Go na content

Go na table of contents

Krestes e taki nanga den gemeente

Krestes e taki nanga den gemeente

Krestes e taki nanga den gemeente

„Disi na den sani di a sma e taki di e hori den seibi stari na ini en reti-anu.”​—OPENBARING 2:1.

1, 2. Fu san ede wi musu wani kon sabi den sani di Krestes ben taigi seibi gemeente na ini Pikin Asia?

NA EDEMAN fu a Kresten gemeente na Yesus Krestes, a wan-enkri gebore Manpikin fu Yehovah. Fu sorgu taki a gemeente fu den salfu bakaman fu en tan krin, dan Krestes e tyari en frantwortu leki edeman fu di a e prèise a gemeente èn fu di a e piri-ai gi den (Efeisesma 5:21-27). Na ini Openbaring kapitel 2 nanga 3 wi e feni wan tu eksempre fu disi. Drape wi e leisi den krakti èn lobi-ati boskopu di Yesus ben seni gi seibi gemeente na ini Pikin Asia.

2 Na apostel Yohanes ben kisi wan fisyun fu „a dei fu Masra” bifo a yere den sani di Yesus ben taigi den seibi gemeente (Openbaring 1:10). A „dei” dati, namku a dei fu Masra, ben bigin di a Mesias Kownukondre seti na ini 1914. Dati meki den sani di Krestes taigi den seibi gemeente, de prenspari sosrefi na ini den lasti dei disi. A deki-ati nanga den rai di a ben gi den, e yepi wi fu pasa den tranga ten disi.​—2 Timoteyus 3:1-5.

3. San den „stari”, den „engel”, nanga den „gowtu kandratiki” di na apostel Yohanes ben si na ini wan fisyun, wani taki?

3 Yohanes ben si Yesus Krestes na ini a hei posisi fu en na ini hemel. Yesus na a sma di e „hori den seibi stari na ini en reti-anu” èn di e „waka na mindri den seibi gowtu kandratiki”, noso gemeente. Den „stari” na „den engel fu den seibi gemeente” (Openbaring 1:20; 2:1). Son tron stari e prenki engel. Ma engel na yeye, èn Krestes no ben o gebroiki wan libisma fu skrifi wan boskopu gi den engel. Fu dati ede a no de fu taki dati den „stari” disi, e prenki den salfu opziener, noso den skin fu owruman fu sma di kisi salfu nanga santa yeye. A wortu „engel” abi fu du nanga a frantwortu di den abi leki boskopuman. Ma fu di na organisâsi fu Gado kon moro bigi, meki „a getrow basya” poti man na wroko di de fu den „tra skapu” fu Yesus èn di doro den markitiki fu dini leki opziener.​—Lukas 12:42-44; Yohanes 10:16.

4. Fa owruman kan kisi wini te den e poti prakseri na den sani di Yesus e taigi den gemeente?

4 Den „stari” de na ini a reti-anu fu Yesus, dati wani taki dati den de na ondro en makti èn dati en na a sma di e tiri den. Ma a wani taki sosrefi dati a feni den bun èn dati a e kibri den. Fu dati ede meki den musu gi frantwortu na en. Te owruman na ini a ten disi e poti prakseri na den rai di Yesus gi ibriwan fu den seibi gemeente, dan den e si san den kan du te den miti nanga den srefi sortu situwâsi dati. Ma a no de fu taki, dati a no owruman wawan musu gi yesi na a Manpikin fu Gado. Ibri Kresten musu gi yesi na en tu (Markus 9:7). Sobun, san wi kan leri te wi poti prakseri na san Krestes e taigi den gemeente?

Gi na engel na ini Efeise

5. Sortu foto Efeise ben de?

5 Yesus ben prèise den sma fu a gemeente na ini Efeise, ma a piri-ai gi den tu. (Leisi Openbaring 2:1-7.) A bigi tempel fu Artemis ben de na ini a gudu foto disi di ben de na a westsei sesyoro fu Pikin Asia. Sma ben e du furu bisnis na ini a foto disi èn furu sma ben e go drape fu anbegi tu. A foto Efeise ben lai hurudu, falsi anbegi, èn sosrefi furu bonuwroko. Toku Gado ben blesi a diniwroko fu na apostel Paulus nanga den trawan na ini a foto dati.​—Tori fu den Apostel, kapitel 19.

