table of contents

Aksi fu leisiman

Aksi fu leisiman

Aksi fu leisiman

Na ini wan fisyun Yohanes ben si fa a „bigi ipi” ben e du santa diniwroko na ini a tempel fu Yehovah. Ma na ini sortu pisi fu a tempel den ben e du dati?—Openbaring 7:9-15.

We a no de fu taki dati a bigi ipi e anbegi Yehovah na ini wan fu den fesidyari dyaso na grontapu di de wan pisi fu a gran yeye tempel fu En. A presi pe den e du a diniwroko fu den, e kruderi spesrutu nanga a dorosei fesidyari fu a tempel fu Salomo.

Na ini a ten di pasa, a denki ben de taki, na yeye fasi a bigi ipi ben de wan prenki fu a Fesidyari fu den sma di no de Dyu; wan fesidyari di ben de kaba na ini a ten di Yesus ben de na grontapu. Ma moro fini ondrosuku tyari kon na krin taki sowan feifi sani de fu san ede wi kan taki dati disi no de so. Na a fosi presi, a de so taki a no ala pisi fu a tempel fu Herodes ben e kruderi nanga a gran yeye tempel fu Yehovah. Leki eksempre, a tempel fu Herodes ben abi wan Fesidyari fu den umasma èn wan Fesidyari fu Israel. Mansma nanga umasma ben kan go na ini a Fesidyari fu den umasma, ma soso man-nengre ben kan go na ini a Fesidyari fu Israel. Na ini den fesidyari dyaso na grontapu, di de wan pisi fu a tempel fu Yehovah, den no e prati mansma nanga umasma te den e go fu anbegi (Galasiasma 3:28, 29). Sobun, a Fesidyari fu den umasma nanga a Fesidyari fu Israel, no e kruderi nanga nowan pisi fu a yeye tempel.

Leki di fu tu sani, a de so taki di Gado ben taki fa a tempel ben musu meki, dan a noiti no taki dati a tempel ben musu abi wan Fesidyari gi sma di no de Dyu. A fesidyari dati no ben de wan pisi fu a tempel fu Salomo. A no ben de wan pisi fu a tempel na ini a fisyun fu Esekièl, èn a no ben de tu na ini a tempel di Serubabel ben seti kon bun baka. Fu dati ede nowan sani no de di kan sori taki a Fesidyari fu den sma di no de Dyu, de wan pisi fu a gran yeye tempel seti fu Yehovah, di abi fu du nanga na anbegi fu en. Wi sa man frustan disi moro bun te wi e hori na prakseri san e kon now.

Leki di fu dri sani, a sma di ben bow a Fesidyari fu den sma di no de Dyu, ben de Kownu Herodes, wan Edomsma. A ben meki a pisi dati na ini a tempel soso fu gi ensrefi glori èn fu meki nen gi ensrefi na ini Rome. A kan taki Herodes bigin seti a tempel fu Serubabel kon bun baka, wan pisi ten fu 18 noso 17 b.G.T. The Anchor Bible Dictionary e fruteri: „A fasi fa sma fu a Kèiser tirimakti ben lobi fu bow sani na westsei [Rome] . . . ben e aksi sma fu meki a Tempel moro bigi leki den wan na den foto na a owstusei.” Ma a ben de krin kaba fa a tempel srefi ben musu bow èn o bigi a ben musu de. A wortubuku e fruklari: „Aladi a tempel srefi ben musu bigi a srefi leki den wan di den ben meki na fesi [di fu Salomo nanga di fu Serubabel], toku a no ben de so taki presi no ben de na tapu a Tempelbergi fu meki a tempel kon moro bigi.” Dati meki Herodes ben bow a pisi di sma na ini a ten disi kari a Fesidyari fu den sma di no de Dyu, fu meki a tempel kon moro bigi. A no de fu taki dati wan sani di meki na so wan fasi no kan agersi wan pisi fu a yeye tempel seti fu Yehovah, a no so?

