Go na content

Go na table of contents

Kresten abi makandra fanowdu

Kresten abi makandra fanowdu

Kresten abi makandra fanowdu

„Wi na wan pisi fu a srefi skin èn wi de fu makandra.”​—EFEISESMA 4:25.

1. San wan buku e taki fu a libisma skin?

A LIBISMA skin na trutru wan wondru sani di Gado meki! Wan buku (The World Book Encyclopedia) e taki: „Son leisi sma e kari a libisma skin wan masyin, a moro moi masyin di oiti ben meki. A no de fu taki dati a libisma skin no de wan masyin. Ma furu fasi de fa wi kan agersi en nanga wan masyin. Neleki wan masyin, a libisma skin abi furu difrenti pisi. Neleki fa ibri pisi na ini wan masyin e du wan spesrutu sani, na so ibri pisi fu a skin e du wan spesrutu sani tu. Ma ala den pisi e wroko makandra, èn na so fasi a skin noso a masyin man wroko bun.”

2. Fa wi kan agersi a libisma skin nanga a Kresten gemeente?

2 Iya, a libisma skin abi furu pisi èn ibriwan fu den pisi disi de prenspari gi a skin. Ibri senwetitei, ibri brudutitei, noso iniwan tra pisi fu a skin de fanowdu fu du wan spesrutu sortu sani. Na so ibri memre fu a Kresten gemeente kan du wan sani tu fu meki sani waka bun nanga a gemeente (1 Korentesma 12:14-26). Aladi nowan memre fu a gemeente musu firi ensrefi moro hei leki trawan, toku nowan sma musu denki taki a no de prenspari.—Romesma 12:3.

3. Fa Efeisesma 4:25 e sori taki Kresten abi makandra fanowdu?

3 Neleki fa a de fanowdu taki ala den pisi fu a skin e wroko makandra, na so Kresten musu wroko makandra tu. Na apostel Paulus ben taigi tra bribiman di ben salfu nanga santa yeye: „Now di unu no e lei moro, dan ibriwan fu unu musu taki tru te unu e taki nanga trawan, bika wi na wan pisi fu a srefi skin èn wi de fu makandra” (Efeisesma 4:25). Fu di den memre fu a yeye Israel, namku „a skin fu Krestes”, ’de fu makandra’, dati meki den e taki na wan opregti fasi nanga makandra, èn den e wroko makandra ala ten. Iya, ibriwan fu den de fu ala den trawan (Efeisesma 4:11-13). Opregti Kresten di abi a howpu fu libi na grontapu e prisiri fu wroko sei na sei nanga den.

4. Fa wi kan yepi nyunwan?

4 Ibri yari, dusundusun sma di abi a howpu fu libi na ini wan paradijs na grontapu e teki dopu. Tra memre fu a gemeente e prisiri fu yepi den fu „gro kon lepi” (Hebrewsma 6:1-3). A kan taki den e yepi den fu feni piki tapu aksi di abi fu du nanga Bijbel, noso taki den e yepi den na ini a preikiwroko te dati de fanowdu. Wi kan yepi den nyunwan te wi de wan bun eksempre gi den fu di wi e teki prati ala ten na den Kresten konmakandra. Te den e firi brokosaka, dan wi kan gi den deki-ati tu, noso kande wi kan trowstu den (1 Tesalonikasma 5:14, 15). Wi musu suku fasi fu yepi trawan fu man „tan waka na ini a waarheid” (3 Yohanes 4). Awansi wi yongu noso owru, awansi wi de na ini a waarheid no so langa ete noso furu yari kaba, toku wi kan yepi fu bow a bribi fu den brada nanga sisa fu wi. Èn den abi wi fanowdu trutru.

Den ben yepi den wan di ben de na nowtu

5. Fa Akwila nanga Preskela ben yepi Paulus?

5 Kresten trowpaar de tu di lobi fu yepi den Kresten brada nanga sisa fu den. Fu eksempre, Akwila nanga en wefi Preskela (Preska) ben yepi Paulus. Den ben gi en okasi fu tan na ini den oso, den ben meki tenti makandra nanga en, èn den ben yepi en fu tranga a nyun gemeente na ini Korente (Tori fu den Apostel 18:1-4). Den ben poti den libi na ini kefar srefi gi Paulus, aladi wi no sabi fa. Den ben e libi na ini Rome di Paulus taigi den Kresten drape: „Gi Preska nanga Akwila odi gi mi, mi kompe wrokoman na ini Krestes Yesus, di ben tyari den eigi libi kon ini kefar fu mi sili ede, di a no soso mi, ma ala den gemeente fu den nâsi tu wani taki tangi” (Romesma 16:3, 4). Neleki Akwila nanga Preskela, son Kresten na ini a ten disi e tranga den gemeente èn den e yepi brada nanga sisa na difrenti fasi. Son leisi den e poti den eigi libi na ini kefar srefi, fu di den no wani taki frufolguman e du den tra futuboi fu Gado ogri noso e kiri den.