6. Na sortu fasi Kresten di wani tan du a wani fu Gado na ini a ten disi, e tyari densrefi neleki den Kresten fu a foto Efeise fu owruten?

6 Krestes ben prèise a gemeente na ini Efeise, fu di a taki: „Mi sabi den du fu yu, nanga a wroko nanga horidoro fu yu, èn mi sabi taki yu no man frudrage ogri sma, èn taki yu e tesi den sma di e taki dati den na apostel, ma di no de apostel trutru, èn yu kon si taki den na leiman.” Tide na a dei, son gemeente fu tru bakaman fu Yesus e du den srefi bun wroko disi, den e wroko tranga, èn den e horidoro. Den no e frudrage falsi brada di wani taki sma musu si den leki apostel fu Gado (2 Korentesma 11:13, 26). Na ini a ten disi, Kresten di wani tan du a wani fu Gado de neleki den wan fu Efeise, fu di den „no man frudrage ogri sma”. Den wani tan hori na anbegi fu Yehovah krin èn den wani kibri a gemeente. Dati meki den no abi demakandra nanga sma di fadon komoto na bribi, èn di no e sori berow.​—Galasiasma 2:4, 5; 2 Yohanes 8-11.

7, 8. Sortu seryusu problema ben de na ini a gemeente fu Efeise, èn fa wi kan tyari wisrefi na ini den sortu situwâsi dati?

7 Toku den Kresten na ini Efeise ben abi wan seryusu problema. Yesus ben taki: „Ma toku mi abi disi teige yu, taki yu gowe libi a lobi di yu ben abi fosifosi.” Difrenti sma na ini a gemeente ben musu kon lobi Yehovah baka, leki fa den ben lobi en biginbigin (Markus 12:28-30; Efeisesma 2:4; 5:1, 2). Wisrefi musu luku bun fu no lasi a lobi di wi ben abi gi Gado na a bigin (3 Yohanes 3). Ma san wi musu du efu a lostu fu kon gudu noso fu feti na baka prisiri nomo, e bigin basi a libi fu wi? (1 Timoteyus 4:8; 6:9, 10) We, wi musu begi Gado fu a yepi wi fu puru den sortu lostu dati. Wi musu aksi en fu meki wi kisi tra firi na presi fu dati, namku tranga lobi gi Yehovah èn sosrefi bigi warderi gi ala den sani di En nanga en Manpikin du gi wi.​—1 Yohanes 4:10, 16.

8 Krestes ben frumane den Kresten fu Efeise taki: „Prakseri fu pe yu fadon komoto, èn abi berow èn du den sani di yu ben e du fosifosi.” Ma san ben o pasa efu den no ben o du dati? „Efu yu no du dati”, Yesus ben taki, „dan mi e kon na yu, èn mi sa puru yu kandratiki na en presi.” Efu ala den skapu ben sa lasi a lobi di den ben abi fosifosi, dan a „kandratiki”, noso a gemeente, no ben o de moro. Meki a de so, fu dati ede, taki wi leki fayafaya Kresten e wroko tranga fu meki a gemeente tan skèin na yeye fasi.​—Mateyus 5:14-16.

9. Fa wi musu si den bribi pe sma e waka baka tra libisma?

9 Den Kresten fu Efeise ben kisi prèise fu di den no ben wani si den sani na ai ’di a sekte fu Nikola-us ben e du’. Boiti san skrifi na ini Openbaring, dan wi no sabi noti fu a fasi fa a sekte disi ben bigin, san a ben e leri sma, noso fu den sani di a ben e du. Ma fu di Yesus ben taki dati a fowtu fu waka baka libisma, meki wi musu de neleki den Kresten na ini Efeise. Wi musu tan tegu fu den sortu bribi disi pe sma e waka baka tra libisma.​—Mateyus 23:10.

