Go na content

Go na table of contents

Yehovah e sorgu gi wi ala ten

Yehovah e sorgu gi wi ala ten

Ondrofenitori

Yehovah e sorgu gi wi ala ten

SOLEKI FA ENELESI MZANGA FRUTERI

A ben de a yari 1972. Tin yonguman di ben de memre fu a Jeugdbond fu Malawi, broko kon na ini wi oso, den grabu mi èn den srepi mi go na ini wan gron di ben de krosibei. Ken ben e gro na ini a gron disi. Drape den fon mi èn den gowe libi mi fu di den ben denki taki mi dede.

Furu Kotoigi fu Yehovah na ini Malawi ben ondrofeni den sortu ogri-ati sani disi. Fu san ede den ben kisi frufolgu? San yepi den fu horidoro? Grantangi, meki mi fruteri yu san ben pasa nanga mi famiri.

MI GEBORE tapu 31 december 1921, na ini wan famiri di ben de kerkisma. Mi papa ben de wan domri fu a Centrale Presbyteriaanse Kerk na ini Afrika (wan Presbyter Kerki). Mi gro kon bigi na ini Nkhoma, wan pikin foto krosibei fu Lilongwe, a mamafoto fu Malawi. Di mi ben abi 15 yari, mi trow nanga Emmas Mzanga.

Wan dei, wan mati fu mi papa, di ben de wan domri sosrefi, kon na wi. A ben si taki Yehovah Kotoigi ben libi krosibei fu wi oso èn a warskow wi fu no abi noti fu du nanga den. A taigi wi taki den Kotoigi ben abi ogri yeye na den tapu èn efu wi no luku bun dan ogri yeye ben o kon na wi tapu tu. A warskow disi ben skreki wi srefisrefi, èn fu dati ede wi froisi go na wan tra dorpu pe Emmas feni wan wroko. A ben musu drai wan wenkri. Ma heri esi, wi kon sabi taki wi ben tan krosibei fu Yehovah Kotoigi baka!

Ma a no ben teki langa bifo a dipi lobi di Emmas ben abi gi Bijbel meki taki a taki nanga wan fu den Kotoigi. Baka di Emmas kisi bun piki tapu den furu aksi fu en, a ben wani kisi bijbelstudie di den Kotoigi aksi en. Biginbigin a bijbelstudie ben hori na ini a wenkri pe a ben e wroko, ma baka ten a studie ben e hori na wi oso ala wiki. Ibri tron te Yehovah Kotoigi ben kon, mi ben komoto na ini na oso fu di mi ben frede den. Ma toku, Emmas ben tan studeri Bijbel go doro. Sowan siksi mun baka di a bigin studeri Bijbel, a teki dopu, èn dati ben de na ini april 1951. Ma a no ben taigi mi taki a teki dopu, fu di a ben frede taki mi ben o broko trow nanga en fu a sani dati.

Dri muilek wiki

Ma wan dei, mi mati Ellen Kadzalero fruteri mi taki mi masra teki dopu kon tron wan fu den Yehovah Kotoigi. Mi ben e atibron srefisrefi! Sensi a dei dati mi no ben taki nanga mi masra èn mi no ben sreka nyanyan gi en. Mi no ben go teki watra moro fu bori gi en so taki a ben kan go wasi, èn disi na wan wroko di umasma e du na ini a kulturu fu wi.

Baka di Emmas teki a sani disi dri wiki langa, dan a aksi mi na wan switifasi efu a ben kan taki nanga mi èn a fruteri mi fu san ede a teki a bosroiti fu tron wan Kotoigi. A leisi èn a fruklari wan tu bijbeltekst, soleki 1 Korentesma 9:16. Den sani di a ben taki naki mi ati trutru èn mi ben firi taki mi ben musu preiki a bun nyunsu tu. Sobun, mi bosroiti fu studeri Bijbel nanga Yehovah Kotoigi. A srefi neti dati, mi sreka wan switi nyanyan gi a bun masra fu mi, èn a sani dati gi en furu prisiri.

