Go na content

Go na table of contents

San e pasa nanga den markitiki fu Gado?

San e pasa nanga den markitiki fu Gado?

San e pasa nanga den markitiki fu Gado?

„Neti tapu kaba. Tinafeifi man nanga tinafeifi uma e sidon makandra na wan [Lomsu] konmakandra pe sma e gi trawan rai te den e seti sani fu go trow. Soso 3 fu den 30 sma di de drape e taki dati den abi bribi trutru.”—La Croix, wan aladei koranti fu Lomsu Kerki na ini Fransikondre.

SMA no wani hori densrefi moro na den markitiki fu Gado. Na a fesi kafti fu na internationaal tijdschrift Newsweek fu 12 yuli 1999, dan den skrifiman ben poti wan aksi, namku: „Gado dede?” Soleki fa a tijdschrift ben piki, dan a gersi taki furu sma na a westsei fu Europa, e bribi taki Gado dede trutru. Na ini a srefi yari 1999, a koranti Le Monde fu Fransikondre ben skrifi fu a Lomsu Kerki komte di ben hori wan konmakandra na ini Rome. A koranti ben taki: „[Lomsu] Kerki kon si taki a de moro tranga leki oiti bifo fu gi sma kerkileri, fu di wi e libi na ini wan ten pe sma e si den leri dati leki wan ’trefu’. . . . Na ini Italiakondre, a no de so moro taki ala Lomsu sma e hori densrefi na den srefi kerkileri èn taki den e tyari densrefi na a srefi fasi. . . . Na ini Doisrikondre wan heri yo-hari-yo-trusu de noyaso. A tori disi abi fu du nanga den presi pe sma kan go fu kisi rai di abi fu du nanga puru bere. A sani disi e meki taki moro pratifasi e kon na mindri a paus fu Lomsu Kerki nanga den sma di feni taki ibri libisma abi a reti fu teki en eigi bosroiti èn taki den musu de fri fu du san den wani. Den no wani hori densrefi moro na wet di tra sma e dwengi den fu hori. Sma e taki dati a gowe di moro nanga moro sma e gowe libi a Kresten bribi, kenki a fasi fa sma [na ini Bakrakondre] e denki. A kenki a fasi fa den e prakseri taki sma musu tyari densrefi, èn a fasi fa den e prakseri fu euthanasie (dati na te datra e yepi wan sma fu dede, fu di a sma no wani libi moro).”

A srefi sani disi e pasa na tra presi tu. Na ini 1999, George Carey, a Gran-beskopu fu Canterbury, ben warskow taki a no ben o teki langa bifo a Kerki fu Ingrisikondre ben o lasi gowe krinkrin. Na ini wan pisi tori di ben nen „Europa gowe libi a Kresten bribi”, dan a koranti Le Figaro fu Fransikondre ben taki: „A srefi sani disi de fu si na ala sei. . . . Moro nanga moro sma e taki dati den e tweifri na den gronprakseri di abi fu du nanga san bun noso fowtu èn na a fasi fa sma e prakseri fu kerkileri.”

Furu sma no wani moksi densrefi moro nanga kerki tori

Na ini Europa furu sma no e go na kerki moro. A nomru fu den Lomsusma na ini Fransikondre di e go na kerki ete te sonde, no doro wan di fu tin pisi fu den Fransiman srefi, aladi a de so taki tapu ala 100 Lomsu na ini a foto Parijs, soso 3 te go miti 4 fu den e go na kerki doronomo. Na so a de tu na Ingrisikondre, Doisrikondre, nanga den kondre fu Skandinafia. Na ini sonwan fu den kondre disi a situwâsi dati de moro ogri srefi.

Wan sani di e gi kerki tiriman furu broko-ede, na taki den no abi nofo sma di wani tron priester. Fosi a ben de so taki Fransikondre ben abi 14 priester tapu ala 10.000 sma. Ma a no doro wan hondro yari srefi taki a nomru disi saka esi-esi go miti moro mendri leki 1 priester tapu ala 10.000 sma. A moro bigi pisi fu den priester na ini Europa na owru sma kaba. Srefi na ini kondre soleki Ierland nanga Belgia, priester e mankeri. Boiti dati, Lomsu Kerki seti sani fu leri pikin den fondamenti kerkileri fu den. Ma a nomru fu pikin di e teki den leri disi e kon moro mendri, san e meki taki furu sma e bigin aksi densrefi efu a Lomsu Kerki o man tan drai go doro na ini a ten di de na wi fesi.

