Go na content

Go na table of contents

Edepenti fu a buku Deuteronomium

Edepenti fu a buku Deuteronomium

A Wortu fu Yehovah de libilibi

Edepenti fu a buku Deuteronomium

A DE a yari 1473 b.G.T. Fotenti yari pasa sensi Yehovah frulusu den manpikin fu Israel fu katibo na ini Egepte. Aladi den Israelsma waka na ini a sabana ala den yari disi, toku den na wan pipel di no abi wan kondre ete fu tan. Ma te fu kaba, baka ala den yari disi den e tanapu leti na fesi a Pramisi Kondre. San o pasa nanga den te den o teki a kondre abra? Sortu problema o miti den, èn fa den o du nanga den problema dati?

Bifo Israel abra a Yordanliba fu go na ini a kondre Kanan, Moses e sreka a heri grupu gi a bigi wroko di den o du. Fa a e du dati? A e hori wan tu takimakandra nanga den fu gi den deki-ati, seryusu rai, piri-ai, nanga warskow. A e memre den Israelsma taki den musu anbegi Yehovah Gado wawan, èn taki den no musu du leki den pipel di de lontu den. A moro bigi pisi fu a Bijbel buku Deuteronomium e taki fu den takimakandra disi. Èn den rai di Moses gi na ini den takimakandra disi, na soifri san wi abi fanowdu na ini a ten disi, bika wi sosrefi e libi na ini wan grontapu pe a muilek fu anbegi Yehovah wawan.—Hebrewsma 4:12.

Na Moses skrifi a heri buku Deuteronomium, boiti a lasti kapitel, èn a buku disi e taki fu wan pisi ten fu pikinso moro leki tu mun * (Deuteronomium 1:3; Yosua 4:19). Meki wi luku fa den sani di skrifi na ini a buku disi, kan yepi wi fu lobi Yehovah Gado nanga wi heri ati èn fu dini en na wan getrow fasi.

’UN NO FRIGITI SAN UN AI BEN SI’

(Deuteronomium 1:1–4:49)

Na ini a fosi takimakandra, Moses e taki finifini fu son sani di den ben ondrofeni na ini a sabana, spesrutu den sani di o yepi den Israelsma fu sreka densrefi te den o teki a Pramisi Kondre abra. A tori fu den krutuman di ben poti na wroko, ben musu fu memre den Israelsma taki a fasi fa Yehovah e orga en pipel, e sori taki a lobi den èn taki a e broko en ede nanga den trutru. Moses e fruteri tu fa a takru boskopu di den tin spion ben tyari, meki taki den bigisma fu den no go na ini a kondre di Gado pramisi den. Prakseri omeni krakti na eksempre disi di de leki wan warskow, ben musu abi tapu den sma di ben e arki Moses, aladi den ben e si a kondre leti na den fesi.

A no de fu taki dati di Moses fruteri fa Yehovah ben meki den manpikin fu Israel wini difrenti strei bifo den ben abra a Yordanliba, dan dati ben gi den deki-ati, now di den ben de srekasreka fu teki a kondre abra di ben de na a tra sei fu a liba. A kondre di den de fu teki abra, ben lai nanga afkodrei. A ben fiti srefisrefi taki Moses gi den wan seryusu warskow fu no anbegi falsi gado!

Piki tapu den aksi fu Bijbel:

2:4-6, 9, 19, 24, 31-35; 3:1-6—Fu san ede den Israelsma ben pori son pipel di ben e libi na a owstusei fu a Yordanliba, aladi den no ben du dati nanga tra pipel di ben e libi drape tu? Yehovah ben gi Israel a komando fu no go feti nanga den manpikin fu Esau. Fu san ede? Fu di den ben de bakapikin fu a brada fu Yakob. Den Israelsma no ben musu suku trobi, noso feti nanga den Moabsma èn nanga den Amonsma, bika den sma disi ben de bakapikin fu Lot, a manpikin fu a brada fu Abraham. Ma den Amoriet kownu Sihon nanga Og no ben de nowan famiri fu den Israelsma, sobun den no ben abi reti fu tiri a kondre di ben de na den ondro. Fu dati ede, di Sihon weigri fu meki den Israelsma pasa na ini a kondre èn di Og ben kon yepi en fu feti, dan Yehovah ben gi den Israelsma a komando fu pori den foto fu den èn fu kiri ala sma di ben de drape.

4:15-20, 23, 24—A komando di den Israelsma ben kisi fu no meki popki, ben wani taki dati a fowtu fu meki prenki, noso popki fu poti leki moimoi sani na ini yu oso? Nôno. A komando disi ben abi fu du nanga popki di sma ben meki fu anbegi den; den no ben musu ’boigi gi kruktugado èn dini den’. Den Buku fu Bijbel no e sori taki a fowtu fu meki popki, noso skedrei fu poti leki moimoi sani na ini yu oso.—1 Kownu 7:18, 25.

Sani di wi kan leri:

1:2, 19. Den manpikin fu Israel ben waka na ini a sabana sowan 38 yari langa, aladi a ben teki soso „erfu dei fu waka komoto fu Horeb [a bergi kontren lontu a Sinaibergi pe Gado ben gi den Tin Komando] na a pasi fu a Se-irbergi” fu doro Kades-barnea. Fu tru, den ben musu pai wan tumusi hebi paiman fu di den ben trangayesi Yehovah Gado!—Numeri 14:26-34.