Mi e fruteri mi famiri nanga mati a waarheid

Di wi papa nanga mama kon yere taki wi ben abi demakandra nanga Yehovah Kotoigi, dan wi kisi hebi gens fu den. A famiri fu mi skrifi wan brifi gi wi fu taigi wi taki wi no musu go na den moro. A sani disi gi wi sari, ma wi poti frutrow na ini a pramisi di Yesus gi wi taki wi sa abi furu brada nanga sisa, èn sosrefi papa nanga mama na yeye fasi.​—Mateyus 19:29.

Heri esi mi go na fesi nanga a studeri di mi ben studeri Bijbel èn mi teki dopu na ini augustus 1951, dri nanga afu mun nomo baka di mi masra teki dopu. Mi ben firi taki mi ben musu fruteri mi mati Ellen a waarheid. Mi ben breiti taki a ben wani studeri Bijbel di mi aksi en. Na ini mei 1952 Ellen teki dopu èn a tron mi sisa na yeye fasi, wan sani di meki a matifasi fu wi kon moro tranga. Mi nanga en na bun mati te na a dei fu tide.

Na ini 1954, Emmas kisi a wroko fu fisiti den gemeente leki kringopziener. Na a ten dati wi ben abi siksi pikin kaba. Soleki fa a seti ben de, dan wan kringopziener di ben abi wan osofamiri ben fisiti wan gemeente wán wiki, èn a tra wiki a ben tan na oso nanga en wefi nanga pikin. Ma te Emmas ben gowe, dan ala ten a ben meki mi hori na osofamiri bijbelstudie. Te wi ben studeri nanga den pikin fu wi, dan wi ben pruberi fu meki a studie de wan prisiri gi den. Wi ben taki sosrefi nanga ala overtoigi fu a lobi di wi abi gi Yehovah èn gi a waarheid fu a Wortu fu en, èn wi ben teki prati na a preikiwroko leki osofamiri. A leri di wi gi den pikin fu wi, tranga a bribi fu den èn a sreka den gi a frufolgu di ben de fu miti wi.

Wi e bigin kisi frufolgu fu di wi na Yehovah Kotoigi

Na ini 1964 Malawi kisi en eigi tiri. Di den lantiman fu a partij di ben de na makti kon sabi taki wi no e teki sei na ini politiek afersi, dan den pruberi fu dwengi wi fu bai partij karta di ben musu sori taki wi ben de memre fu a partij dati. Fu di mi nanga Emmas weigri fu bai wan karta, meki a Jeugdbond pori ala karu di wi ben prani, èn a nyanyan disi ben musu hori wi na libi a tra yari. Den memre fu a Jeugdbond ben e kapu a karu, èn den ben e singi: „Ala den sma di e weigri fu bai a karta fu Kamuzu [Presidenti Banda], udu loso sa nyan den yongu karu fu den èn den sma disi sa krei.” Aladi wi lasi ala nyanyan di wi ben prani, toku wi no ben lasi-ati. Wi ben firi taki Yehovah ben e sorgu gi wi. A tranga wi na wan lobi-ati fasi.​—Filipisma 4:12, 13.

Wan dei, latilati na neti na ini augustus 1964, mi wawan ben de na oso nanga den pikin. Wi ben sribi, ma mi wiki di mi yere sma e singi farawe. A ben de Gulewamkulu, wan ondrogron orga fu kulturu dansiman di ala sma ben frede. Den dansiman disi ben du sma ogri èn den ben e du neleki den na yeye fu den afo di dede. A Jeugdbond ben seni a Gulewamkulu fu kon du wi ogri. Fosi den sma disi ben doro na wi oso, dan mi wiki den pikin esi-esi èn wi lowe go na ini a busi.

Fu a presi pe wi ben kibri wi ben man si wan bigi faya. A Gulewamkulu ben bron na oso fu wi di ben abi wan daki di ben meki fu drei grasi. A heri oso bron èn sosrefi ala den sani di wi ben abi. Di den sma disi ben waka gowe fu na oso di ben bron, dan mi yere den e taki: „Wi meki wan moi bigi faya gi a Kotoigi dati so taki a kan waran ensrefi.” Wi de Yehovah tangi taki wi ben man lowe sondro taki wan sani pasa nanga wi! A tru taki den pori ala sani di wi ben abi, ma dati no tapu wi fu abi wan fasti bosroiti fu frutrow tapu Yehovah na presi fu libisma.​—Psalm 118:8.