Soleki fa a sori, dan furu sma no e poti den frutrow moro na ini kerki. Na a momenti disi soso 6 fu ala 100 Fransiman e bribi taki „wán tru anbegi nomo de”. Dati no furu kwetikweti, spesrutu te yu hori na prakseri taki na ini 1981 wan di fu seibi pisi fu den ben e bribi dati, èn taki na ini 1952 afu fu den Fransiman ben e prakseri so fu a tori disi. Moro nanga moro sma e bigin sori wan mi-no-ke fasi gi kerki tori. Na ini 1980 sowan 26 fu ala 100 sma no ben de fu nowan kerki. Na ini a yari 2000 a nomru dati gro teleki a doro pikinmoro afu fu den sma fu a kondre.—Les valeurs des Français—Évolutions de 1980 à 2000 (Den markitiki fu sma fu Fransikondre—A fasi fa den kenki na ini a pisi ten fu 1980 te go miti 2000).

Bigi kenki kon na ini a fasi fa sma e tyari densrefi

A fasi fa sma e tyari densrefi now e sori tu taki den no e wani hori densrefi so furu na markitiki moro. Soleki fa wi ben si na fesi kaba, dan furu kerkisma e weigri fu tyari densrefi soleki fa a kerki fu den e leri den. Den feni taki kerki fesiman no abi a reti fu taki fa sma musu tyari densrefi. Furu kerkisma e agri nanga a paus fu Lomsu Kerki te den e si fa a e feti gi den reti fu libisma. Ma den srefi sma disi e weigri fu gi yesi na en te a e taki fu sani di abi fu du nanga den eigi libi. Wan eksempre fu disi na a fasi fa sma di trow na Lomsu Kerki e poti den rai fu a paus na wan sei, spesrutu ini tori di abi fu du nanga sani di sma e gebroiki fu no hori bere.

A fasi disi fa sma e si sani abi krakti tapu ala sortu sma na ini a libimakandra, efu den na kerkisma noso den no de kerkisma. Furu sma no e broko den ede nanga trawan di e du sani di Bijbel e krutu krinkrin. Tutenti yari pasa, dan pikinmoro afu fu den Fransiman ben e si a homo libi leki wan fowtu sani. Tide na a dei, moro leki 80 fu ala 100 Fransiman, e si a sortu libi disi leki wan bun sani. Aladi bun furu sma e taki dati wan man noso uma no musu gowe libi en trowpatna, toku soso 36 fu ala 100 sma e taki krin taki a no bun kwetikweti fu hori nanga wan sma di abi wan trowpatna kaba.—Romesma 1:26, 27; 1 Korentesma 6:9, 10; Hebrewsma 13:4.

Wan moksi patu fu difrenti fasi fu anbegi

Na ini den libimakandra fu den Westsei kondre, wan fasi fu anbegi e opo kon pe ibriwan sma e prakseri taki a abi a reti fu bosroiti gi ensrefi na ini sortu sani a wani bribi. Sma e teki son wan fu den kerkileri, ma trawan den e poti na wan sei. Son sma e taki dati den na Kresten, ma na a srefi ten den e bribi taki wan sma e nasi te a dede. Tra sma no abi trobi fu horibaka gi difrenti fasi fu anbegi na a srefi ten (Preikiman 9:5, 10; Esekièl 18:4, 20; Mateyus 7:21; Efeisesma 4:5, 6). A buku Les valeurs des Français ben taki nanga reti taki furu bribiman e komoto krinkrin tapu a pasi di Kerki seti gi den, so taki yu no man yepi den moro.

Ma a suku di sma e suku fu anbegi Gado leki fa densrefi wani, noso leki fa densrefi firi, kan tyari bigi problema kon. Jean Delumeau na wan sabiman fu a historia fu kerki tori, èn a de wan memre fu wan organisâsi di nen Institut de France. A sabiman disi e taki dati wan sma noiti no kan seti en eigi fasi fu anbegi sondro fu moksi ensrefi nanga wan fasi fu anbegi di de kaba. „Wan sma no sa man tan abi bribi efu a bribi fu en no teki rutu na ini wan spesrutu fasi fu anbegi.” Markitiki di komoto fu Gado, èn sosrefi a hori di wan sma e hori ensrefi finifini na den markitiki dati, musu moksi makandra so taki a sma abi wan fasi fu anbegi di seti na wan soifri fasi, wan fasi di no e kenki. Pe wi kan feni so wan fasi fu anbegi, aladi wi e libi na ini wan grontapu pe sani e kenki doronomo?

Na ini a heri Bijbel wi e feni sani di e memre wi taki Gado na a sma di e taki san na a yoisti fasi fa sma musu libi, aladi a e gi libisma na okasi fu luku efu den wani du san a e taki, noso efu den no wani du dati. Fu sensi owruten, milyunmilyun sma na heri grontapu e agri taki a buku disi di sma e si leki wan warti sani, na wan buku di prenspari srefisrefi gi wi na ini a ten disi. A de wan ’lampu gi wi futu, èn wan leti na tapu wi pasi’ (Psalm 119:105). Fa sma du kon sabi dati? Na ini na artikel di e kon wi sa taki fu a pisi tori disi.