„A wet fu a koni sma” e gi libi

„O FA Gado abi bun furu gudu, nanga koni, nanga sabi! Wi no man frustan a krutu fu en èn wi no man kon sabi finifini pe den pasi fu en de!”, na so na apostel Paulus e bari taki (Romesma 11:33). Èn a getrow famiri-edeman Yob ben taki: „[Yehovah Gado] en ati furu nanga koni” (Yob 9:4). Iya, nowan sma koni leki a Mekiman fu hemel nanga grontapu. San wi kan taki fu a wet, noso a Wortu, fu so wan Mekiman?

A psalm skrifiman ben singi: „A wet fu Yehovah de volmaakti, a e tyari a sili kon baka. A frumane fu Yehovah de soifri, a e meki a sma di no abi ondrofeni tron wan koni sma. Den komando fu Yehovah de reti, den e meki na ati prisiri; a komando fu Yehovah de krin, a e meki den ai brenki” (Psalm 19:7, 8). A musu de so taki Kownu Salomo fu owruten Israel ben frustan taki den wortu disi tru srefisrefi! A ben taki: „A wet fu a koni sma e gi libi, èn a e meki wan sma drai baka gi den trapu fu dede” (Odo 13:14). Na ini den fosi 13 vers fu Odo kapitel 13, Salomo sori fa a rai di de fu feni na ini Gado Wortu kan yepi wi fu abi wan moro bun libi èn fu no du sani di kan poti wi libi na ini kefar.

De klariklari fu teki leri

Odo 13:1 e taki: „Wan manpikin koni, te a trangaleri fu wan papa de, ma a man di e spotu na wan sma di no yere nowan piri-ai.” Wan papa kan gi wan pikin fu en trangaleri na wan safri-ati fasi noso a kan strafu a pikin. A kan taki a e bigin leri a pikin fosi, ma efu a pikin no wani teki a leri, dan te fu kaba a sa strafu a pikin. Wan manpikin e sori taki a koni te a e teki a trangaleri fu en papa.

Bijbel e taki dati „Yehovah e gi trangaleri na a sma di a lobi”, èn „a e krawasi ibri sma di a e teki leki wan manpikin” (Hebrewsma 12:6). Wán sani di wi hemel Tata e gebroiki fu gi wi trangaleri, na en Wortu, Bijbel. Te wi e leisi Bijbel na wan lespeki fasi èn te wi e du den sani di wi e leri, dan na so fasi a Wortu fu Gado e gi wi trangaleri. A sani disi sa tyari wini kon gi wi, bika ala sani di Yehovah e taki na fu wi eigi bun.​—Yesaya 48:17.

Wi kan kisi trangaleri sosrefi fu wan tra brada noso wan sisa di wani taki sani waka bun nanga wi na yeye fasi. Te wi e kisi rai fu wan brada noso wan sisa, dan wi no musu si a rai dati leki a e komoto fu a sma dati. Wi kan si iniwan bun rai di e kruderi nanga a Wortu fu Gado, leki rai di e komoto fu Gado, a Sma fu pe waarheid e komoto. Wi e handri nanga koni te wi e teki a rai dati leki rai di komoto fu Yehovah. Te wi e du dati, èn te wi e meki a rai disi abi krakti tapu a fasi fa wi e denki, te wi e meki a yepi wi fu frustan den Buku fu Bijbel moro bun, èn fu kenki den fasi fu wi, dan wi sa kisi wini fu a trangaleri. A de a srefi nanga a rai di wi e kisi na den Kresten konmakandra èn na ini den Bijbel publikâsi. Te wi e du den sani di wi e yere na den konmakandra, noso di wi e leisi na ini den publikâsi, dan wi e gi wisrefi trangaleri na wan heri moi fasi.