Wi ben yere taki a Gulewamkulu du a srefi ogri sani nanga feifi tra Kotoigi osofamiri na ini wi birti. Wi ben breiti èn wi ben de nanga tangi na ati srefisrefi, di den brada fu den gemeente na ini a kontren kon yepi wi! Den bow den oso fu wi baka èn den gi wi nyanyan di wi ben kan gebroiki wan tu wiki langa.

Wi e kisi moro hebi frufolgu

Na ini september 1967, lanti bigin tyari Yehovah Kotoigi na ini a heri kondre kon na wán nanga tranga. Tumusi ogri-ati yonguman di ben waka nanga owru ben go suku Yehovah Kotoigi na ibri oso. Den yonguman disi, ben de memre fu a Jeugdbond nanga a Jonge Pioniers fu Malawi. Te den ben feni den Kotoigi, dan den ben dwengi den fu bai partij karta.

Di den doro na wi oso, den aksi wi efu wi abi wan partij karta. Mi piki den: „Nôno, mi no bai wan. Mi no o bai wan now èn mi noiti no o bai wan.” Ne den grabu mi nanga mi masra èn den tyari wi go na a skowtu-oso fu a presi drape, sondro taki wi ben man teki wan sani tyari go nanga wi. Di den yongu pikin fu wi komoto na skoro kon na oso, den no si wi èn den bigin broko den ede srefisrefi. Koloku taki Daniel, a moro owru manpikin fu wi, ben kon na oso syatu baka dati èn wan man fu a birti taigi en san ben pasa. Wantewante a teki den pikin sisa nanga pikin brada fu en èn den go na a skowtu-oso. Den doro drape leti na a momenti di den skowtu ben poti wi na ini wan truck fu tyari wi go na Lilongwe. Den pikin kon nanga wi.

Na ini Lilongwe den krutu wi na wan kruka fasi na a ede-kantoro fu den skowtu. Den skowtu ben aksi wi: „Unu e tan Yehovah Kotoigi?” Wi piki: „Iya!”, aladi wi ben sabi taki dati ben o meki wi kisi seibi yari strafu na strafu-oso. Den wan di den ben si leki „fesiman” fu na organisâsi, ben kisi 14 yari strafu.

Baka di wi tan a heri neti sondro fu nyan èn sondro fu rostu srefi, dan den skowtu tyari wi go na a Maula Strafu-oso. Den kamra fu a strafu-oso drape ben abi so furu sma na ini, taki wi no ben man feni wan presi srefi fu didon na tapu a gron! Na ini ibriwan fu den kamra disi wán embre nomo ben de di den strafuman ben musu gebroiki leki toilet. A nyanyan di sma ben e kisi drape no ben sari srefisrefi èn a no ben bori bun. Baka tu wiki, den sma di ben tiri a strafu-oso kon si taki wi no ben de sma di ben meki opruru, èn den gi wi primisi fu go na dorosei na tapu a prasi fu a strafu-oso. Fu di wi ben de nanga so furu Kotoigi, meki ibri dei wi ben abi na okasi fu gi makandra deki-ati èn fu gi wan bun kotoigi na den tra strafuman. Di den lusu wi baka dri mun, dan a sani dati fruwondru wi. Den ben du dati fu di tra kondre ben e poti druk tapu a tirimakti fu Malawi.

Den skowtu taigi wi fu go baka na wi oso, ma den taigi wi sosrefi taki den ben tapu a wroko fu Yehovah Kotoigi na ini Malawi. A wroko fu wi ben tapu fu 20 oktober 1967 te go miti 12 augustus 1993, sowan 26 yari langa. Den yari dati ben muilek srefisrefi, ma nanga a yepi fu Yehovah wi ben man tan horidoro fu no teki sei na ini politiek afersi.

