Go na content

Go na table of contents

Mi kisi problema di ben de wan bun hebi tesi gi mi

Mi kisi problema di ben de wan bun hebi tesi gi mi

Ondrofenitori

Mi kisi problema di ben de wan bun hebi tesi gi mi

SOLEKI FA PERICLES YANNOURIS FRUTERI

Mi ben e kowru fu di mi ben de na ini wan strafu-oso kamra di ben e smeri buku. Mi wawan ben e sidon na ini a kamra, èn mi ben abi soso wan pisi krosi fu tapu mi skin. A pisi krosi disi no ben deki nofo fu waran mi skin. Tu dei na fesi, wan grupu fu srudati ben srepi mi gowe fu mi oso, èn mi kan memre ete fa a yongu wefi fu mi ben luku mi. Fu di mi ben libi en nanga den tu siki pikin fu wi na baka, meki a ben luku leki a no ben abi nowan enkri firi gi mi. Bakaten, a wefi fu mi di no ben abi a srefi bribi leki mi, seni wan paki gi mi èn wan pisi papira pe a ben skrifi na tapu: „Mi seni den kuku disi gi yu èn mi howpu taki yu e kon siki neleki den pikin fu yu.” Mi ben o drai go baka libilibi fu si mi osofamiri?

DATI ben de wán fu den someni sani di ben pasa na ini a langa pisi ten di mi ben musu feti wan hebi feti gi a Kresten bribi. Mi ben kisi gens fu a famiri fu mi, den sma fu a birti no ben wani abi noti fu du nanga mi, sma tyari mi go na krutubangi, èn mi kisi hebi frufolgu. Ma fa a du kon taki mi, so wan safri sma di ben e frede Gado, ben doro na ini so wan takru presi, èn fu san ede dati pasa nanga mi? Grantangi gi mi na okasi fu fruteri unu dati.

Wan pôti boi di ben abi wan moi winsi

Di mi gebore na ini 1909 na ini a dorpu Stavromeno, na Kreita, dan orloku ben de na ini a kondre, sma ben pôti srefisrefi, èn angriten ben de sosrefi. Pikinmoro mi nanga den fo moro yongu brada nanga sisa fu mi dede bakaten, fu di wan siki di nen a Spaanse griep ben e kiri ipi-ipi sma. Mi e memre ete taki mi papa nanga mi mama ben tapu wi na ini na oso wan tu wiki langa, so taki wi no ben o kisi a siki disi.

Mi papa ben de wan pôti gronman. Ma aladi a ben de wan fayafaya kerkiman, toku a ben wani sabi moro tu fu tra kerki èn fu tra fasi fa sma e denki. Fu di a ben libi na ini Fransikondre èn na ini Madagaskar fu wan pisi ten, meki a ben kon sabi den nyun fasi fa sma ben e denki fu kerkitori. Ma toku, na osofamiri fu wi ben tan getrow na a Griki Orthodox Kerki, èn ala sonde wi ben e go na kerki. Ala yari te a beskopu ben kon drape, wi ben e gi en okasi sosrefi fu tan na wi oso. Mi ben de na ini a grupu fu singiman di ben e singi na kerki, èn ala ten mi ben abi a winsi fu tron wan priester.

Na ini 1929, mi tron wan skowtu. Mi ben wroko na ini Tesalonika, na a noordsei fu Grikikondre, di mi papa dede. Fu di mi ben e suku trowstu èn fu di mi ben wani sabi moro fu Bijbel, meki mi kisi okasi fu go wroko na ini a kontren fu na Atosbergi, wan birti pe furu priester ben e libi. Den Orthodox kerkisma ben kari a bergi disi a „santa bergi”. * Mi wroko drape fo yari, èn mi si nanga mi eigi ai fa den priester ben e libi. Na presi taki mi ben e kon moro krosibei na Gado, mi ben tegu gi a hurudu nanga a kruktudu di den priester ben e du sondro taki den ben e syen. Mi kisi gro skin di wan heiman fu kerki, di mi ben lespeki trutru, aksi mi fu abi seks demakandra nanga en. Aladi mi ben kon bruya fu a sani disi, toku mi ben wani dini Gado trutru, èn mi ben wani tron wan priester sosrefi. Mi ben weri priesterkrosi srefi fu meki wan fowtow, so taki mi ben o abi wan sani fu memre a ten dati. Te fu kaba, mi froisi go baka na Kreita.