Ma na a tra sei, a spotuman no e teki trangaleri. Wan buku e taki: „Fu di a e denki taki a sabi san na a moro bun sani fu du, meki a no wani teki leri.” A no e arki srefi te a e kisi piri-ai, èn piri-ai na wan moro krakti fasi fu kisi trangaleri.  Ma oiti a sa man buweisi taki a trangaleri fu en Tata no bun? Yehovah noiti no meki wan fowtu, èn a noiti no sa meki wan fowtu tu. A spotuman e tyari syen kon tapu ensrefi fu di a e weigri fu teki trangaleri. Salomo e gebroiki den yoisti wortu fu sori na wan heri moi fasi o prenspari a de fu teki trangaleri!

Luku bun fa yu e gebroiki yu tongo!

Fu sori o prenspari a de fu meki a Wortu fu Gado tiri wi te wi e taki, dan a kownu fu Israel e agersi wi mofo nanga wan bon di e tyari froktu. A e taki: „Wan man sa nyan bun fu den froktu fu en mofo, ma den wan di e handri na wan bedrigi fasi e suku fu du ogri nanga tranga” (Odo 13:2). A froktu fu wi mofo na den wortu di wi e taki. Èn san wan sma sai nanga den wortu di a taki, na dati a e koti. Wan sabiman e taki: „Efu a e gebroiki den wortu fu en fu taki bun fu trawan, noso efu a e suku fu abi wan bun banti nanga trawan, dan a sa nyan bun, èn a sa abi wan koloku libi èn a sa libi na ini vrede nanga trawan.” Ma sani e waka tra fasi gi a bedrigi sma. A wani du ogri-ati sani èn a wani hati trawan. Fu di a e du ogri-ati sani, meki a e ondrofeni den takru bakapisi fu den sani dati. Den trapu fu dede de na en mofodoro.

Salomo e taki moro fara: „A sma di e luku bun san en mofo e taki e hori en sili na libi. A sma di e opo en mofo bradi — a sa kisi pori” (Odo 13:3). Wan sma di e taki sondro fu denki kan meki taki trawan e kisi porinen, a kan hati den firi fu den, a kan kisi problema nanga trawan, èn a kan kon siki sosrefi. Te wan sma e taki sondro fu denki, dan dati kan meki tu taki Gado no sa feni en bun, bika Gado sa meki ala sma gi frantwortu fu den sani di den e taki (Mateyus 12:36, 37). Iya, te wi e luku bun san wi e taki, dan dati sa kibri wi fu no kisi pori. Ma fa wi kan leri fu luku bun san wi e taki?

Wán fasi fa wi kan du dati, na fu no taki tumusi furu. „Te sma e taki furu wortu pasa marki, dan fowtu no e mankeri”, na so Bijbel e taki (Odo 10:19). Wan tra fasi fa wi kan du dati, na fu denki fosi wi e taki. Ondro a kraki fu Gado en santa yeye, a skrifiman e taki: „Wan sma de di e taki sondro fu denki. A de neleki a e dyuku sma nanga wan feti-owru” (Odo 12:18). Te wan sma no e denki fosi a e taki, dan dati kan abi takru bakapisi gi a takiman srefi èn gi den sma di e arki en. Fu dati ede, Bijbel e gi wi a bun rai disi: „Na ati fu a regtfardikiwan e prakseri dipi fu sani, so taki a kan gi piki.”​—Odo 15:28.

Wroko tranga

„A lesiman e sori taki a wani furu sani”, na so Salomo e taki, „ma en sili no abi noti. Ma a sili fu den wan di e wroko tranga sa kon fatu” (Odo 13:4). Wan buku e taki dati „a sani di wi e leri [fu na odo disi] na taki wan sma di e winsi nomo fu abi furu sani no sa abi bun bakapisi, ma sani sa waka bun gi a sma di e wroko tranga. Lesi sma e winsi nomo fu abi furu sani, èn fu dati ede den no abi notinoti.” Ma a sili, noso a winsi, fu a sma di e wroko tranga sa kon tru; a sa kisi san a wani, iya, a sa kon fatu.

San wi kan taki fu den wan di no wani gi densrefi abra na Yehovah fu di den no wani teki frantwortu na den tapu? Kande den sma disi e sori taki den wani libi na ini a nyun grontapu fu Gado, ma a de so taki den e meki muiti fu doro drape? Wan fu den markitiki di den sma di „komoto na ini a bigi banawtu” musu doro, na taki den musu poti bribi na ini a frulusu ofrandi fu Yesus, den musu gi densrefi abra na Yehovah, èn den musu teki dopu na ini watra.​—Openbaring 7:14, 15.

