Go na content

Go na table of contents

Oiti wan kaba sa kon na den problema fu libisma?

Oiti wan kaba sa kon na den problema fu libisma?

Oiti wan kaba sa kon na den problema fu libisma?

„WAN di fu fo pisi fu den sma di e libi na grontapu na pôtisma, 1,3 milyard sma e wroko ibri dei gi moro mendri leki wán Amerkan dala, 1 milyard sma no man leisi èn skrifi, 1,3 milyard sma no abi krin watra fu dringi, èn 1 milyard sma e tan nanga angribere ibri dei fu di den no abi nofo nyanyan.” Na so wan raportu fu Ierland e taki di e sori fa a situwâsi de na grontapu.

Den sari sani disi e sori krinkrin taki libisma no man feni wan fasi ete fu tyari wan kaba kon na den problema fu grontapu! Den problema disi e gersi moro ogri srefi te yu e frustan taki moro furu fu den sma di a raportu e taki fu den, na uma nanga pikin-nengre di no man yepi densrefi. „Ibri dei, ipi-ipi sma e nyan pina fu di den no e kisi san den abi reti na tapu. Den sma disi di e pina de so furu, taki sma no man teri den moro” (The State of the World’s Children 2000). A no wan tumusi sari sani, taki a sani disi e pasa ete na ini a di fu 21 yarihondro disi?

„Wan nyun grontapu na ini wán enkri geslakti”

A United Nations Children’s Fund (na organisâsi fu den Verenigde Nâsi di e luku den reti fu pikin-nengre) gi sma a dyaranti taki „wan fasi de fu puru a sari di den takru sani disi . . . tyari kon tapu a libi fu sma na heri grontapu”. Na organisâsi disi e taki dati „wan fasi de fu tyari wan kenki kon” na den kefalek takru sani di e miti den milyardmilyard sma disi di e pina nownowde. Fu taki en leti, a gi sma a deki-ati „taki den alamala musu wroko makandra fu seti wan nyun grontapu na ini wán enkri geslakti”. A e howpu taki a grontapu dati sa de wan presi pe nowan libisma „sa pôti moro èn pe sma no sa desko trawan moro, pe sma no sa du ogri nanga tranga moro èn pe sma no sa siki moro”.

Den sma fu na organisâsi disi abi a howpu taki sani sa waka bun, fu di nownow srefi sari-ati sma e du bun furu muiti fu yepi den wan di e pina fu den „problema nanga rampu di e kon na den tapu moro nanga moro”. Fu eksempre, na ini den 15 yari di pasa, a Chernobyl Children’s Project „yepi hondrohondro pikin-nengre di kisi kanker fu wan bigi rampu di ben pasa” (The Irish Examiner, 4 april 2000). Den organisâsi di e yepi sma di de na nowtu, e du furu trutru fu kenki a situwâsi fu den ipi-ipi sma di kisi fu du nanga orloku èn nanga rampu.

Toku den sma di e du muiti fu yepi trawan di de na nowtu, e si sani na wan yoisti fasi. Den sma disi sabi taki „tin yari pasa, furu presi no ben abi so furu problema leki san den abi now, èn den problema no ben de so takru èn so bigi”. David Begg, driktoro fu a Irish charity Concern e taki dati, di wan bigi frudu ben pori a kondre Mosambik, dan „wrokoman, yepiman, nanga tra sma di e gi sani fu yepi trawan, ben du furu bun sani srefisrefi”. „Ma”, a e taki moro fara, „wi no man du noti wi wawan te den bigi rampu disi e pasa.” A man disi ben e taki krinkrin fa sani e waka nanga a yepi di sma e gi na ini Afrika: „Den sani di sma e du fu yepi den wan di de na nowtu, wi ben sa kan agersi nanga kandra di e bron swaki, fu di a yepi dati no sari kwetikweti.” Furu sma ben sa agri taki den wortu dati e sori krinkrin fa a situwâsi de na heri grontapu.

Wi kan fruwakti trutru taki wi sa abi a „nyun grontapu na ini wán enkri geslakti” di sma e howpu na tapu? Aladi a muiti di sma e du fu yepi trawan de fu prèise trutru, toku a bun fu luku wan tra fasi fu seti wan nyun grontapu fu retidu nanga vrede. Bijbel e taki fu dati, soleki fa na artikel di e kon sa sori.

[Sma di abi a reti fu a prenki na tapu bladzijde 2]

Bladzijde 3, pikin: UN/DPI Photo by James Bu