„A de wan Didibri!”

Na ini 1942 mi trow nanga wan moi uma di nen Frosini. A ben de fu wan osofamiri di sma ben e lespeki trutru. Di mi trow, dan a bosroiti di mi ben abi fu tron wan priester kon moro tranga fu di den famiri fu a wefi fu mi ben de fayafaya kerkisma. * Mi ben abi a fasti bosroiti fu go na a foto Ateine fu teki leri na wan hei kerkiskoro. Na a kaba fu 1943, mi doro na a lanpresi na ini a foto Iráklion, na Kreta, fu teki boto go na Ateine, ma mi no gowe moro. Kande a ben de fu di, na a pisi ten dati, mi ben feni wan tra fasi fu kon sabi moro fu Bijbel. San ben pasa?

Wan tu yari kaba, Emmanuel Lionoudakis ben e gi sma leri fu den tru tori fu Bijbel, èn a ben du dati na ini heri Kreita. A ben de wan fayafaya preikiman di ben de wán fu den Yehovah Kotoigi. * A fasi fa den Kotoigi ben e taki fu a Wortu fu Gado ben de krin fu frustan, èn dati ben hari a prakseri fu son sma. Den sma disi gowe libi den falsi kerki. Na ini a foto Sitía, krosibei fu Kreita, wan grupu fu fayafaya Kotoigi ben seti. A beskopu fu Kreita no ben lobi a tori disi srefisrefi. Fu di a ben libi na ini Amerkankondre fu wan pisi ten, meki a ben si nanga en eigi ai sortu bun bakapisi Yehovah Kotoigi abi te den e preiki. A ben abi a fasti bosroiti fu puru „a falsi kerkigrupu” disi krinkrin na ini a kontren fu en. A fruteri ala sortu lei fu den Kotoigi, èn a sani disi meki taki skowtu ben e teki en leki wan gwenti fu srepi den Kotoigi go poti na dungru-oso èn den ben tyari den go nanga tranga na fesi krutu.

Wan fu den Kotoigi disi ben pruberi fu preiki gi mi, ma a ben denki taki mi no ben wani sabi noti fu Bijbel. Dati meki a seni wan tra preikiman di ben abi moro ondrofeni, fu kon taki nanga mi. Fu di mi ben piki a di fu tu Kotoigi na so wan grofu fasi, meki a drai go baka na a pikin grupu fu Kotoigi èn a taigi den: „Pericles no kan tron wan Kotoigi noiti. A de wan Didibri!”

Mi e kisi gens fu a fosi leisi

Mi breiti taki Gado no ben si mi na a fasi dati. Na ini februari 1945 mi brada Demosthenes gi mi a pikin buku Comfort All That Mourn (Trowstu ala den wan di e sari). * A ben abi na overtoigi taki Yehovah Kotoigi ben e leri sma a waarheid. Den sani di ben skrifi na ini a buku ben naki mi ati. Wantewante mi nanga mi brada tapu fu go na a Orthodox Kerki, wi go na a pikin grupu fu Kotoigi na ini Sitía, èn wi fruteri den tra brada nanga sisa fu wi fu a nyun bribi di wi ben feni. Den alamala teki a waarheid fu Bijbel. Soleki fa mi ben fruwakti, dan a bosroiti di mi ben teki fu gowe libi a falsi bribi, meki taki mi wefi nanga en famiri no ben wani bumui nanga mi moro, èn den ben e meki trobi nanga mi. Wan pisi ten, a papa fu mi wefi no ben wani taki nanga mi srefi. Mi nanga mi wefi ben e meki trobi èn wi no ben man feni en nanga makandra. Aladi den problema disi ben de, toku Brada Minos Kokkinakis dopu mi nanga mi brada Demosthenes tapu 21 mei 1945. *

