Go na content

Go na table of contents

San kerki e leri sma?—Den e leri sma bun noso ogri?

San kerki e leri sma?—Den e leri sma bun noso ogri?

San kerki e leri sma?—Den e leri sma bun noso ogri?

„MI DE nanga tangi gi ala den sani di a Kresten bribi du gi mi, èn mi denki taki grontapu musu de nanga tangi tu gi den sani di a Kresten bribi du na ini den 2000 yari di pasa.”—Wan tu wortu na fesi, Two Thousand Years—The First Millennium: The Birth of Christianity to the Crusades.

A sma di taki a moi sani disi fu „a Kresten bribi” na a Ingrisi skrifiman Melvyn Bragg, wan nyunsuman na telefisi. Den sani di a taki e sori san milyunmilyun sma na grontapu e denki; den srefi e denki taki den musu de nanga tangi gi den sani di kerki du èn taki den musu tan horibaka gi awansi sortu kerki. Den e bribi taki kerki ben abi furu krakti tapu a libi fu den èn taki a leri den soso bun sani. Fu eksempre, wan skrifiman e taki dati na Islam bribi „meki taki sma ben man orga a libimakandra na wan tumusi bun fasi . . . èn disi tyari furu wini kon gi heri grontapu”.

San kerki du gi sma? Den du bun noso den du ogri?

Ma Bragg e taki ete wan tu sani di e meki taki sma e aksi densrefi efu kerki trutru leri sma soso bun sani. A e taki moro fara: „Mi wani taki a Kresten bribi musu fruklari wan tu sani gi mi.” Fu san ede a wani taki kerki musu fruklari wan tu sani gi en? Bragg e taki dati kerki musu fruklari gi en „fu san ede den tapu sma fu taki fri san den e denki, fu san ede den du someni takru nanga ogri-ati sani nanga libisma, èn fu san ede den hori sma na ini don fu espresi, soleki fa dati ben de fu si na ini a heri ’historia’ fu den”.

Furu sma e agri taki na ini a heri historia, furu kerki fu grontapu tapu sma fu taki fri san den e denki; den e agri tu taki kerki du wan lo takru nanga ogri-ati sani nanga libisma, èn taki den hori sma na ini don fu espresi. Soleki fa den e si en, dan kerki e du nomo leki den e du bun gi a libisma famiri; ma te yu luku a tori moro fini, dan na soso hoigri den e hoigri èn den e lei, na presi taki den e leri sma fa fu du bun èn fa fu libi wan krin libi (Mateyus 23:27, 28). „Ala ten yu kan leisi na ini den buku fu wi fa sma e taki dati kerki e du furu gi a libimakandra”, na so a buku A Rationalist Encyclopædia e taki. „Ma den furu sani di pasa na ini a historia e sori wi krin taki disi no de so kwetikweti”, na so a buku disi e taki moro fara.

Iniwan koranti di yu e leisi now e sori wi wan lo eksempre fu kerki fesiman di e leri sma taki den musu lobi makandra, taki den musu libi na ini vrede nanga makandra, èn taki den musu abi sari-ati; ma toku den kerki fesiman disi e sutu faya na mindri sma so taki den abi bita-ati gi makandra, èn den e gebroiki Gado nen fu sori taki den abi leti fu feti na so wan ogri-ati fasi nanga makandra. Fu dati ede wi no musu fruwondru taki furu sma e taki dati nofo tron kerki e pori sma libi, na presi taki den e leri sma bun.

A ben sa de moro bun efu nowan kerki no de?

A filosofiaman Bertrand Russell taki dati a ben o bun efu baka wan pisi ten „nowan sma ben o abi wan bribi moro”, èn na so wan tu sma e si a tori tu. Soleki fa den e si en, dan a wan-enkri bun lusu gi ala den problema fu a libisma famiri, na te kerki no de moro. Ma kande den e frigiti taki den srefi sma di e fruklari taki nowan kerki no musu de, na den srefi sma dati kan gi trawan deki-ati fu abi bita-ati gi makandra. Na den srefi sma dati kan gi sma deki-ati fu kakafutu gi a bribi fu trawan, neleki fa den sma di e horibaka gi kerki kan du dati tu. Karen Armstrong, wan uma di e skrifi sani fu kerki, e taki: „Awinsi fa a no fa, a Holocaust (a pisi ten di den Nazi sma kiri ipi-ipi Dyu nanga tra sma) sori wi taki wan libimakandra sondro kerki, kan ogri neleki wan libimakandra pe kerki e feti fayafaya fu doro en marki.”—The Battle for God—Fundamentalism in Judaism, Christianity and Islam.

Wi kan taki dan, dati kerki trutru e leri sma bun, noso wi kan taki dati kerki na a rutu fu ala den problema fu a libisma famiri? Efu wi ben o puru ala den kerki, dan a problema disi ben o kisi wan lusu? Na ini na artikel di e kon yu kan kon sabi san Bijbel e taki fu a tori disi. Kande yu o fruwondru te yu o leisi san na a piki.