10. San den sma di e gi yesi na san a yeye e taki, sa ondrofeni?

10 ’Meki a sma di abi yesi, yere san a yeye e taigi den gemeente’, na so Krestes ben taki. Di Yesus ben de na grontapu, dan a yeye fu Gado ben e sori en san a ben musu taki (Yesaya 61:1; Lukas 4:16-21). Sobun, wi musu poti prakseri na san Gado e meki Yesus taki now na ondro a tiri fu a santa yeye. Na ondro a tiri fu a yeye fu Gado, Yesus ben pramisi: „Na en di e wini, mi sa gi primisi fu nyan fu a bon fu libi, di de na ini a paradijs fu Gado.” Dati wani taki dati den salfuwan di e gi yesi na san a yeye e taki, sa libi wan libi pe den no man dede, fu di den sa libi na ini a „paradijs fu Gado” di de na hemel, sobun, den o de pe Yehovah srefi de. A „bigi ipi” di e gi yesi tu na san a yeye e taki, sa nyan bun fu a libi na ini wan paradijs dyaso na grontapu pe den sa dringi fu ’wan liba nanga watra fu libi’, èn pe den sa kon betre nanga yepi fu „den wiwiri fu den bon” di e gro na sei fu a liba dati.​—Openbaring 7:9; 22:1, 2; Lukas 23:43.

11. Fa wi kan yepi makandra fu sori lobi gi Yehovah?

11 Den Kresten fu Efeise ben lasi a lobi di den ben abi biginbigin. Ma san wi musu du efu wan srefi sortu sani pasa na ini wan gemeente na ini a ten disi? We, meki a de so dan taki wi tan gi trawan deki-ati fu sori lobi gi Yehovah fu di wi e taki fu den lobi-ati sani di a e du. Wi kan sori taki wi abi bigi warderi gi a lobi di Gado sori gi wi fu di a seti sani fu gi en lobi Manpikin leki wan lusu-paiman gi wi (Yohanes 3:16; Romesma 5:8). Te a fiti, dan wi kan taki fu a lobi fu Gado te wi e gi piki na de konmakandra noso na ini tra prati di wi abi tapu den konmakandra. Wisrefi kan sori tu taki wi lobi Yehovah fu di wi e prèise en nen na ini a Kresten diniwroko (Psalm 145:10-13). Iya, den sani di wi e taki noso du, kan yepi wan gemeente trutru fu kon kisi a lobi baka di a ben abi fosifosi, noso fu meki a lobi dati kon moro tranga.

Gi na engel na ini Smirna

12. San a historia e leri wi fu Smirna èn fu a fasi fu anbegi di ben de na ini a foto?

12 A gemeente fu Smirna ben kisi prèise fu Krestes, „’a Fosiwan nanga a Lastiwan’, di ben tron wan dedewan èn ben kon na libi baka” fu di a kisi wan opobaka. (Leisi Openbaring 2:8-11.) A foto Smirna (now Izmir, Torkukondre) ben bow na a westsei sesyoro fu Pikin Asia. Den Grikisma ben bow a foto dati, ma bakaten den Lidiasma ben pori a foto wan sani fu 580 b.G.T. Tra tiriman di kon baka Aleksander a Bigiwan ben bow Smirna baka, ma na wan tra presi. A ben tron wan pisi fu a distrikt na ini Asia di ben de na ondro a tiri fu Rome, èn a ben de wan bisnis foto di ben kisi barinen fu di a ben abi kefalek moi lanti oso. A tempel fu Tiberius Caesar di ben de na ini Smirna, ben kon tron wan presi pe furu sma ben e go fu anbegi a Kèiser. Den anbegiman ben abi fu bron wan ai switismeri, èn den ben musu taki „Caesar na wi Masra”. Kresten no ben kan du dati, bika gi den „Yesus na Masra”. Fu a sani disi ede den ben kisi frufolgu.​—Romesma 10:9.

13. Na sortu fasi den Kresten na ini Smirna ben de gudusma, aladi den ben pôti?

13 Boiti taki den Kresten fu Smirna ben e kisi frufolgu, dan den ben de pôtisma tu. A kan taki den ben e pina na ekonomia sei, fu di den no ben wani anbegi a Kèiser. A no de fu taki dati den futuboi fu Yehovah na ini a ten disi kan kisi den srefi sortu tesi disi tu (Openbaring 13:16, 17). Kresten na ini a ten disi di de neleki den Kresten fu Smirna, na gudu sma na yeye fasi awinsi den pôti; èn te yu luku en bun, dan dati na san prenspari trutru!​—Odo 10:22; 3 Yohanes 2.

14, 15. Sortu trowstu Openbaring 2:10 e gi den salfuwan?