Prakseri sosrefi san wan sma musu du te a e suku fu kisi wan wroko leki opziener na ini a gemeente. A de fu prèise srefisrefi te wan sma e  suku fu du a wroko disi, èn Bijbel e gi sma deki-ati fu du disi (1 Timoteyus 3:1). Ma a no nofo te wan sma e winsi nomo fu du a wroko dati. A de fanowdu fu kweki den fasi nanga den koni di de fanowdu fu man kisi a grani disi. A sma sa musu du furu muiti gi dati.

Regtfardikifasi e kibri wi

Wan regtfardiki sma e kweki den srefi fasi di Gado abi èn a no e taki lei. A e frustan taki Yehovah no feni en bun te sma e lei (Odo 6:16-19; Kolosesma 3:9). Dati meki Solomon e taki: „Wan regtfardiki sma no lobi falsi wortu kwetikweti, ma den ogri sma e tyari densrefi na wan syen fasi èn den e tyari syen kon tapu densrefi” (Odo 13:5). A no de so nomo taki a regtfardiki sma e luku bun fu no taki lei; fu taki en leti, a no lobi lei kwetikweti. A sabi taki awansi o pikin a lei de, toku a e pori a bun banti di sma abi nanga makandra. Boiti dati, te wan sma e fruteri lei, dan trawan no sa man frutrow en moro. Na ogri sma e tyari ensrefi na wan syen fasi fu di a e lei, noso fu di a e du wan tra sani di e meki taki sma no e lespeki en moro, èn na so fasi a e tyari syen kon tapu ensrefi.

Fu sori taki wi sa kisi wini te wi e du san Gado feni bun, dan a koni kownu e taki: „Regtfardikifasi e kibri a sma di e tyari ensrefi na wan opregti fasi, ma ogridu e tyari pori kon gi a sondu sma” (Odo 13:6). Regtfardikifasi e kibri wan sma neleki fa wan fortresi e du dati, ma ogridu e tyari pori kon gi en.

No tyari yusrefi na wan fasi di e kori trawan

A kownu fu Israel ben sori taki a ben sabi heri bun fa libisma de, èn fu dati ede a e taki: „Son sma e du neleki den na gudusma, ma toku den no abi notinoti; son sma e du neleki den na pôtisma, ma toku den abi furu gudu” (Odo 13:7). Son leisi wan sma kan tyari ensrefi na wan fasi di e kori trawan. Son pôtisma e du neleki den na gudusma, èn kande den e meki wan lo opo-opo fu di den wani meki sma denki taki sani e waka bun gi den, noso fu di den no wani meki den eigi fesi fadon. Wan gudusma kan du neleki a de wan pôtisma, soso fu no meki sma sabi taki a abi gudu.

A no bun te sma e du neleki den na gudusma, èn a no bun tu fu hori den gudu fu wi gi wisrefi wawan. Te wi no abi furu moni, dan wi no musu gebroiki wi moni fu bai diri sani, soso fu meki sma denki taki wi na gudusma. A sani dati kan meki taki wi nanga wi osofamiri no sa man bai den prenspari sani di de fanowdu na ini a libi. Èn te wan sma di abi gudu e du neleki en na wan pôtisma, dan dati kan meki taki a sma e kon gridi fu gi trawan sani. Na so fasi sma no sa warderi  en èn den no sa lespeki en. Boiti dati, a no sa ondrofeni a koloku di sma e ondrofeni fu di den lobi fu gi trawan sani (Tori fu den Apostel 20:35). Te wan sma e libi na wan opregti fasi, dan a libi fu a sma dati sa waka moro bun.

No suku fu abi furu sani

„A lusu-paiman gi a sili fu wan sma na den gudu fu en”, na so Salomo e taki, „ma a pôti sma no yere kosikosi” (Odo 13:8). San den koni wortu disi e leri wi?