Den e onti wi leki meti

Na ini oktober 1972, a tirimakti kon nanga wan nyun wet di tyari wan tra ogri-ati frufolgu kon na wi tapu. A wet disi ben taki dati sma ben musu puru ala Yehovah Kotoigi na den presi pe den e wroko èn sma ben musu yagi ala den Kotoigi di ben libi na ini den dorpu gowe fu den oso. Den ben e onti den Kotoigi leki meti.

Na a ten dati, wan yongu Kresten brada ben kon na wi oso nanga wan tumusi prenspari boskopu gi Emmas. A taigi en taki: ’A Jeugdbond o koti yu ede puru, den o poti en na tapu wan postu èn den o tyari en go na den edeman fu a dorpu’. Esi-esi Emmas gowe libi oso, ma fosi a du dati a seti sani so taki wi ben man go na en so esi leki a kan. Esi-esi mi seni den pikin gowe. Ne, leti fa mi ben wani gowe, tin memre fu a Jeugdbond kon suku Emmas. Den broko kon na ini wi oso ma den si taki Emmas no ben de drape. Nanga atibron den man disi srepi mi go na ini wan gron di ben de krosibei èn pe ken ben e gro. Drape den skopu mi èn den fon mi nanga ken tiki. Den gowe libi mi drape fu di den ben denki taki mi dede. Mi ben flaw, ma di mi kisi misrefi baka, mi kroipi go baka na oso.

A neti dati, di a ben kon dungru, dan Emmas poti en libi na ini kefar fu di a kon baka na wi oso fu suku mi. Di a feni mi, a si na mi skin fa den fon mi. En nanga wan mati fu en di ben abi wan oto, opo mi safri èn den poti mi na ini na oto. Baka dati wi rei go na wan oso fu wan brada di ben libi na ini Lilongwe, èn drape mi kon betre safrisafri. Na a srefi ten dati Emmas bigin seti sani fu lowe komoto fu a kondre.

Loweman di no abi nowan presi fu go

Dinesi, na umapikin fu wi, nanga en masra ben abi wan bigi truck. Den teki wan man fu rei a truck gi den. Fosi, a man disi ben de wan memre fu a Jeugd Pioniers fu Malawi, ma now a ben firi sari fu den sani di ben pasa nanga wi. A ben wani yepi wi èn sosrefi tra Kotoigi. Wan tu mofoneti baka makandra a man disi rei a truck go teki Kotoigi di ben e kibri na presi di ben seti na fesi kaba. A ben e weri den krosi di den Jeugd Pioniers e weri èn na so a ben kan rei a truck di ben lai nanga sma pasa ala den presi pe skowtu ben tapu a pasi. A ben poti ensrefi na ini bigi kefar soso fu yepi hondrohondro Kotoigi fu pasa go na ini Sambia.

Baka wan tu mun, a tirimakti fu Sambia seni wi go baka na Malawi, ma wi no ben man go baka na a dorpu pe wi ben tan. Den ben fufuru ala den sani di wi ben libi na baka. Den fufuru srefi den sinkplaat fu wi oso. Fu di wi no ben abi nowan presi pe wi ben kan go kibri, meki wi lowe go na Mosambik èn wi tan tu nanga afu yari na ini a loweman kampu Mlangeni. Ma na ini yuni 1975, a nyun tirimakti fu Mosambik tapu a loweman kampu èn den dwengi wi fu go baka na Malawi pe a situwâsi no ben kenki gi a pipel fu Yehovah. Wi no ben man du nowan enkri tra sani, leki fu lowe go baka na Sambia fu a di fu tu tron. Drape wi doro na a loweman kampu Chigumukire.

Baka tu mun, wan lo bus nanga srudati truck kon stop na sei a bigi pasi, èn hondrohondro srudati fu Sambia di ben abi bigi gon, broko kon na ini a kampu. Den taigi wi taki den ben bow moi oso gi wi èn taki den ben o tyari wi go drape. Wi ben sabi taki den ben e lei. Den srudati bigin trusu sma go na ini den truck nanga den bus, èn ala sma kon bruya. Den srudati bigin sutu na ini a loktu nanga den gon fu den, èn dusundusun brada nanga sisa fu wi lon go na ala sei fu di den ben frede.