14 Furu fu den Dyu fu Smirna ben de leki „wan snoga fu Satan”, bika den ben e hori densrefi na gwenti di no ben e kruderi nanga den Buku fu Bijbel. Den ben weigri fu teki a manpikin fu Gado, èn den ben pori a nen fu den bakaman fu Yesus, di ben kon gebore nyun baka leki yeye Manpikin fu Gado (Romans 2:28, 29). Ma den wortu fu Krestes di e kon now, kan de wan bigi trowstu gi den salfuwan! A e taki: „No frede den sani di de fu pasa nanga yu. Luku! Didibri sa tan trowe sonwan fu unu go na ini strafu-oso, so taki unu sa kisi tesi dorodoro èn so taki unu sa abi banawtu tin dei langa. Buweisi taki unu de getrow, srefi te na dede èn mi sa gi unu a kownu-ati fu libi.”​—Openbaring 2:10.

15 Yesus no ben e frede fu dede leki wan sma di e horibaka gi Yehovah leki a moro heiwan fu hemel nanga grontapu (Filipisma 2:5-8). Na ini a ten disi, Satan e feti nanga a fikapisi fu den salfuwan. Toku den salfuwan no e frede den sani di o pasa nanga den leki grupu, namku a banawtu di den o kisi, a sroto di sma o sroto den, noso a kiri di sma o kiri den na wan ogri-ati fasi (Openbaring 12:17). Den o wini grontapu te fu kaba. Te wan sma ben wini na ini wan heiden wega na ini owruten, dan den ben e poti wan sortu kransi fu bromki na tapu na ede, di ben e drei gowe te fu kaba. Ma Krestes e pramisi fu gi den salfuwan di kisi wan opobaka „a kownu-ati fu libi” fu di den o libi na ini hemel leki sma di no man dede. Disi na trutru wan diri presenti!

16. Sortu strei wi musu tan hori na prakseri efu wi de na ini wan gemeente soleki a di fu Smirna na ini owruten?

16 Kande wi abi a howpu fu libi na hemel noso na grontapu, ma san wi musu du efu wi de na ini wan gemeente di de neleki a di fu Smirna? Efu dati de so, dan meki wi yepi wi brada nanga sisa fu hori na prakseri san na a prenspari sani di e meki taki Gado e gi pasi taki frufolgu de, namku a strei fu suma abi a reti fu tiri leki a moro heiwan fu hemel nanga grontapu. Ibri Kotoigi fu Yehovah di e tan hori en soifri retifasi, e buweisi taki Satan na wan leiman èn a e sori krin taki awansi wan libisma kisi frufolgu, toku a man tan horibaka gi a reti di Gado abi fu tiri leki a Moro Heiwan fu hemel nanga grontapu (Odo 27:11). Meki wi gi wi Kresten brada nanga sisa deki-ati fu horidoro te den e kisi frufolgu, so taki wi kan tan abi „a grani fu du santa diniwroko gi [Yehovah] sondro frede, nanga loyaalfasi èn nanga regtfardikifasi na en fesi ala den dei fu wi”, iya, fu têgo.​—Lukas 1:68, 69, 74, 75.

Gi na engel fu Pergamum

17, 18. Sortu fasi fu anbegi ben de na ini Pergamum furufuru? San ben kan pasa te wan sma ben o weigri fu du a sortu afkodrei dati?

17 A gemeente na ini Pergamum ben kisi prèise, nanga piri-ai. (Leisi Openbaring 2:12-17.) A foto Pergamum ben de sowan 80 kilometer go na a noordsei fu Smirna. A ben de wan foto di ben lai nanga difrenti heiden fasi fu anbegi. Soleki fa a sori, dan obiaman (sma di ben e luku stari fu taki sani na fesi) di ben de Kaldeasma, ben lowe komoto fu Babilon go na Pergamum. Bun furu sikisma ben e go na Pergamum, bika drape yu ben abi a barinen tempel fu Asklepius, a falsi gado fu dresi nanga bun gosontu. Pergamum ben abi wan tempel pe sma ben kan go spesrutu fu anbegi Caesar Augustus. Dati meki sma ben e kari a foto dati „a moro prenspari presi fu a Kèiser anbegi na ini den bigin yari fu a Gran kownukondre”.​—Encyclopædia Britannica, 1959, Pisi 17, bladzijde 507.