Te wi na gudusma, dan dati kan tyari wini kon gi wi, ma disi no wani taki dati wi sa de koloku ala ten. Na ini den muilek ten disi, gudusma e ondrofeni furu tron taki ogriman e suku fu tyari den nanga den famiri fu den gowe nanga tranga, so taki sma kan pai moni fu lusu den. Son leisi a kan pasa taki wan guduman e pai wan moni fu no meki den ogriman kiri en, noso fu no meki den kiri wan sma fu en osofamiri. Ma furu tron den ogriman e kiri a sma di den tyari gowe nanga tranga. Gudusma musu hori na prakseri ala ten taki a sani disi kan pasa nanga den.

A pôtisma no e broko en ede nanga den sani dati. Aladi a no abi a switi libi nanga den gudu di gudusma abi, toku a no sa pasa so makriki taki ogriman sa tyari en gowe nanga tranga. Disi na wan fu den winimarki di wi sa abi te wi no e suku fu abi furu sani èn te wi no e gebroiki ala wi ten nanga krakti fu kon gudu.​—2 Timoteyus 2:4.

Prisiri na ini a „leti”

Salomo e sori moro fara taki wi sa kisi wini te wi e du sani soleki fa Yehovah wani dati. A e taki: „A leti fu a regtfardikisma sa prisiri, ma den sa kiri a faya na ini a lampu fu den ogrisma.”​—Odo 13:9.

A lampu e prenki a sani di wi abi fanowdu fu man skèin leti na tapu a pasi di wi musu waka na ini a libi. ’A wortu fu Gado na wan lampu gi a futu fu a regtfardikisma èn a de wan leti na tapu en pasi’ (Psalm 119:105). A wortu disi abi bun furu sabi nanga koni fu a Mekiman. O moro wi e kon frustan san Gado wani èn san a abi na prakseri, o moro krin a yeye leti sa skèin fu sori wi a pasi. A sani dati e gi prisiri trutru! Fu san ede wi ben o gi pasi taki a koni fu grontapu noso a ’sokari sabi’ e puru wi prakseri na a wani fu Gado?​—1 Timoteyus 6:20; 1 Korentesma 1:20; Kolosesma 2:8.

Na a tra sei, wan ogri sma sa ondrofeni taki awansi o krin a lampu fu en e skèin èn awansi o bun sani e waka gi en, toku a faya na ini a lampu fu en sa dede. Te fu kaba a sa de na ini dungru, pe a sa naki futu fadon. Boiti dati, so wan sma ’no sa abi wan tamara’.​—Odo 24:20.

Ma san wi musu du te wi no sabi soifri fa fu handri na ini wan spesrutu situwâsi? San fu du te wi no sabi seiker srefi efu wi abi a reti fu du wan sani? Odo 13:10 e warskow wi: „Wan sma di abi heimemre e tyari soso strei kon.” Te wi e du wan sani sondro taki wi sabi soifri san pasa èn sondro taki wi abi reti fu du so, dan wi e sori na so wan fasi taki wi abi heimemre, èn a sani dati kan meki wi kisi problema nanga trawan. A no ben o moro bun fu suku rai na trawan di sabi moro fu a  tori èn di man si sani moro krin? A koni kownu Salomo e taki: „Den wan di e suku rai na makandra, abi koni.”

Luku bun fu no abi falsi fruwakti

Wi kan gebroiki moni fu du bun sani. A moro bun fu abi nofo moni, leki fu libi leki wan sma di e du neleki a no abi moni, èn a moro bun sosrefi leki fu libi wan pôti libi (Preikiman 7:11, 12). Ma wi kan kori wisrefi te wi e fruwakti taki wi o abi wini fu gudu di wi kisi na wan kruka fasi. Salomo e warskow wi nanga den wortu disi: „Den gudu di wan sma kisi fu soso e kon moro mendri, ma a sma di e gebroiki en anu fu tyari gudu kon na wan sa kisi moro gudu.”​—Odo 13:11.

