Go na content

Go na table of contents

Fa fu kon sabi san na a werdri meti èn a marki fu en

Fa fu kon sabi san na a werdri meti èn a marki fu en

Fa fu kon sabi san na a werdri meti èn a marki fu en

YU E prisiri te yu kon sabi wan kibritori? Kande yu e suku fu kon sabi pikinpikin sani di o yepi yu fu kon sabi a heri tori te fu kaba. Gado meki sma skrifi difrenti sani na ini en Wortu di abi fu du nanga a nomru 666; dati na a nen, noso a marki fu a werdri meti fu Openbaring kapitel 13.

Na ini na artikel disi, wi sa luku fo prenspari sani di sa yepi wi fu kon sabi san a marki fu a meti wani taki. Wi sa luku (1) fa sma noso sani na ini Bijbel kisi wan nen son tron, (2) san na a werdri meti, (3) san a wani taki dati 666 na „a nomru fu wan libisma”, èn (4) san a nomru 6 wani taki èn fu san ede a skrifi dri tron, namku 666, noso 600 nanga 60 nanga 6.—Openbaring 13:18.

Bijbel nen wani taki wan sani

Furu tron den nen fu sma na ini Bijbel wani taki wan sani, spesrutu efu na Gado ben gi den a nen dati. Fu eksempre, fu di Abram ben o tron a tata fu wan tu nâsi, meki Gado ben kenki en nen tron Abraham san wani taki „Tata fu wan bigi ipi” (Genesis 17:5). Gado ben taigi Yosef nanga Maria fu gi a nen Yesus na a pikin di Maria ben o kisi, bika a nen Yesus wani taki „Yehovah na frulusu” (Mateyus 1:21; Lukas 1:31). Soleki fa a nen dati e sori, dan Yehovah ben man frulusu wi nanga yepi fu a diniwroko èn na ofrandi dede fu Yesus.—Yohanes 3:16.

Na so a de tu taki na fu di Gado ben si wan tu prenspari fasi di a meti abi, meki a gi a meti a nen, noso a nomru 666. A no de fu taki dati efu wi wani sabi sortu fasi a meti disi abi, dan wi musu sabi fosi san na a meti èn san a e du.

San na a meti

A Bijbel buku Danièl e fruteri furu fu meti di wani taki wan sani. Kapitel 7 e fruteri finifini fu „fo bigi meti”, namku wan lew, wan beer, wan penitigri, èn wan meti nanga bigi isri tifi di e meki sma frede (Danièl 7:2-7). Danièl e fruteri wi taki den meti disi e sori go na „kownu”, noso politiek tirimakti di e tiri bun bigi kontren fu grontapu baka makandra.—Danièl 7:17, 23.

Wan wortubuku e fruteri fu a meti fu Openbaring 13:1, 2, taki a „abi ala den fasi fu den fo meti na ini a fisyun fu Danièl, na ini en . . . Fu dati ede, a fosi meti disi [na ini Openbaring] e sori go na ala politiek tirimakti na grontapu di moksi kon na wán teige Gado” (The Interpreter’s Dictionary of the Bible). Disi de so trutru, bika Openbaring 13:7 e taki fu a meti dati: „A ben kisi na okasi fu feti wan feti nanga den santawan èn fu wini den, èn a ben kisi makti tapu ibri lo èn ibri pipel èn tongo èn nâsi.” *

Fu san ede Bijbel e gebroiki meti fu agersi libisma tirimakti? We, wi kan kari tu reide fu san ede Bijbel e du dati. A fosiwan, na taki tirimakti tyari densrefi leki meti fu di na ini den hondrohondro yari di pasa, den meki bun furu sma lasi libi na wan ogri-ati fasi. „Orloku na wan fu den sani di yu kan si ala ten baka na ini a heri historia”, na so den historia skrifiman Will nanga Ariel Durant ben skrifi, „èn te now ete sani no kenki, aladi a libimakandra go na fesi èn furu kondre abi wan demokrasia tirimakti”. Iya, a de so trutru taki „a wan libisma tiri a tra libisma nanga takru bakapisi gi en”! (Preikiman 8:9) A di fu tu reide, na taki „a draak [Satan] ben gi a meti en krakti nanga en kownusturu nanga bigi makti” (Openbaring 12:9; 13:2). Soleki fa skrifi dyaso, dan na Didibri e seti libisma tirimakti, èn fu dati ede den abi den srefi fasi fu a meti, noso a draak, Satan Didibri.—Yohanes 8:44; Efeisesma 6:12.