18 Na ini Pergamum den ben meki wan altari gi a gado Zeus. A foto dati ben de wan fu den prenspari presi tu pe sma ben e go fu anbegi libisma, wan sani di ben komoto fu Didibri trutru. Fu dati ede, a no e fruwondru wi taki den ben e taki dati a gemeente drape ben de pe „a kownusturu fu Satan de”! Wan sma ben kan lasi en libi efu a ben o weigri fu anbegi a Kèiser, fu di a ben wani gi grani na Yehovah leki a Moro Heiwan fu hemel nanga grontapu. Teleki a dei fu tide, grontapu de na ini a makti fu Didibri, èn te now ete sma e anbegi sani soleki a fraga fu a kondre (1 Yohanes 5:19). Sensi a fosi yarihondro te kon miti a ten disi, furu getrow Kresten lasi den libi fu a bribi fu den ede, neleki fa dati ben pasa nanga a man di Krestes ben kari „Antipas, mi kotoigi, a getrow-wan, di den ben kiri na un sei”. A no de fu taki dati Yehovah Gado nanga Yesus Krestes e memre den futuboi disi di dede na wan getrow fasi.​—1 Yohanes 5:21.

19. San Bileam ben du? Gi sortu sani Kresten musu de na ai doronomo?

19 Krestes ben taki sosrefi fu „a leri fu Bileam”. Fu di a falsi profeiti Bileam ben gridi fu kisi moro gudu, meki a ben pruberi fu fluku Israel. Ma di Gado drai a fluku fu Bileam kon tron wan blesi, dan Bileam wroko makandra nanga Kownu Balak fu Moab èn a ben kori furu Israelsma fu go du afkodrei nanga hurudu. Kresten owruman musu tanapu kánkan na a sei fu retidu, neleki Pinehas di ben handri fu tyari wan kaba kon na den sani di Bileam ben du (Numeri 22:1–25:15; 2 Petrus 2:15, 16; Yudas 11). Te yu luku en bun, dan ala Kresten musu de na ai fu no fadon na ini afkodrei èn fu no gi pasi taki hurudu kisi na okasi fu boro kon na ini a gemeente.​—Yudas 3, 4.

20. San wan Kresten musu du efu a e bigin si sani na wan fasi di no e kruderi nanga a leri fu Gado?

20 A gemeente Pergamum ben kan kisi bigi problema, fu di den no ben kakafutu gi den wan di ben e „hori tranga na a leri fu Nikola-us”. Krestes ben taigi a gemeente: „Abi berow fu dati ede. Efu yu no du dati, dan mi e kon esi na yu, èn mi sa feti nanga den nanga a langa feti-owru fu mi mofo.” Sma di e gi yesi na den leri fu tra libisma, wani pori a bribi fu tru Kresten. Ma den wan di e du muiti fu tyari pratifasi kon na mindri sma èn di e suku fu meki sma waka na den baka, den sma dati no sa kon na ini a Kownukondre fu Gado (Romesma 16:17, 18; 1 Korentesma 1:10; Galasiasma 5:19-21). Efu iniwan Kresten e bigin si sani na wan fasi di no e kruderi nanga a leri fu Gado, èn efu a e kisi a firi fu waka fruteri tra sma fu den sani di a e prakseri, dan a musu gi yesi na a warskow fu Krestes! Fu kibri ensrefi gi rampu, dan a musu abi berow fu a fasi fa a e denki, èn a musu go suku yepi na de owruman na ini a gemeente (Yakobus 5:13-18). A de tumusi prenspari taki so wan sma handri wantewante, bika Yesus e kon esi-esi fu krutu sma.

21, 22. Suma e nyan fu „a mana di kibri”? San dati e prenki?

21 Den getrow salfu Kresten èn sosrefi den wan di e tan horibaka gi den, no abi fu frede gi a krutu di de fu kon. A santa yeye fu Gado ben e tiri Yesus fu gi den rai. Dati meki ala den wan di e gi yesi na den rai disi o kisi bigi blesi. Fu gi wan eksempre, den salfuwan di o wini grontapu sa kisi a kari fu kon nyan pikinso fu „a mana di kibri”, èn den sa kisi „wan weti ston” nanga „wan nyun nen” na tapu.