Now mi ben kan meki a winsi fu mi kon tru, èn mi ben kan de wan trutru futuboi fu Gado! Mi e memre a fosi dei ete di mi ben go na ini a preikiwroko. Mi ben abi 35 pikin buku na ini mi tas, èn mi wawan go na wan dorpu nanga bus. Mi bigin go oso fu oso, èn mi ben e senwe. Ma o moro fara mi ben e go, o moro deki-ati mi ben e kisi. Di wan priester kon na mi tapu nanga atibron, dan mi kakafutu gi en sondro fu frede, èn mi no arki en srefisrefi di a ben e tan komanderi mi fu go nanga en na skowtu-oso. Mi taigi en taki mi ben o gowe baka te mi ben go na ibri oso na ini a dorpu, èn na dati mi du tu. Mi ben breiti so te, taki mi no ben man wakti teleki a bus ben kon, ma mi waka a pasi fu 15 kilometer go baka na oso.

Mi e kisi fu du nanga ogriman

Na ini september 1945, mi kisi moro frantwortu na ini a nyun gemeente na ini Sitía. Syatu baka dati wan borgufeti broko na ini Grikikondre. Difrenti grupu fu guerilla fetiman ben e feti nanga makandra fu di den no ben man si densrefi na ai kwetikweti. A beskopu meki bun gebroiki fu a situwâsi disi, fu di a gi wan guerrilla grupu na ini a kontren deki-ati fu du ala san den man fu puru den Kotoigi na pasi (Yohanes 16:2). Di a guerrilla grupu disi ben e kon nanga bus na a dorpu pe wi ben e tan, dan wan uma na ini a bus yere fa den man disi ben e taki fu a sani di den ben abi na prakseri fu du. Den ben o du a wroko „di Gado ben gi den fu du”. Fu di na uma disi ben abi switifasi, meki a warskow wi gi san ben o pasa. Wi go kibri, èn wan fu den famiri fu wi yepi wi tu. Na so wi tan na libi.

A sani disi ben de a bigin fu moro problema. A ben tron wan aladei sani taki wi ben e kisi fonfon èn taki sma ben e tapu skreki gi wi. Den sma di ben e gens wi ben wani dwengi wi fu go baka na a Griki Orthodox Kerki, fu dopu den pikin fu wi na ini a kerki dati, èn fu meki a marki fu a kroisi. Wan leisi, den fon mi brada teleki den ben denki taki a dede. A ben hati mi srefisrefi fu si fa den priti den krosi di den tu sisa fu mi ben e weri, èn fa den ben e fon den. Na a ten dati, a kerki dopu aiti pikin fu Yehovah Kotoigi nanga tranga.

Na ini 1949, mi mama dede. A priester kon na wi tapu baka, fu di a ben feni taki wi no ben e hori wisrefi na den wet di lanti ben poti fu beri sma. Den tyari mi na fesi krutu, ma mi wini a krutu afersi disi. A sani disi gi sma wan moi kotoigi, fu di den yere a nen fu Yehovah na a bigin fu a krutu afersi. A wan-enkri sani di den feanti fu wi ben man du ete fu „poti frustan gi wi” ben de fu kisi wi èn fu seni wi gowe na ini katibo. Disi pasa na ini april 1949.

Mi e kisi bun hebi tesi

Mi ben de wan fu den dri brada di den ben kisi. Mi wefi no kon luku mi srefisrefi na skowtu-oso. Den tyari wi go fosi na wan dungru-oso na ini a foto Iráklion. Soleki fa mi ben fruteri na a bigin, dan mi ben de mi wawan èn mi ben e firi brokosaka. Mi ben libi wan yongu wefi na baka di no ben abi a srefi bribi leki mi, èn sosrefi tu nyofi pikin. Mi begi Yehovah fayafaya fu yepi mi. Den wortu fu Gado na ini Hebrewsma 13:5 ben kon na ini mi prakseri: „Mi no sa gowe libi yu kwetikweti, èn noiti mi no sa drai baka gi yu.” Mi kon si taki a ben moro bun fu poti ala mi frutrow tapu Yehovah.—Odo 3:5.