Ma disi no wani taki dati Satan e gebroiki ibri libisma tiriman fu du san a wani. Te yu e luku en bun, dan libisma tirimakti de leki „dinari fu Gado” tu, bika den e seti a libimakandra so taki bruya no e kon. Èn son tiriman e horibaka gi prenspari reti di libisma abi, soleki a reti fu anbegi Gado na a yoisti fasi, aladi Satan no wani dati kwetikweti (Romesma 13:3, 4; Esra 7:11-27; Tori fu den Apostel 13:7). Ma toku, fu di den tirimakti de na ini anu fu Didibri, meki nowan sma, noso nowan libisma organisâsi ben man tyari trutru vrede nanga seikerfasi gi sma fu ala ten. *Yohanes 12:31.

„A nomru fu wan libisma”

A di fu dri sani di sa yepi wi fu frustan san 666 wani taki, na taki a de „a nomru fu wan libisma”, noso soleki fa The Amplified Bible e taki, a de „wan libisma nomru”. Disi no kan sori go na wán libisma nomo, bika na Satan abi a meti na ini en makti, a no wan libisma (Lukas 4:5, 6; 1 Yohanes 5:19; Openbaring 13:2, 18). Na presi fu dati, „a libisma nomru”, noso a marki fu a meti, abi fu du nanga a fasi fa libisma de, a no abi fu du nanga wan yeye, noso wan ogri yeye. Sortu fasi libisma abi? Bijbel e gi a piki te a e taki: „Ala [libisma] sondu èn den no man doro a glori fu Gado” (Romesma 3:23). Sobun, „a libisma nomru” di a meti abi, e sori taki den tirimakti de na ini a srefi lagi situwâsi neleki ala libisma; den abi a marki fu sondu èn den no de volmaakti.

Sani di pasa na ini a historia e sori taki na so a de trutru. „Ibri libimakandra di ben de, kon na wan kaba baka wan pisi ten”, na so Henry Kissinger, di ben de minister fu dorosei afersi, taki. „Na ini a heri historia a de fu si taki den muiti di sma du ben de fu soso, èn den sani di den ben winsi no kon tru . . . Sobun, mi leki wan historia sabiman, sabi taki wi no man wai pasi gi rampu.” A krin fasi fa Kissinger e si sani, e sori taki a sani di Bijbel taki, de tru: „A no de na libisma fu luku gi ensrefi sortu pasi a wani teki. A no de na wan libisma di e waka srefi fu taki pe a wani poti en futu.”—Yeremia 10:23.

Now di wi sabi san na a meti, èn fa Gado e si dati, dan wi kan luku a lasti pisi fu a kibritori disi now, namku san a nomru siksi wani taki èn fu san ede a skrifi dri tron, sobun 666, noso 600 nanga 60 nanga 6.

Dri leisi siksi—Fu san ede?

Na ini den Buku fu Bijbel, son nomru wani taki wan sani. Teki leki eksempre, a nomru seibi. Gi Gado, a nomru seibi e sori go na wan sani di no e misi noti, noso wan sani di bun dorodoro. Fu eksempre, a wiki di Gado ben meki sani, ben abi seibi ’dei’, noso seibi langa pisi ten. Na a ten dati, Gado ben meki ala sani na grontapu soleki fa a ben abi na prakseri, noti no ben e misi (Genesis 1:3–2:3). Den „wortu” fu Gado de leki solfru di kon „krin seibi tron”, sobun den wortu soifri dorodoro (Psalm 12:6; Odo 30:5, 6). A gwasiman Naman ben abi fu wasi seibi tron na ini a Yordanliba èn a ben kon krin dorodoro.—2 Kownu 5:10, 14.

