Go na content

Go na table of contents

Prenki di sma e gebroiki na ini na anbegi fu den—Pe den komoto trutru?

Prenki di sma e gebroiki na ini na anbegi fu den—Pe den komoto trutru?

Prenki di sma e gebroiki na ini na anbegi fu den—Pe den komoto trutru?

„Nanga yepi fu prenki wi e ondrofeni a bun-ati nanga a santafasi fu Gado nanga den Santawan fu En.”​—GREEK ORTHODOX ARCHDIOCESE OF AUSTRALIA

TAPU a banawtu dei disi na ini augustus, a son e skèin bun faya na tapu den ston fu a trapu di e kren go na a klooster fu a „Most Holy Mother of God” (Moro santa mama fu Gado), di de na tapu na èilanti Tínos, na ini na Ege-is se. Aladi a son faya srefisrefi, toku dati no e kenki a fasti bosroiti di den moro leki 25.000 fayafaya Griki Orthodox pelgrim abi fu kren go na tapusei fu anbegi. Den sma disi e waka safrisafri, aladi den e suku fu doro a prenki fu a mama fu Yesus di abi wan lo pranpran na tapu.

Wan yongu malengri meisje e kroipi go na tapu en kindi di e brudu seryusu. A de krin fu si taki a meisje disi de nanga skin-ati, èn a fesi fu en e sori taki a trutru abi yepi fanowdu. Krosibei fu en, wan owru uma di weri srefisrefi èn di komoto fu a tra sei fu a kondre, e tingatinga fu di en futu weri srefisrefi. Wan man di abi sowan 50 yari, de nomonomo fu doro a prenki, èn a e sweti hebi aladi a e suku fu feni wan pasi na mindri a grupu fu sma di e pusupusu. Ala den sma disi wani bosi a prenki fu Maria èn den wani didon langalanga na fesi en na tapu a gron.

A no de fu taki, dati den fayafaya kerkisma disi trutru wani anbegi Gado. Ma omeni fu den sma disi sabi taki sma ben e anbegi den sortu prenki disi kaba, hondrohondro yari bifo Krestendom ben de?

Furu sma e gebroiki prenki te den e anbegi

Den sma fu den Orthodox Kerki abi prenki na furu difrenti presi. Den prenki fu Yesus, Maria, nanga den di fu furu sokari santawan, na den moro prenspari prenki di de fu feni na ini den kerki fu den. Den anbegiman di e go na den kerki, gwenti fu bosi den prenki disi, èn den e bron switismeri nanga kandra gi den, soso fu gi den grani. Boiti dati, pikinmoro ala sma fu den Orthodox Kerki abi wan prenki na wan spesrutu presi na ini den oso, pe den gwenti fu begi. Den Orthodox Kresten gwenti fu taki dati te den e anbegi wan prenki, dan dati e gi den a firi taki den de krosibei fu Gado. Furu fu den sma disi e bribi taki Gado feni den prenki disi bun èn taki a gi den wondru krakti.

Kande a ben o fruwondru den bribiman dati te den e kon sabi taki Kresten na ini a fosi yarihondro no ben e gebroiki prenki na ini na anbegi fu den, fu di den no ben feni en wan bun sani fu du. A buku Byzantium e taki: „Fu di a Dyu bribi ben leri den fosi Kresten fu abi noti fu du nanga afkodrei, dati meki den no ben e gi nowan grani na prenki fu sokari santa sma.” A srefi buku e taki: „Fu sensi a di fu Feifi Yarihondro, moro nanga moro sma bigin gebroiki prenki noso popki na ini na anbegi fu den, na den oso fu den, noso na tra presi.” Efu a no den Kresten fu a fosi yarihondro bigin gebroiki prenki na ini na anbegi fu den, dan pe a gwenti dati komoto?

A ten di sma bigin gebroiki den prenki disi

Ondrosukuman Vitalij Ivanovich Petrenko ben skrifi: „Sma bigin gebroiki prenki wan langa pisi ten bifo Krestendom ben bigin, èn a gwenti disi ’komoto fu heiden bribi’.” Furu historia skrifiman e agri nanga dati, fu di den e taki dati den bribiman fu owruten Babilon, Egepte, nanga Grikikondre, ben e gebroiki prenki kaba na ini na anbegi fu den. Na ini owruten Grikikondre, fu gi wan eksempre, dan sma ben e gebroiki popki na ini na anbegi fu den. Sma ben e bribi taki den popki disi ben abi krakti fu Gado. Den sma ben e denki taki sonwan fu den popki disi no ben meki nanga anu, ma taki den ben fadon komoto fu hemel. Te sma ben e hori spesrutu fesa, dan wan grupu sma ben e teki den popki disi fu go waka lontu a foto nanga den, èn den ben e tyari ofrandi gi den. „Aladi sma meki muiti fu sori den bribiman taki a popki no ben de Gado, ma wan prenki nomo fu en, toku den bribiman ben e anbegi a popki srefi”, na so Petrenko ben taki.