6. Sortu yepi Apolos ben kisi?

6 Akwila nanga Preskela ben yepi Apolos tu. A Kresten disi di ben de wan bun takiman ben e leri den sma na ini Efeise fu Yesus Krestes. Na a ten dati, Apolos ben sabi soso fu a dopu fu Yohanes di ben de gi sma di ben sori berow fu den sondu teige a Wetfrubontu. Fu di Akwila nanga Preskela ben si taki Apolos ben abi pikinso yepi fanowdu, meki den „ben tyari a pasi fu Gado moro soifri kon na krin gi en”. Kande den ben fruteri en taki te wan sma ben e teki a Kresten dopu, dan a skin fu a sma ben musu dukrun go na ondro watra èn a sma dati ben e kisi santa yeye. Apolos ben du san a ben leri. Bakaten di a ben de na Akaye, „dan a du furu fu yepi den sma di ben tron bribiman nanga yepi fu a bun-ati fu Gado; bika a ben du ala san a ben man fu sori krin na publiki taki den Dyu no ben abi leti, èn a ben sori nanga yepi fu den Buku fu Bijbel taki Yesus na a Krestes” (Tori fu den Apostel 18:24-28). Furu tron, den piki di den brada nanga sisa fu wi e gi na den konmakandra kan yepi wi fu frustan a Wortu fu Gado moro bun. Wi abi makandra fanowdu na a fasi disi sosrefi.

Den ben yepi den wan di ben abi sani fanowdu

7. San den Filipisma ben du di den Kresten brada nanga sisa fu den ben abi sani fanowdu?

7 Memre fu a Kresten gemeente na ini Filipi ben lobi Paulus trutru èn na a ten di a ben tan na ini Tesalonika den ben seni sani gi en di a ben abi fanowdu (Filipisma 4:15, 16). Di den brada na ini Yerusalem ben abi sani fanowdu, dan den Filipisma ben sori taki den ben de klariklari fu gi moro srefi leki san den ben abi fu gi. Paulus ben abi so furu warderi gi a muiti di den brada nanga sisa na ini Filipi ben du fu yepi trawan, taki a skrifi fu den so taki tra bribiman ben kan teki na eksempre fu den.—2 Korentesma 8:1-6.

8. San Epafroditus ben du?

8 Di Paulus ben de na strafu, dan den Filipisma no ben seni sani wawan gi en, ma den ben seni den eigi boskopuman Epafroditus tu. Paulus ben taki: „Fu a wroko fu Masra ede [Epafroditus] ben kon so krosibei na dede, fu di a ben tyari en sili kon ini kefar, so taki a ben sa kan teki presi gi unu krinkrin fu di unu no de dyaso fu dini mi” (Filipisma 2:25-30; 4:18). Bijbel no e sori efu Epafroditus ben de wan owruman, noso wan dinari ini a diniwroko. Awansi fa a no fa, a ben de wan Kresten di ben de klariklari fu yepi trawan, èn Paulus ben abi en yepi fanowdu trutru. Yu abi wan sma na ini yu gemeente di de neleki Epafroditus?

Den ben de „wan bigi yepi”

9. Fa Aristarkus de leki wan eksempre gi wi?

9 Ibri gemeente trutru e warderi lobi brada nanga sisa di de neleki Akwila, Preskela, nanga Epafroditus. A kan de so taki furu fu den brada nanga sisa fu wi de neleki Aristarkus, wan Kresten na ini a fosi yarihondro. En nanga trawan ben de „wan bigi yepi” gi tra sma. Kande den ben e gi sma trowstu, noso kande den ben e du sani gi trawan te dati ben de fanowdu (Kolosesma 4:10, 11). A yepi di Aristarkus ben gi Paulus e sori taki a ben de wan trutru mati gi Paulus na ten di a ben de na nowtu. A ben de a sortu sma di Odo 17:17 e taki fu en: „Wan trutru mati abi lobi ala ten, èn a de wan brada di en mama meki fu te banawtu de.” Wi alamala no musu pruberi fu de ’wan bigi yepi’ gi den Kresten brada nanga sisa fu wi? Wi musu yepi spesrutu den wan di de na nowtu.