Fu gi wan eksempre, poti prakseri na a krakti di dòbel abi tapu sma. Wan sma di wroko tranga gi a moni fu en, kande e dòbel a moni dati fu di a wani wini wan bigi moni. Ma a e pasa furu tron taki na osofamiri fu en e pina fu di a e du dati! Èn san e pasa te a sma disi e wini? Fu di a kisi a moni na wan makriki fasi, dan a kan taki a no sa warderi en nofo. Boiti dati, kande a no sabi fa fu gebroiki a moni disi na wan yoisti fasi. A no tru taki neleki fa a kisi den gudu fu en wantronso, na so a kan lasi den tu? Na a tra sei a de so taki te wan sma kon gudu safrisafri fu di a wroko tranga, dan a kan gebroiki a moni dati na wan fasi di sa tyari wini kon gi en.

„Fruwakti di musu skoifi poti na wan tra ten, e meki na ati kon siki”, na so Salomo e taki, „ma a sani gi san sma e angri, de wan bon fu libi te a e kon trutru” (Odo 13:12). Te sani no e waka soleki fa wan sma ben fruwakti, dan a sani dati kan meki wan sma firi so sari taki en ati e kon siki. A sani disi e pasa na ini na aladei libi. Ma dati no de so efu wi e fruwakti sani di e kruderi dorodoro nanga a Wortu fu Gado. Wi kan abi ala frutrow taki den fruwakti disi sa kon tru. Srefi te a gersi leki a sani e teki moro langa leki wi ben fruwakti, toku wi no sa firi sari fu dati.

Fu gi wan eksempre, wi sabi taki heri esi a nyun grontapu fu Gado sa kon (2 Petrus 3:13). Wi e fruwakti fayafaya taki den sani di Gado pramisi wi sa kon tru, èn dati e gi wi prisiri sosrefi. Na ini a ten di de ete, wi musu tan abi wan prati ’na a wroko fu Masra’, wi musu gi den brada nanga sisa fu wi deki-ati, èn wi musu kisi wan moro tranga banti nanga Yehovah. San sa de a bakapisi fu dati? Na presi taki wi ’ati e kon siki’, wi sa prisiri srefisrefi (1 Korentesma 15:58; Hebrewsma 10:24, 25; Yakobus 4:8). Te wan sani di wi ben fruwakti bun langa kaba e kon tru, dan a de wan bon fu libi, iya, a e gi wi krakti trutru.

A Wet fu Gado e gi wi libi

Odo 13:13 e sori taki a de fanowdu taki wi e gi yesi na Gado. A vers disi e taki: „A sma di wisiwasi a wortu sa lasi a sani di a gi leki panti, ma a sma di e frede a komando sa kisi pai.” Te wan sma di abi paiman e broko a pramisi di a ben meki, fu di a no e pai a moni baka di a ben leni, dan a ben kan lasi a sani di a gi leki panti. Na so wi ben kan lasi wan sani tu te wi no e gi yesi na den komando fu Gado. San wi kan lasi?

„A wet fu a koni sma e gi libi, èn a e meki wan sma drai baka gi den trapu fu dede” (Odo 13:14). Te wi no e libi akruderi a wet fu Yehovah, a Gado di abi ala koni, dan wi no sa kisi a tiri di kan yepi wi fu libi wan moro bun èn wan moro langa libi. Dati ben o de wan bigi lasi trutru! Fu dati ede, a bun te wi e poti bun prakseri na Gado Wortu èn te wi e meki a wortu disi abi krakti tapu a fasi fa wi e denki, èn sosrefi tapu den sani di wi e taki èn e du.​—2 Korentesma 10:5; Kolosesma 1:10.

[Prenki na tapu bladzijde 23]

Te wi e teki a rai fu Bijbel, dan na so wi e gi wisrefi trangaleri na wan heri moi fasi

[Prenki na tapu bladzijde 24, 25]

„Na ati fu a regtfardikiwan e prakseri dipi fu sani, so taki a kan gi piki”

[Prenki na tapu bladzijde 24, 25]

Te wi e tan abi wan prati ’na a wroko fu Masra’, dan dati e gi wi furu prisiri