22 Gado ben seti sani fu gi den Israelsma mana fu hori den na libi na ini den 40 yari di den waka lontu na ini a gran sabana. Den ben poti pikinso fu a „brede” dati na ini wan gowtu kan na ini na ark fu a frubontu. Na so fasi den ben kibri a mana dati na ini a Moro Santa presi fu a tabernakel pe na wan wondru fasi wan leti ben e skèin di ben e prenki a denoya fu Yehovah (Exodus 16:14, 15, 23, 26, 33; 26:34; Hebrewsma 9:3, 4). Nowan sma no ben kisi primisi fu nyan a mana di ben kibri na ini na ark. Ma di den salfu bakaman fu Yesus kisi wan opobaka fu libi na ini hemel pe den no man dede, dan na wan agersi fasi den e nyan fu „a mana di kibri”.​—1 Korentesma 15:53-57.

23. San a „weti ston” nanga a „nyun nen” wani taki?

23 Te wan sma ben e kisi wan pikin blaka ston na ini wan krutu-oso fu den Romesma, dan a sma dati ben o kisi strafu. Efu a ben kisi wan weti ston, dan dati ben wani taki dati a sma no ben o kisi strafu. Yesus ben o gi den salfu Kresten di ben o wini grontapu „wan weti ston” tu. Dati e sori taki a e si den leki sma di de sondro fowtu, soifri, èn krin. Den Romesma ben e gebroiki pikin ston tu neleki fa sma e gebroiki karta fu kisi primisi fu go luku wan prenspari wega noso tra sani. Sobun, a kan taki a „weti ston” e sori sosrefi taki den salfuwan e kisi primisi fu de na a trow fu a Pikin Skapu na ini hemel (Openbaring 19:7-9). Soleki fa a sori, dan a „nyun nen” abi fu du nanga a grani di den salfuwan abi fu de na ini wánfasi nanga Yesus leki sma di o tiri makandra nanga en na ini a hemel Kownukondre. Ala den sani disi e gi den salfuwan deki-ati, aladi a de wan deki-ati tu gi den wan di e wroko makandra nanga den salfuwan na ini a diniwroko fu Yehovah, èn di abi a howpu fu libi na ini wan paradijs grontapu.

24. Fa wi musu tyari wisrefi te wi e tuka nanga sma di fadon komoto na bribi?

24 A bun fu memre taki a gemeente na Pergamum ben abi sma di ben fadon komoto na bribi. Efu wan srefi sortu sani de na ini a gemeente di kan pori a yeye fasi fu a gemeente fu wi, dan meki wi sori krin taki wi no e horibaka gi sma di fadon komoto na bribi èn meki wi tan na ini a waarheid (Yohanes 8:32, 44; 3 Yohanes 4). Fu di falsi leriman, noso sma di fadon komoto na bribi kan pori wan heri gemeente, meki wi musu tan kakafutu gi den sortu sma dati, aladi wi noiti no musu gi pasi taki ogri fasi fu denki e tapu wi fu gi yesi na a waarheid.​—Galasiasma 5:7-12; 2 Yohanes 8-11.

25. Gi sortu gemeente Yesus ben seni boskopu sosrefi, soleki fa wi sa si na ini a tra artikel?

25 Na ini na artikel disi wi taki fu dri fu den seibi gemeente fu Pikin Asia. Den sani di Yesus Krestes di kisi wan hei posisi na ini hemel ben taigi den, na trutru bun wortu fu prèise èn soifri piri-ai di e poti wi na prakseri broki! Ma a santa yeye ben tiri Yesus fu seni boskopu sosrefi gi den tra fo gemeente, namku Tiatira, Sardes, Filadelfia, nanga Laodisea. Na ini a tra artikel wi sa taki fu den gemeente disi.

San yu ben sa piki?

• Fu san ede wi musu poti prakseri na san Krestes e taigi den gemeente?

• Fa wi kan yepi wan gemeente fu kisi a lobi baka di a ben abi fosifosi?

• Fu san ede wi kan taki dati den Kresten fu Smirna ben gudu srefisrefi, aladi den ben pôti?

• Efu wi hori a situwâsi fu a gemeente na ini Pergamum na prakseri, dan fa wi musu si den leri fu sma di fadon komoto na bribi?

[Aksi fu a tori disi]

[Karta na tapu bladzijde 10]

(Efu yu wani si pe den sani disi skrifi, luku a tijdschrift)

GRIKIKONDRE

PIKIN ASIA

Efeise

Smirna

Pergamum

Tiatira

Sardes

Filadelfia

Laodisea

[Prenki na tapu bladzijde 12]

A „bigi ipi” sa nyan bun fu libi na ini wan paradijs na grontapu

[Prenki na tapu bladzijde 13]

Kresten di kisi frufolgu e wini grontapu