Wi kon yere taki den ben o seni wi go na ini katibo na a èilanti Makrónisos di ben de krosibei fu a syoro fu Attica, wan distrikt na ini Grikikondre. A gron drape ben drei so te, taki nowan sani ben man gro. Soso a nen Makrónisos wawan ben de nofo fu frede sma, fu di den strafuman drape ben e kisi hebi fonfon èn den ben musu wroko bun tranga neleki srafu. Di wi ben de na pasi fu go drape, dan wi stop na ini a foto Piraeus. Aladi wi ben abi bui na wi anu ete, toku wi kisi deki-ati di wan tu fu den Kresten brada nanga sisa fu wi kon na tapu a boto fu brasa wi.—Tori fu den apostel 28:14, 15.

A libi na ini a strafuman kampu na Makrónisos ben de wan bun takru libi. Fu mamanten te go miti neti, den srudati ben du ogri nanga den strafuman. Furu fu den strafuman di no ben de Kotoigi, kon law, trawan dede, èn furu fu den kon malengri. Te neti wi ben e yere fa den strafuman ben e bari fu di den srudati ben e du ogri nanga den. Mi ben abi wan pisi krosi fu tapu mi skin, ma fu di a krosi disi no ben deki srefisrefi, meki a ben gi mi pikinso waran nomo te mi ben e kowru na neti.

Safrisafri, ala sma ben e kon sabi Yehovah Kotoigi na ini a strafuman kampu fu di a nen fu den ben e kari ala mamanten fu si efu ala strafuman ben de. A sani disi meki taki wi kisi furu okasi fu gi kotoigi. Mi ben abi a grani sosrefi fu dopu wan strafuman di ben de drape fu di a no ben e horibaka gi a tirimakti fu Grikikondre. Mi du disi baka di a ben de so fara taki a ben kan gi en libi abra na Yehovah.

Di mi ben de na ini katibo, dan mi tan skrifi brifi gi mi lobi wefi, ma noiti a seni wan brifi kon baka gi mi. Toku mi tan seni brifi gi en. Mi ben e tan skrifi brifi gi en fu sori en taki mi ben lobi en, mi ben e trowstu en, èn mi ben e gi en a dyaranti taki sani no ben o tan so, ma taki wi ben o de koloku baka.

Na ini a pisi ten dati, a nomru fu Kotoigi na ini a strafuman kampu ben e gro, fu di moro brada ben e kon drape. Di mi ben e wroko na ini a kantoro drape, dan mi kon leri sabi a komandanti fu a kampu. Fu di a ben e lespeki den Kotoigi, meki mi teki a deki-ati fu aksi en efu a bijkantoro fu Ateine ben kan seni wan tu Bijbel publikâsi gi wi. „A sani dati no kan”, a taki, „ma fu san ede den sma fu unu na ini Ateine no e poti den sani dati na ini wan dosu, èn seni en kon gi mi? Den kan poti mi nen na tapu a dosu.” Mi luku a man nanga opo mofo! Baka wan tu dei di wi ben e teki sani puru fu a boto, dan wan srudati taki a komandanti odi èn a taigi en taki a dosu fu en ben kon. „Sortu dosu?”, a komandanti aksi. Koloku taki mi ben de krosibei fu yere a takimakandra disi. Sobun mi taigi en nanga wan safri sten: „Kande na a dosu fu unu di den seni kon tapu yu nen, soleki fa yu ben taigi wi fu du.” Dati ben de wan fu den fasi fa Yehovah ben e sorgu taki wi ben e kisi yeye nyanyan.