10. San Kresten owruman kan leri fu Petrus?

10 Spesrutu den Kresten owruman musu de wan bigi yepi gi den brada nanga sisa fu den na ini a gemeente. Krestes ben taigi na apostel Petrus: „Tranga den brada fu yu” (Lukas 22:32). Petrus ben man du dati fu di sma ben frutrow na en tapu, spesrutu baka na opobaka fu Yesus. Owruman, de klariklari tu fu de wan yepi gi den brada nanga sisa fu yu, èn du dati na wan lobi-ati fasi, fu di den abi unu fanowdu.—Tori fu den Apostel 20:28-30; 1 Petrus 5:2, 3

11. Fa na eksempre fu Timoteyus kan yepi wi?

11 Paulus ben e reis makandra nanga Timoteyus, wan owruman di ben e broko en ede trutru nanga tra Kresten. Aladi Timoteyus ben abi wan tu problema nanga a gosontu fu en, toku a ben sori taki a ben abi wan tranga bribi, èn a ’ben wroko nanga Paulus leki wan srafu fu meki a bun nyunsu bekènti’. Fu dati ede na apostel ben kan taigi den Filipisma: „Mi no abi nowan tra sma di abi wan yeyefasi leki di fu en, di trutru sa sorgu gi den sani di abi fu du nanga unu” (Filipisma 2:20, 22; 1 Timoteyus 5:23; 2 Timoteyus 1:5). Wi kan de wan yepi trutru gi den wan di e anbegi Yehovah makandra nanga wi, te wi e teki na eksempre fu Timoteyus. A tru taki wi musu basi den swakifasi di wi abi leki libisma, èn wi musu kakafutu sosrefi gi difrenti tesi. Ma toku wi sosrefi kan sori taki wi abi wan tranga bribi, èn taki wi e broko wi ede nanga den brada nanga sisa fu wi fu di wi lobi den. Iya, wi musu du dati. Wi musu hori na prakseri ala ten taki den abi wi fanowdu.

Wan tu uma di ben e broko den ede nanga trawan

12. San wi kan leri fu na eksempre fu Dorkas?

12 Wan fu den getrow uma di ben e broko en ede nanga trawan ben de Dorkas. Di a dede, dan den disipel seni kari Petrus èn den tyari en go na ini wan tapusei kamra. Drape „ala den weduwe ben kon na en aladi den ben e krei èn ben e sori en furu ondrokrosi nanga tapusei krosi di Dorkas ben gwenti meki di a ben de nanga den ete”. Dorkas ben kisi libi baka, èn a ben musu fu de so taki a ben go doro fu ’du furu bun sani èn taki a ben e gi sma furu presenti fu di a ben abi sari-ati gi den’. A Kresten gemeente fu a ten disi abi wan tu uma di de neleki Dorkas; den e meki krosi, noso den e du tra lobi-ati sani gi den wan di de na nowtu. A no de fu taki dati den bun sani di den e du, moro furu de fu horibaka gi Kownukondre afersi, èn den e teki prati tu na a wroko di Kresten e du fu meki disipel.—Tori fu den Apostel 9:36-42; Mateyus 6:33; 28:19, 20.

13. Fa Lidia ben sori taki a ben broko en ede nanga den Kresten brada nanga sisa fu en?

13 Wan uma di ben lobi Gado, na Lidia. Na uma disi ben e broko en ede nanga trawan. A ben gebore na ini Tiatira, èn a ben e libi na ini Filipi di Paulus ben preiki drape na ini a pisi ten fu 50 G.T. Kande Lidia ben teki a Dyu bribi, ma a ben kan de so tu taki wan tu Dyu nomo ben de na ini Filipi, èn taki wan snoga no ben de na ini a foto dati. Lidia nanga tra getrow uma ben kon makandra na wan liba fu anbegi Gado, èn drape na apostel Paulus ben preiki a bun nyunsu gi den. A tori e taki: „Yehovah ben opo [Lidia] ati krinkrin, so taki a ben kan poti prakseri na den sani di Paulus ben e taki. Now, di en nanga en osofamiri ben teki dopu, dan a begi wi: ’Efu unu e si mi leki wan sma di de getrow na Yehovah, dan kon na ini mi oso fu tan.’ Èn a kisi wi so fara fu tan na en” (Tori fu den Apostel 16:12-15). Fu di Lidia ben wani du bun sani gi trawan, meki a ben man kisi Paulus nanga den kompe fu en so fara fu tan na en. Wi trutru e warderi en te lobi-ati Kresten e sori switifasi tu gi trawan na ini a ten disi!—Romesma 12:13; 1 Petrus 4:9.