Fa a du kon taki den sma fu Krestendom bigin gebroiki prenki na ini na anbegi fu den? A srefi ondrosukuman ben taki dati, na ini den yarihondro baka di den apostel fu Krestes dede, dan „a Kresten bribi kon moksi nanga ’wan tu heiden leri’. Dati ben de so spesrutu na ini Egepte. Den heiden leri disi di den ben teki abra, ben abi fu du nanga gwenti nanga bribi di ben komoto fu den Egeptesma, den Grikisma, den Dyu, den sma fu Owstusei kondre nanga den Romesma. Kresten ben e hori densrefi na den gwenti nanga bribi disi, aladi den ben e libi leki Kresten na a srefi ten”. Leki bakapisi fu dati, „Kresten koni wrokoman bigin teki heiden prenki nanga popki, èn den kenki den kon tron nyunwan di Krestendom ben kan gebroiki. Ma den wrokoman disi no ben man tapu a heiden bribi fu abi krakti tapu den popki nanga prenki disi.”

Heri esi sma bigin gebroiki popki nanga prenki na ini na anbegi fu den èn den bigin anbegi den tu na ini den kerki fu den. Na ini a buku The Age of Faith, historia skrifiman Will Durant e sori fa a sani disi du kon. A e taki: „Fu di a nomru fu santawan ben e gro, meki sma bigin suku wan fasi fu kon sabi suma na den èn fu memre den sosrefi. Fu dati ede sma meki furu prenki fu den santawan disi èn fu Maria. Boiti taki sma ben e sori bigi lespeki gi a prenki fu Yesus, den ben e sori dati tu gi a kroisi fu en. Sma di ben de klariklari fu bribi ala sani, ben e si den sani disi leki tapu di ben abi wondru krakti srefi. Fu di den sma dati ben abi ala sortu denki fu Gado, meki den bigin anbegi sokari santa sani, èn sosrefi den prenki nanga popki. Sma ben e didon langalanga na tapu a gron na fesi den sani disi, den ben e bosi den, den ben e bron kandra nanga switismeri-sani gi den, den ben e poti kransi fu bromki na tapu den ede fu den, èn den ben e suku fu ondrofeni wondru nanga yepi fu den sani disi. . . . Kerki tata nanga Kerki komte ben e fruklari doronomo taki den prenki nanga popki no ben de gado, ma taki den ben de sani fu yepi sma fu prakseri gado nomo. Ma sma no ben wani si a difrenti na mindri den tu sani disi.”

Na ini a ten disi, furu sma di e gebroiki prenki nanga popki na ini na anbegi fu den gwenti fu taki tu dati den no e anbegi den sani disi, ma taki den e sori lespeki gi den nomo. Kande den e taki dati a bun fu gebroiki kerki prenki, fu di sma abi den fanowdu fu man anbegi Gado. Kande den feni srefi dati sma no man anbegi Gado sondro den sani disi. Kande yu abi a srefi denki disi. Ma a sani di wi musu aksi wisrefi na disi: Fa Gado feni a sani disi? A kan taki wan sma e anbegi wan prenki noso wan popki, fu taki en leti, te a e sori tumusi furu lespeki gi a sani dati? A de wan kefar te sma e du den sani dati?

[Faki na tapu bladzijde 4]

San na den prenki di sma e gebroiki te den e anbegi?

Tra fasi leki den ston popki di Lomsusma gwenti fu gebroiki na ini na anbegi fu den, den prenki di sma e gebroiki na ini na anbegi fu den na plata prenki fu Krestes, Maria, sokari santawan, engel, spesrutu sma di Bijbel e taki fu den èn sosrefi tori fu Bijbel, noso tori di abi fu du nanga na historia fu na Orthodox Kerki. Furu tron den prenki disi ferfi na tapu udu planga di sma kan tyari.

Soleki fa na Orthodox Kerki e taki, dan „den Prenki fu den Santawan no gersi prenki di sma e meki fu libisma”. A de so tu taki den prenki disi no e sori fu kon moro pikin te yu waka komoto fu den. Furu tron den prenki disi meki na so wan fasi taki sma e tan si den krin èn soifri sosrefi, awansi sma e tanapu fara fu den. Sma e bribi tu taki „a glori fu Gado kan furu” na udu nanga a ferfi fu den sortu prenki disi.

[Prenki na tapu bladzijde 4]

A gebroiki di sma e gebroiki popki nanga prenki na ini na anbegi fu den, e komoto fu gwenti di heiden ben abi

[Sma di abi a reti fu a prenki na tapu bladzijde 3]

© AFP/CORBIS