Na ini a heri bruya disi, den sma di ben e lon meki Emmas fadon na gron èn den trapu en, ma wan fu den brada yepi en fu opo baka. Wi ben denki taki disi ben de a bigin fu a bigi banawtu. Ala den loweman pruberi fu lowe go baka na Malawi. Wi ben de na ini Sambia ete di wi doro na wan liba, èn den brada go tanapu sei nanga sei na ini a watra e hori makandra anu, so taki den ben kan yepi ala sma fu pasa a liba sondro taki wan sani pasa nanga den. Ma na a tra sei fu a liba den srudati fu Sambia ben e wakti wi èn den dwengi wi fu go baka na Malawi.

Di wi doro baka na ini Malawi, dan wi no ben sabi pe wi ben musu go. Wi kon yere taki na den politiek konmakandra èn na ini koranti, lanti ben warskow ala sma fu luku bun nanga „nyun fesi” di ben e kon na ini den dorpu. Den nyun fesi dati ben de Yehovah Kotoigi. Fu dati ede, wi bosroiti fu go na a mamafoto, fu di tra fasi leki na ini den dorpu, den sma drape no ben o si wantewante taki wi na nyun sma. Wi ben man yuru wan pikin oso èn Emmas bigin go baka fu fisiti den gemeente na wan kibri fasi leki kringopziener.

Wi e go na den gemeente konmakandra

San yepi wi fu tan getrow? Den gemeente konmakandra! Na ini den loweman kampu na ini Mosambik nanga Sambia wi ben man go fri na den konmakandra. Den konmakandra disi ben e hori na ini Kownukondre zaal di no ben abi furu pranpran èn den ben abi wan daki di ben meki fu drei grasi. A ben muilek fu hori konmakandra na ini Malawi èn a ben de wan bigi kefar, ma ala ten a muiti di wi ben meki no ben de fu soso. Fu di wi no ben wani taki sma ben musu si wi, meki wi ben hori den konmakandra lati neti, na presi pe sma no ben e kon so makriki. Wi no ben wani tra sma fu kon sabi san wi ben e du drape, èn fu dati ede wi no ben naki anu fu sori warderi gi a takiman, ma wi ben e wrifi wi anu nomo.

Sma ben e teki dopu latilati na neti. Abiyudi, a manpikin fu wi, teki dopu na wan fu den okasi disi. Baka a dopu lezing, den brada tyari en nanga den tra sma di ben musu teki dopu go na ini a dungru na wan swampu pe den ben diki wan olo di no ben dipi. Na drape den teki dopu.

Wi kibri publikâsi na ini a pikin oso fu wi

Di a wroko ben tapu wan tu yari kaba, dan wi ben e kibri publikâsi na ini na oso fu wi na Lilongwe. Wi ben kisi post nanga publikâsi na wi oso na wan kibri fasi, èn den sani disi ben komoto fu a bijkantoro fu Sambia. Brada ben kon tapu baisigri na wi oso fu teki a post nanga den publikâsi di wi ben kisi fu Sambia, èn den ben tyari den sani disi go na ala sei fu Malawi. Den Waktitoren di den ben prati ben plata fu di den ben meki nanga fini papira di a Genootschap e gebroiki fu meki Bijbel. Na so den brada ben man tyari tu tron so furu tijdschrift leki san den ben o tyari te den ben meki nanga tra papira. Den brada ben prati sosrefi pikin sortu Waktitoren di ben abi soso den studie artikel na ini. Wan sma ben man kibri a pikin tijdschrift disi makriki na ini en empi-saka fu di a ben de wán pisi papira nomo.

Den brada disi di ben tyari den publikâsi, poti den libi na ini kefar èn a ben kan pasa sosrefi taki skowtu kisi den te den ben e rei pasa na ini a busi. Son leisi den ben rei pasa latilati na neti, nanga wan lo dosu na tapu den baisigri fu den, èn den dosu disi ben abi publikâsi na ini. Lanti no ben wani taki sma ben abi den publikâsi disi. Aladi skowtu ben tapu den pasi, toku den brada disi rei hondrohondro kilometer na ini son noso alen, fu tyari yeye nyanyan gi den brada fu den. Den lobi brada disi ben abi deki-ati trutru!