Siksi e misi wán fu tron seibi. Fu dati ede, Gado e gebroiki a nomru siksi fu sori taki wan sani abi fowtu, noso taki a e misi wan sani (1 Kroniki 20:6, 7). Boiti dati, dri leisi siksi, noso 666, e poti furu krakti tapu a fowtu fasi fu wan sani. Wan tra sani di e sori taki disi na a yoisti fasi fa wi musu si a tori disi, na taki 666 na „wan libisma nomru”, soleki fa wi ben si kaba. Sobun, a fasi fa a meti tyari ensrefi, a „libisma nomru” fu a meti, nanga a nomru 666 srefi, e sori go na wán sani nomo, namku taki a abi bigi fowtu èn a no man du nowan bun na Yehovah ai.

A fasi fa den fowtu fu a meti e kon na krin, e meki wi prakseri san Gado ben taki fu Kownu Belsasar fu owruten Babilon. Nanga yepi fu Danièl, Yehovah taigi a tiriman dati: „[Gado] wegi yu na tapu a wegi èn a feni yu lekti tumusi.” Na a srefi neti dati sma kiri Belsasar, èn den teki a makti Gran Kownukondre Babilon abra (Danièl 5:27, 30). Na so a de tu taki a krutu di Gado krutu a politiek meti èn den wan di abi a marki fu en, e sori taki a meti nanga den bakaman fu en sa kisi pori. Ma disi leisi, Gado no sa pori wán politiek sistema nomo, ma a sa pori ala tirimakti krinkrin (Danièl 2:44; Openbaring 19:19, 20). Fu dati ede, a de tumusi prenspari taki wi sorgu fu no kisi a marki fu a meti di kan meki wi lasi wi libi!

San na a marki

Wantewante baka di Openbaring taki fu a nomru 666, dan a e taki fu 144.000 bakaman fu a Pikin Skapu, Yesus Krestes. A nen fu Yesus nanga a di fu en Tata, Yehovah, skrifi na tapu a fesi-ede fu den bakaman disi. Den bakaman abi den nen disi leki wan marki di e sori taki den de fu Yehovah nanga en Manpikin, èn den e prisiri srefisrefi fu gi kotoigi fu den. Na so a de tu taki den sma di abi a marki fu a meti, e sori krin taki den na futuboi fu a meti. Fu dati ede, awinsi a marki de na wan sma reti-anu noso na en fesi-ede, a e sori taki a sma e anbegi èn e horibaka gi a politiek sistema fu grontapu di de leki wan meti. Den wan di abi a marki disi, e gi „Caesar” san Gado abi reti na tapu (Lukas 20:25; Openbaring 13:4, 8; 14:1). Fa so? Fu di na wan lespeki fasi den e anbegi a politiek sistema fu a kondre, den e anbegi sani soleki a fraga fu a kondre, èn den e anbegi a srudati makti fu a kondre. Den e howpu tapu den sani disi, èn den e si leki na den sani disi o tyari frulusu kon. Nanga mofo den e taki nomo dati den e anbegi Gado.

Kontrari fu dati, Bijbel e gi a deki-ati: „No poti un frutrow tapu heihei sma, noso tapu a manpikin fu libisma na grontapu, di frulusu no de na en. En yeye e komoto gowe, a e go baka na en gron; na a dei dati den prakseri fu en e lasi gowe” (Psalm 146:3, 4). Den wan di e poti prakseri na a koni rai disi no e bruya te tirimakti e pramisi sani di den no man meki kon tru, noso te pôpi tiriman di a pipel lobi, e lasi a posisi di den ben abi fosi.—Odo 1:33.

Disi no wani taki dati tru Kresten e sidon nomo èn no e du noti fu yepi libisma nanga den problema fu den. Na presi fu dati, den e meki bekènti fayafaya taki a wan-enkri tirimakti di sa lusu den problema fu libisma, na Gado Kownukondre gi san den e horibaka.—Mateyus 24:14.