Leki di fu fo sani, a ben de so taki srefi den breniwan, den sma di ben lan, nanga den sma di no ben de Dyu èn di no ben besnij, ben kan go na ini a Fesidyari fu den sma di no de Dyu (Mateyus 21:14, 15). A tru taki a marki fu a fesidyari disi ben de fu gi furu sma na okasi fu tyari ofrandi gi Gado, aladi den no ben besnij èn den no ben de Dyu. Son leisi Yesus ben e go na a pisi disi fu a tempel fu taki nanga a pipel, èn tu leisi a ben yagi den sma gowe di ben e kenki moni èn ben e seri sani drape. A ben taigi den taki den ben tyari syen kon tapu na oso fu en Tata (Mateyus 21:12, 13; Yohanes 2:14-16). Toku, The Jewish Encyclopedia e taki: „Te yu luku en bun, dan a fesidyari disi di ben de na dorosei fu na Tempel, no ben de wan pisi fu a Tempel srefi. A gron fu a fesidyari dati no ben de santa gron, èn iniwan sma ben kan go na ini.”

Leki di fu feifi sani, dan a Griki wortu (hi·e·ron’) di sma vertaal nanga „tempel” èn di den e gebroiki te den e taki fu a Fesidyari fu den sma di no de Dyu, „e sori go na a heri tempel nanga ala den fesidyari, na presi taki a ben e sori go na a Tempel oso nomo”. Disi na san a buku A Handbook on the Gospel of Matthew, fu Barclay M. Newman nanga Philip C. Stine, e taki. Kontrari fu dati, dan a Griki wortu (na·os’) di vertaal nanga „tempel” na ini a fisyun di Yohanes ben kisi fu a bigi ipi, e sori go na wan spesrutu presi. Te den gebroiki a wortu disi fu sori go na a tempel fu Yerusalem, dan moro furu a abi fu du nanga a Moro Santapresi, noso a tempel-oso srefi. Sontron den e kari en sosrefi a „santapresi”.—Mateyus 27:5, 51; Lukas 1:9, 21.

Memre fu a bigi ipi e poti bribi na ini a frulusu-ofrandi fu Yesus. Den kon krin na yeye fasi, fu di den „wasi den langa krosi fu den èn meki den kon weti na ini a brudu fu a Pikin Skapu”. Fu dati ede, Gado ben kon si den leki regtfardiki sma, san e opo a pasi gi den fu tron mati fu Gado èn fu libi pasa a bigi benawtu (Yakobus 2:23, 25). Na difrenti fasi, den de neleki den sma na ini Israel di ben teki a Dyu bribi; sma di ben e saka densrefi na ondro a Wetfrubontu èn ben e anbegi Gado makandra nanga den Israelsma.

A no de fu taki dati den sma di ben teki a Dyu bribi, no ben e dini na ini na inisei fesidyari pe soso den priester ben kan go fu du a wroko fu den. Moro fara a de so taki memre fu a bigi ipi no de na ini na inisei fesidyari fu a gran yeye tempel fu Yehovah. A fesidyari dati e prenki a posisi fu den wan di salfu nanga santa yeye, fu du „santa priesterwroko” gi Yehovah na a ten di den de na grontapu (1 Petrus 2:5). Ma neleki fa Yohanes ben yere kaba fu wan fu den owruman di a ben si na ini en fisyun fu hemel, dan a de so trutru taki a bigi ipi de na ini a tempel tu. Den no de na dorosei fu a tempel srefi, na ini wan sortu Fesidyari di de gi den sma di no de Dyu. Den de na ini wan krin èn regtfardiki posisi di e kruderi nanga a dorosei fesidyari fu a tempel fu Salomo. Disi na trutru wan bigi grani! A e sori wi o prenspari a de taki ibriwan fu wi musu tan hori wisrefi krin na yeye fasi, èn na ini a fasi fa wi e tyari wisrefi. Disi wi musu du alaten!

[Prenki na tapu bladzijde 31]

(Efu yu wani si pe den sani disi skrifi, luku a tijdschrift)

A tempel fu Salomo

1. Moro Santapresi

2. Inisei fesidyari

3. Dorosei fesidyari

4. Trapu fu go na a tempel fesidyari