Wan blesi di mi no ben fruwakti, èn baka dati, moro tesi

Na a kaba fu 1950, den lusu mi. Di mi drai go baka na oso, dan mi ben e sikisiki, mi ben mangri srefisrefi, èn mi no ben sabi efu den trawan na oso ben o breiti fu si mi. Mi ben breiti srefisrefi fu si mi wefi nanga mi pikin baka! Ma a sani di ben gi mi moro prisiri, ben de taki Frosini no ben e atibron so furu nanga mi moro. Den brifi di mi ben seni gi en di mi ben de na a strafuman kampu ben kenki a denki fu en. A fasi fa mi ben horidoro na ini so wan muilek situwâsi ben naki na ati fu Frosini. Syatu baka dati, mi taki wan heri pisi ten nanga en, so taki sani ben kan kon bun baka na mindri mi nanga en. A teki wan bijbelstudie èn a kon kisi bribi na ini Yehovah èn na ini den pramisi fu en. Wan fu den moro prisiri dei na ini mi libi ben de na ini 1952, di mi dopu en leki wan futuboi fu Yehovah di gi ensrefi abra!

Na ini 1955 wi bigin nanga a wroko fu prati a pikin buku Christenheid of Christendom — Welke is „het licht der wereld”? gi ibri priester. Skowtu kisi mi baka èn den tyari mi go na fesi krutu, makandra nanga wan tu tra Kotoigi. Den krutu afersi teige Kotoigi ben de so furu taki lanti ben musu teki wan spesrutu dei fu krutu ala den afersi disi. Na a dei dati, ala den krutuman nanga afkati fu a kontren ben de drape, èn a krutu-oso ben furu nanga priester. Fu di senwe ben e naki a beskopu, meki a ben e wakawaka nomo na ini a krutu-oso. Wan fu den priester ben tyari mi go na krutu fu di a ben feni taki mi ben suku fu puru sma na a bribi fu den. A krutuman aksi en: „Na so a bribi fu yu swaki, taki wan pikin buku kan meki yu drai baka gi en?” A priester tan pî. Mi wini a krutu afersi, ma sonwan fu den brada ben musu koti strafu siksi mun langa.

Den yari baka dati, skowtu ben e kisi wi doronomo, èn moro nanga moro krutu afersi ben e hori teige den Kotoigi. Den afkati fu wi ben abi furu fu du. Ala nanga ala, mi go na fesi krutu 17 leisi. Aladi wi ben e kisi gens, toku wi ben e go na ini preikiwroko doronomo. Wi ben e kakafutu gi den problema nanga prisiri, èn den hebi tesi di wi ben e kisi ben tranga a bribi fu wi.—Yakobus 1:2, 3.

Nyun grani nanga nyun problema

Na ini 1957, wi froisi go na Ateine. Baka wan syatu pisi ten, mi go dini na ini wan nyun gemeente. Fu di a wefi fu mi ben e horibaka gi mi nanga en heri ati, meki wi ben man libi wan libi sondro pranpran, èn wi ben e poti yeye afersi na a fosi presi na ini wi libi. Na so wi ben man gebroiki moro furu fu wi ten gi a preikiwroko. Den yari baka dati, wi teki difrenti kari fu go dini na ini gemeente pe yepi ben de fanowdu.

Na ini 1963 a manpikin fu mi tron 21, èn lanti kari en fu go du srudatiwroko. Fu di Kotoigi no e teki sei na ini orloku noso feti, meki den alamala di ben kisi kari fu tron srudati kisi fonfon, sma spotu den, èn den kisi kosikosi. A srefi sani miti a manpikin fu mi. Mi gi en a pisi krosi di mi ben gebroiki fu tapu mi skin di mi ben de na Makrónisos. Na so fasi mi gi en deki-ati fu teki na eksempre fu den brada di ben tan getrow na ini a ten di pasa. Den brada di ben musu tron srudati ben musu go na fesi krutu, èn nofotron den ben e kisi strafu fu tu te fo yari langa. Te den ben komoto na strafu-oso, dan lanti ben e kari den baka fu go du srudatiwroko, èn den ben musu koti strafu baka. Fu di mi ben de wan „kerkiman”, meki mi ben man go na difrenti dungru-oso, èn mi ben man taki pikinso nanga mi manpikin, èn nanga tra getrow Kotoigi. A manpikin fu mi koti strafu moro leki siksi yari langa.