Wi abi unu yonguwan fanowdu tu

14. Fa Yesus Krestes ben handri nanga yongu sma?

14 A sma di ben seti a Kresten gemeente ben de a lobi-ati Manpikin fu Gado, Yesus Krestes. Sma ben lobi fu de nanga en, fu di a ben de wan lobi-ati sma di ben abi sari-ati nanga trawan. Wan leisi di son sma bigin tyari den yongu pikin fu den go na Yesus, dan den disipel fu en pruberi fu seni den gowe. Ma Yesus ben taigi den: „Meki den pikin-nengre kon na mi; no tapu den fu kon na mi, bika den sma di de leki den pikin disi sa kisi a kownukondre fu Gado. Fu tru, mi e taigi unu: Efu wan sma no e teki a kownukondre fu Gado neleki fa wan yongu pikin e du dati, dan a no sa go na ini a kownukondre kwetikweti” (Markus 10:13-15). Fu man kisi Kownukondre blesi, dan wi musu abi sakafasi èn wi musu de klariklari tu fu teki leri neleki fa yongu pikin lobi fu du dati. Yesus ben sori taki a lobi yongu pikin fu di a ben e brasa den hori èn a ben e blesi den (Markus 10:16). Fa a de nanga unu yonguwan na ini a ten disi? Yu kan abi a dyaranti taki den sma na ini a gemeente lobi yu èn taki den abi yu fanowdu.

15. Sortu tru tori di abi fu du nanga Yesus libi skrifi na Lukas 2:40-52, èn fa Yesus ben de leki wan eksempre gi yongu sma?

15 Di Yesus ben yongu ete, dan a ben sori taki a ben lobi Gado èn sosrefi den Buku fu Bijbel. Di Yesus ben abi 12 yari, dan en nanga a papa nanga mama fu en, namku Yosef nanga Maria, ben teki waka fu Nasaret go na Yerusalem fu teki prati na a Paskafesa. Di den drai go baka na oso, dan a papa nanga mama fu Yesus kon si taki a no ben de na ini a grupu sma di ben e teki waka makandra. Te fu kaba, den feni en na ini wan fu den konmakandra-presi fu a tempel. A ben sidon e arki den Dyu leriman èn a ben e poti aksi gi den. Fu di Yesus ben fruwondru taki Yosef nanga Maria no ben sabi pe a ben de, meki a aksi den: „Unu no ben sabi taki mi musu de na ini na oso fu mi Tata?” A drai go baka na oso nanga a papa nanga mama fu en, a tan gi yesi na den, èn a kisi moro nanga moro koni aladi a ben e gro kon bigi (Lukas 2:40-52). Yesus ben de wan bun eksempre trutru gi den yonguwan fu wi! Neleki Yesus, den musu gi yesi na a papa nanga mama fu den, èn den musu lobi fu leri sani di abi fu du nanga Gado.—Deuteronomium 5:16; Efeisesma 6:1-3.

16. (a) San wan tu boi ben bari di Yesus ben e gi kotoigi na a tempel? (b) Sortu grani yongu Kresten abi na ini a ten disi?

16 A kan taki yu leki yongu sma e gi kotoigi fu Yehovah te yu de na skoro, noso te yu e go oso fu oso nanga yu papa nanga mama (Yesaya 43:10-12; Tori fu den Apostel 20:20, 21). Di Yesus ben e gi kotoigi èn ben e dresi sma na a tempel syatu bifo a dede, dan wan tu boi ben bari: „Grantangi, tyari frulusu kon, Manpikin fu David!” A sani disi ben gi den granpriester nanga den leriman fu wet so wan bigi atibron, taki den kragi: „Yu e yere san den e taki?” „Iya”, Yesus piki den. „Noiti unu no leisi a sani disi: ’Yu sreka den mofo fu pikin-nengre nanga pikin di de na bobi ete, fu prèise yu’?” (Mateyus 21:15-17) Neleki den pikin dati, unu yongu sma na ini a gemeente abi wan moi grani fu prèise Gado èn a Manpikin fu en. Wi wani taki unu e wroko makandra nanga wi leki Kownukondre preikiman èn a de fanowdu taki unu e du dati.

Te nowtu e miti den brada nanga sisa fu wi

17, 18. (a) Fu san ede Paulus ben seti sani fu piki moni gi den Kresten na ini Yudea? (b) San ben de a bakapisi fu di den Dyu Kresten èn den wan di no ben de Dyu ben e tyari moni kon makandra gi den bribiman na ini Yudea?