Gado Kownukondre—A wan-enkri howpu gi libisma

Di Yesus ben de na grontapu, dan Gado Kownukondre ben de a moro prenspari sani fu san a ben e preiki (Lukas 4:43). Na ini a begi di a ben leri sma, son sma e kari en a Wi Tata Begi, dan Yesus ben leri den bakaman fu en fu begi meki a Kownukondre dati kon, èn fu meki a wani fu Gado pasa dyaso na grontapu (Mateyus 6:9, 10). A Kownukondre na wan tirimakti di sa tiri heri grontapu. A no sa tiri komoto fu wan foto na grontapu, ma a sa tiri komoto fu hemel. Fu dati ede, Yesus ben kari en „a kownukondre fu hemel”.—Mateyus 11:12.

A moro bun Kownu gi a Kownukondre disi, na Yesus Krestes fu di a dede gi den sma di a ben o tiri na ini a ten di e kon (Yesaya 9:6, 7; Yohanes 3:16). Heri esi, a volmaakti Tiriman disi di de wan makti yeye now, sa trowe a meti, den kownu fu en, nanga den legre fu en na ini „a faya se di e bron nanga swarfu” di e sori taki den sa kisi pori krinkrin. Ma dati a no ala. Yesus o pori Satan sosrefi, wan sani di libisma noiti no man du.—Openbaring 11:15; 19:16, 19-21; 20:2, 10.

Gado Kownukondre sa tyari vrede kon gi ala sma di de na ondro a tirimakti disi (Psalm 37:11, 29; 46:8, 9). Srefi sari, pen, nanga dede no sa de moro. Dati na wan tumusi moi howpu gi den wan di e sorgu taki den no kisi a marki fu a meti!—Openbaring 21:3, 4.

[Futuwortu]

^ paragraaf 9 Fu kon sabi moro fini san den vers disi wani taki, dan luku kapitel 28 fu a buku De Openbaring — Haar grootse climax is nabij!, di Yehovah Kotoigi tyari kon na doro.

^ paragraaf 11 Aladi tru Kresten sabi taki nofo tron libisma tirimakti e du leki meti, toku den e gi yesi na den wet fu den „hei tirimakti”, soleki fa Bijbel e sori (Romesma 13:1). Ma te den sortu tirimakti disi wani taki den musu du wan sani di de teige a wet fu Gado, dan den e „gi yesi na Gado leki tiriman moro leki na libisma”.—Tori fu den Apostel 5:29.

[Faki na tapu bladzijde 5]

Sani di kan yepi yu fu kon sabi san 666 wani taki

1. Furu tron Bijbel nen e taki wan sani fu a fasi fa a sma de, noso fa a e libi. Disi ben pasa nanga Abraham, Yesus, èn furu trawan. Na so a de tu taki a nomru, noso a nen fu a meti e sori sortu fasi a abi.

2. Den difrenti meti na ini a Bijbel buku Danièl e sori go na libisma kownukondre, noso tirimakti, di e kon baka makandra. A meti di abi difrenti pisi, soleki fa a skrifi na ini Openbaring 13:1, 2, e sori go na a politiek sistema na heri grontapu di e kisi en krakti fu Satan di e tiri en.

3. A meti abi „a nomru fu wan libisma”, noso „wan libisma nomru”. Disi e sori taki a abi den fasi fu wan libisma, a no abi den fasi fu wan ogri yeye. Fu dati ede, a e sori go na den fowtu di libisma e meki fu di den sondu èn fu di den no de volmaakti.

4. A nomru seibi na ini Bijbel, e sori go na wan sani di no e mankeri noti, noso wan sani di volmaakti. A nomru siksi e misi wán fu tron seibi, sobun gi Gado, a nomru siksi e sori go na wan sani di no de volmaakti. A marki 666 abi dri siksi, sobun a e sori go na wan sani di no volmaakti kwetikweti.

[Prenki na tapu bladzijde 6]

A nomru 666 na wan moi fasi fu sori taki libisma tirimakti no man meki sani kon moro bun

[Sma di abi a reti fu a prenki]

Starving child: UNITED NATIONS/Photo by F. GRIFFING

[Prenki na tapu bladzijde 7]

Yesus Krestes sa tiri grontapu na wan volmaakti fasi