Go na content

Go na table of contents

Suma de frantwortu gi den ogri sani disi di e pasa?

Suma de frantwortu gi den ogri sani disi di e pasa?

Suma de frantwortu gi den ogri sani disi di e pasa?

„A grontapu disi bruya srefisrefi. A de neleki den ogri krakti di sma e gebroiki fu du bonu, e pruberi nomonomo fu bruya sma so taki den no man feni wan fasi fu lusu den problema di den abi.”​—Jean-Claude Souléry, wan nyunsuman.

’Fu di furu sma no sabi san fu du, meki den e kisi a firi taki wan tumusi tranga, ogri krakti e du den sani disi.’—Josef Barton, wan historia sabiman.

TAPU 11 september 2001, sma di ben e suku fu gens tirimakti du bigi ogri na ini Amerkankondre. Den tumusi ogri-ati sani di sma du a dei dati, meki taki furu sma go prakseri fu a libi fu den. Michael Prowse ben skrifi na ini a tijdschrift Financial Times fu Ingrisikondre taki: „Wan meti srefi no ben o tyari ensrefi na so wan ogri-ati fasi.” Soleki fa a tijdschrift New York Times ben taki, dan sma ben abi fu sreka sani heri bun fu man du so wan ogri-ati sani. Boiti dati „wi no musu frigiti o furu bita-ati sma musu abi gi trawan, fu kan abi a deki-ati fu du so wan sani. A sortu bita-ati disi e meki sma e bigin feti nanga makandra na wan fasi di libisma no gwenti fu si. A e meki sma du iniwan sani di den e firi fu du, aladi den e frigiti ala den kruderi di sma meki fu a fasi fa wan feti musu feti”.

Sma di abi difrenti sortu bribi, e prakseri taki kande wan sortu ogri krakti e meki taki sma du den sani disi. Wan bisnisman fu Sarayefo ben si sortu ogri-ati sani pasa na ini Bosnia fu di sma ben abi bita-ati gi makandra. A ben taki: „Wan heri yari langa mi si fa sma feti na ini Bosnia. Mi e bribi taki na Satan e tiri den afersi disi. A gersi leki sma kon law srefisrefi.”

Di sma aksi a historia skrifiman Jean Delumeau efu a e bribi na ini Didibri, dan a ben piki: „Fa mi ben o man taki dati ogri krakti no de, efu mi luku san e pasa nownowde èn efu mi prakseri san pasa sensi mi mama meki mi: Prakseri a di fu tu grontapufeti, pe moro leki 40 milyun sma dede; Auschwitz nanga tra strafuman kampu pe bun furu sma lasi den libi; a fasi fa sma kiri ipi-ipi sma na ini Kambodya fu di den de fu tra bribi; a tumusi ogri fasi fa na ogri-ati tiriman Ceauşescu ben tiri, pe furu sma lasi den libi; a fasi fa son tirimakti na difrenti presi fu grontapu ben tiri a kondre nanga yepi fu hebi strafu pe den ben gi sma furu skin-ati. Moro ogri-ati sani de ete di mi kan kari. . . . Sobun, mi feni taki nanga leti wi kan kari den sortu sani disi ’didibri sani’. Mi no e taki fu wan Didibri di abi tutu èn di abi futu di priti na mindri leki di fu krabita, ma mi e taki fu wan Didibri di de a bigi ogri krakti di e tiri a grontapu disi.”

Furu tra sma e denki neleki Jean Delumeau. Den e taki dati den tumusi ogri sani di e pasa nownowde na ini a libimakandra, na „didibri sani”, awansi na problema na ini na osofamiri noso tra problema di de na heri grontapu. Ma san disi wani taki? Suma de frantwortu gi den ogri sani disi? Wi musu gi a frantwortu fu den ogri sani disi di pasa na ogri krakti di no abi frustan, noso na ogri yeye di abi frustan èn di e pusu libisma fu du ogri-ati sani di e difrenti fu iniwan fasi fa sma gwenti fu du ogri? A de so taki den ogri yeye disi abi wan basi, wan granman fu ogridu di e tiri den, namku Satan Didibri?

[Sma di abi a reti fu a prenki na tapu bladzijde 3]

Pikin-nengre: U.S. Coast Guard photo