Yehovah e sorgu gi den weduwe

Na ini december 1992, di Emmas ben e hori wan lezing na wan fu den kring fisiti, dan a kisi wan berurtu. Baka dati a no ben man taki moro. Wan pisi ten baka dati, a kisi ete wan berurtu di ben meki taki wan sei fu en skin kon lan. Aladi a ben tranga gi en fu libi nanga a siki disi, wi kisi yepi na wan lobi-ati fasi fu a gemeente fu wi, èn dati ben gi mi deki-ati. Mi ben man sorgu mi masra na oso teleki a dede na ini november 1994, di a ben abi 76 yari. Wi ben trow 57 yari langa, èn fosi Emmas dede a wroko ben opo baka na ini a kondre. Ma mi e sari ete fu di mi lasi a getrow kompe fu mi.

Baka di mi tron weduwe, a masra fu mi uma-pikin di ben sorgu gi en wefi nanga den feifi pikin fu en, teki en na en tapu fu sorgu gi mi sosrefi. A de wan sari taki a kon lasi libi na ini augustus 2000, baka di a ben siki fu wan syatu pisi ten. Fa mi uma-pikin ben o sorgu wi, èn pe wi ben o tan? Agen mi si taki Yehovah e sorgu gi wi èn taki a de trutru „wan tata fu den boi di no abi papa èn wan krutuman gi den weduwe” (Psalm 68:5). Yehovah gi wi wan moi nyun oso nanga yepi fu den dinari fu en na grontapu. Fa disi pasa? Di den brada nanga sisa na ini wi gemeente kon si na ini sortu sari situwâsi wi ben de, dan den bow wan oso gi wi na ini feifi wiki nomo! Brada fu tra gemeente di ben sabi fa fu mesre ben kon yepi nanga a wroko. A lobi nanga a switifasi di ala den Kotoigi disi sori gi wi ben naki wi ati, fu di na oso di den bow gi wi, bun moro den oso di furu fu den e libi na ini. A lobi di a gemeente sori ben de wan bun kotoigi na ini wi birti. Te mi e go sribi na neti, mi e firi leki mi de na ini a Paradijs! Iya, a moi nyun oso fu wi meki fu ston nanga sementi, ma soleki fa furu sma e taki, na oso disi bow na wan lobi-ati fasi trutru.​—Galasiasma 6:10.

Yehovah e tan sorgu gi wi

Son leisi mi ben de fu lasi-ati fu di mi no ben sabi srefisrefi san fu du, ma Yehovah yepi mi trutru. Seibi fu den neigi pikin fu mi de na libi ete èn now a bigi famiri fu mi e teri 123 sma. Mi de nanga tangi na ati taki a moro bigi pisi fu mi famiri e dini Yehovah getrow!

Tide na a dei, mi abi 82 yari èn mi ati e prisiri srefisrefi te mi e si san a yeye fu Gado du na ini Malawi. Na ini den lasti fo yari wawan, mi si fa a nomru fu Kownukondre zaal gro fu wán te go miti moro leki 600. Wi abi wan nyun bijkantoro tu na ini Lilongwe èn wi e kisi krakti fu a yeye nyanyan di wi e kisi na wan fri fasi. Mi e firi trutru taki mi ondrofeni a kontru fu a pramisi di Gado gi wi na ini Yesaya 54:17, pe wi e kisi a dyaranti: „Nowan fetisani di den sa meki teige yu sa abi bun bakapisi.” Mi e dini Yehovah moro leki 50 yari èn mi abi a dyaranti taki awansi sortu tesi e miti wi, Yehovah e sorgu gi wi ala ten.

[Prenki na tapu bladzijde 24]

Mi masra Emmas teki dopu na ini april 1951

[Prenki na tapu bladzijde 26]

Wan grupu fu brada di ben abi nofo deki-ati fu tyari den publikâsi go na difrenti presi

[Prenki na tapu bladzijde 28]

Wan oso di bow na wan lobi-ati fasi