Yehovah yepi wi

Baka di sma na ini Grikikondre ben de fri baka fu anbegi Gado soleki fa den wani, dan mi kisi a grani fu dini wan pisi ten leki spesrutu pionier na tapu na èilanti Rodes. Ne, na ini 1986, yepi ben de fanowdu na ini Sitía, na Kreita, pe mi ben tron wan Kresten. Mi ben prisiri taki mi ben kisi na okasi baka fu dini makandra nanga lobi Kresten brada nanga sisa di mi ben sabi sensi di mi ben yongu.

Leki a moro owruwan fu na famiri, mi breiti fu si taki, ala nanga ala, sowan 70 famiriman fu mi e dini Yehovah getrow. Èn a nomru fu den e tan gro. Sonwan fu den e dini leki owruman, dinari ini a diniwroko, pionier, sonwan e dini na Bethel, noso leki opziener di e reis. A bribi fu mi kisi bun hebi tesi moro leki 58 yari. Now mi abi 93 yari, èn te mi e luku fa mi libi waka, dan a no e hati mi srefisrefi taki mi ben teki na bosroiti fu dini Gado. A gi mi a krakti fu gi yesi na a kari disi di a e gi wi na wan lobi-ati fasi: „ Mi manpikin, grantangi gi mi yu ati, èn meki den ai fu yu abi prisiri na ini den pasi fu mi.”—Odo 23:26.

[Futuwortu]

^ paragraaf 9 Luku A Waktitoren fu 1 december 1999, bladzijde 30, 31.

^ paragraaf 11 Den priester fu na Griki Orthodox Kerki abi primisi fu trow.

^ paragraaf 12 Na ondrofenitori fu Emmanuel Lionoudakis de fu feni na ini A Waktitoren fu 1 september 1999, bladzijde 25-29.

^ paragraaf 15 Yehovah Kotoigi tyari a buku disi kon na doro, ma den no e meki en moro.

^ paragraaf 15 A krutu afersi di Yehovah Kotoigi wini èn di ben abi fu du nanga Minos Kokkinakis, de fu feni na ini De Wachttoren fu 1 september 1993, bladzijde 27-31.

[Faki na tapu bladzijde 27]

Makrónisos, wan èilanti pe ogri-ati sani ben e pasa

Tin yari langa, fu 1947 te go miti 1957, a drei èilanti Makrónisos pe nowan sma e libi na tapu, ben de a tanpresi fu moro leki 100.000 strafuman. Na mindri den strafuman disi, bun furu getrow Kotoigi ben de di ben seni go drape fu di den no teki sei na ten fu feti noso orloku. Furu tron, den sma di ben e meki taki Kotoigi ben go na ini katibo, ben de den kerki tiriman fu a Griki Orthodox Kerki. Den ben taki dati den Kotoigi na Komunist, aladi dati no tru.

Makrónisos ben de wan èilanti pe strafuman ben musu go fu tron „moro bun sma”. Disi na san a Griki buku Papyros Larousse Britannica e taki fu a tori dati: „Den ogri-ati fasi fa sma ben e kisi pina, . . . a situwâsi di sma musu libi na ini, di no e fiti kwetikweti na ini wan kondre pe moro furu sma e kisi bun leri èn e libi wan bun libi, èn sosrefi a takru fasi fa den waktiman ben e handri nanga den strafuman . . . na wan syen gi a historia fu Grikikondre.”

Son Kotoigi ben kisi fu yere taki den ben o kon fri soso efu den ben drai baka gi a bribi fu den. Awinsi fa a no fa, den Kotoigi ben tan getrow. Boiti dati, sonwan fu den strafuman di ben e koti strafu fu di den no ben e horibaka gi a tirimakti fu Grikikondre, ben kon leri sabi den tru tori fu Bijbel fu di den ben abi demakandra nanga Kotoigi.

[Prenki na tapu bladzijde 27]

Minos Kokkinakis (a di fu dri sma na leti-anusei) nanga mi (a di fu fo sma na a kruktu-anusei) na tapu a strafuman èilanti Makrónisos

[Prenki na tapu bladzijde 29]

Mi e wroko makandra nanga tra Kotoigi na ini Sitía, na Kreita, pe mi ben e du diniwroko na ini mi yongu yari