17 Awansi san na a situwâsi fu wi, lobi e meki taki wi e yepi Kresten brada nanga sisa di de na nowtu (Yohanes 13:34, 35; Yakobus 2:14-17). Na fu di Paulus ben lobi den brada nanga sisa fu en na ini Yudea, meki a seti sani fu piki moni na ini den gemeente fu Akaye, Galasia, Masedonia, nanga a distrikt Asia. Den disipel na ini Yerusalem ben kisi fu du nanga frufolgu, opruru, èn sosrefi angriten. A ben kan de so taki den sani disi ben meki taki den ben ondrofeni „furu pina”, „banawtu”, èn sosrefi „a fufuru di sma fufuru den gudu fu [den]”, soleki fa Paulus ben taki dati (Hebrewsma 10:32-34; Tori fu den Apostel 11:27–12:1). Dati meki a ben seti sani, so taki sma ben kan gi moni fu yepi den pôti Kresten na ini Yudea.—1 Korentesma 16:1-3; 2 Korentesma 8:1-4, 13-15; 9:1, 2, 7.

18 A gi di sma ben e gi moni fu yepi den santawan na ini Yudea ben sori taki wan banti ben de na mindri den Dyu anbegiman fu Yehovah nanga den anbegiman fu En di no ben de Dyu. Te den Kresten di no ben de Dyu ben e gi moni, dan dati ben e gi den okasi tu fu sori taki den ben e warderi den sani di den brada nanga sisa fu den na ini Yudea ben e leri den fu Gado. Sobun, den ben e yepi makandra fu di den ben e gi makandra san den ben abi fanowdu, èn den ben e bow a bribi fu makandra tu (Romesma 15:26, 27). Na ini a ten disi, Kresten de klariklari tu fu yepi den brada nanga sisa fu den èn den e du dati fu di den lobi den (Markus 12:28-31). Wi abi makandra fanowdu tu na a fasi disi, so taki wi alamala e kisi san wi abi fanowdu, ’èn a wan di abi pikinso nomo no sa mankeri tumusi furu’.—2 Korentesma 8:15.

19, 20. Gi wan eksempre di e sori fa a pipel fu Yehovah e yepi trawan te rampu e pasa.

19 Fu di wi sabi taki Kresten abi makandra fanowdu, meki wi de gaw fu yepi den Kresten brada nanga sisa fu wi. Fu eksempre, luku san ben pasa na ini El Salvador. Na a bigin fu a yari 2001, bigi rampu ben pasa fu di gronseki ben naki a kondre dati, èn fu di a gron fu den bergi ben wasi kon na gron. Wan raportu ben taki: „Brada na ala sei fu El Salvador ben seti sani fu yepi den wan di ben de na nowtu. Grupu brada fu Gwatemala, Amerkankondre, nanga Kanada, ben kon fu yepi wi. . . . Moro leki 500 oso nanga 3 Kownukondre zaal ben bow na ini wan syatu pisi ten. Den brada disi ben de klariklari fu yepi trawan, èn a tranga wroko di den ben e du makandra ben de wan bigi kotoigi.”

20 Wan raportu fu Zuid-Afrika ben taki: „Den bigi frudu di ben pori furu presi na ini Mosambik ben abi takru bakapisi tu gi den Kresten brada nanga sisa fu wi. A bijkantoro fu Mosambik ben seti sani so taki den sma disi ben kan kisi den moro prenspari sani di den ben abi fanowdu. Ma den brada fu a bijkantoro aksi wi fu seni bun krosi gi den brada di ben de na nowtu. Wi kisi so furu krosi taki wi ben man lai wan baki fu 12 meter nanga krosi, èn wi seni en go na den brada na ini Mosambik.” Iya, sosrefi na ini den situwâsi disi wi abi makandra fanowdu.

21. Na sortu tori wi sa poti prakseri na ini na artikel di e kon?

21 Soleki fa wi ben taki kaba, dan ala den pisi fu a libisma skin de prenspari. Na so a de tu nanga a Kresten gemeente. Ala den memre fu en abi makandra fanowdu. A de prenspari tu taki den e tan dini Gado na ini wánfasi. Na artikel di e kon sa poti prakseri na wan tu sani di e meki taki den man tan dini Gado na ini wánfasi.

San yu ben sa piki?

• Fa wi kan agersi a Kresten gemeente nanga a libisma skin?

• San den fosi Kresten ben du di den brada nanga sisa fu den ben abi yepi fanowdu?

• Sortu eksempre na ini Bijbel e sori taki Kresten abi makandra fanowdu, èn taki den e yepi makandra?

[Aksi fu a tori disi]

[Prenki na tapu bladzijde 10]

Akwila nanga Preskela ben e broko den ede nanga trawan

[Prenki na tapu bladzijde 12]

A pipel fu Yehovah e yepi makandra èn sosrefi trawan di de na nowtu