1:16, 17. Gado e gebroiki den srefi markitiki fu krutu sma na ini a ten disi. Den wan di abi a frantwortu fu dini na ini wan krutu komte, no musu teki sma partèi, èn den no musu frede sma te den e koti krutu.

4:9. Efu den Israelsma ben wani abi bun bakapisi, dan a ben de tumusi prenspari taki den ’no frigiti den sani di den ai ben si’. O moro a nyun grontapu di Gado pramisi wi, e kon krosibei, o moro prenspari a de taki wi tron fayafaya studenti fu Gado Wortu, so taki wi kan tan poti ala wi prakseri na den tumusi moi sani di Yehovah du.

LOBI YEHOVAH, ÈN GI YESI NA DEN KOMANDO FU EN

(Deuteronomium 5:1–26:19)

Na ini a di fu tu takimakandra, Moses e taki finifini fu a Wet di den ben kisi na a Sinaibergi, èn a e taki baka fu den Tin Komando. A e kari seibi nâsi na den nen di musu kisi pori dorodoro. A e memre den manpikin fu Israel wan prenspari sani di den ben leri na ini a sabana, namku: „Wan sma no e libi fu brede wawan, ma fu ibri wortu fu Yehovah en mofo.” Na ini a nyun situwâsi fu den, den musu „hori [densrefi] na ala den komando”.—Deuteronomium 8:3; 11:8.

Now di den Israelsma o go tan na ini a kondre di Gado pramisi den, den o abi wet fanowdu di no abi fu du nanga na anbegi fu den wawan, ma sosrefi wet di abi fu du nanga krututori, a fasi fa den o tiri a kondre, feti, den ini-oso libi èn a fasi fa den e libi nanga tra sma. Moses e taki fu den wet disi ete wan tron èn a e sori taki a de tumusi prenspari fu lobi Yehovah èn fu gi yesi na den komando fu en.

Piki tapu den aksi fu Bijbel:

8:3, 4—Fa den krosi fu den Israelsma no ben e pori èn den futu fu den no ben e sweri di den ben e waka na ini a sabana? Disi ben de wan wondru fu Yehovah, neleki fa a ben e tan gi den mana na wan wondru fasi. Den Israelsma ben e gebroiki den srefi krosi nanga susu di den ben abi bifo den bigin waka na ini a sabana. Soleki fa a sori, dan te den pikin ben gro kon bigi, noso te wan sma ben kon dede, dan wan tra sma ben e kisi den krosi fu a sma dati. Te wi e luku a nomru fu Israelsma di den ben teri na a bigin èn na a kaba fu a waka di den ben waka na ini a sabana, dan wi e si taki den no ben kon moro furu, sobun, den krosi di den ben abi sensi ten, ben o sari gi ala sma.—Numeri 2:32; 26:51.

14:21—Den Israelsma no ben mag nyan wan meti di ben abi brudu na ini ete, ma fu san ede den ben kan gi noso seri dati gi wan freimdesma noso wan trakondre sma? Na ini Bijbel, a wortu „freimdesma” ben kan de wan sma di no ben de wan Israelsma, ma di ben teki a Dyu bribi. A ben kan de wan sma sosrefi di ben kon libi nanga den Israelsma èn di ben e hori ensrefi na den prenspari wet fu a kondre, ma di no ben tron wan anbegiman fu Yehovah. Wan trakondre sma nanga wan freimdesma di no ben teki a Dyu bribi, no ben abi fu hori densrefi na a Wet èn na difrenti fasi den ben kan gebroiki meti di ben abi brudu na ini ete. Den Israelsma ben kisi primisi fu gi, noso fu seri den sortu meti disi gi den sma disi. Ma na a tra sei, wan sma di ben teki a Dyu bribi ben musu hori ensrefi na a Wet frubontu. Soleki fa skrifi na ini Lefitikus 17:10, dan so wan sma no ben mag nyan a brudu fu wan meti.

24:6—Fu san ede a ben de so taki te wan sma teki „wan anu-miri, noso a tapusei miriston fu wan anu-miri leki wan panti”, dan a ben de leki a teki „wan sili” leki panti? Wan anu-miri nanga a tapusei miriston fu wan anu-miri ben e agersi a „sili” fu wan sma, noso a moro prenspari fasi fa wan sma ben kan tan na libi. Efu wan sma ben teki wan fu den sani disi, dan a ben e teki a nyanyan di a heri osofamiri ben e nyan ibri dei.

25:9—San a ben wani taki te wan sma ben e puru a susu na a futu fu wan man di no ben wani hori ensrefi na a seti fu a swagri-trow, noso te a ben spiti na ini a fesi fu a man disi? „Na ini tori di abi fu du nanga a reti di wan sma abi fu bai wan famirigudu baka . . . , dan fositen, sma na ini Israel ben abi a gwenti disi: Wan man ben musu puru en susu na en futu èn a ben musu gi dati na wan tra sma” (Rut 4:7). Fu dati ede, te wan man ben puru en susu na en futu fu di a no ben wani hori ensrefi na a swagri-trow, dan disi ben sori taki a no ben wani a frantwortu nanga a reti fu meki wan pikin gi en brada di ben lasi libi. Disi ben de wan syen sani (Deuteronomium 25:10). A gwenti ben de sosrefi taki wan sma ben e spiti na ini a fesi fu wan trawan te a ben wani gi a trawan syen.—Numeri 12:14.

Sani di wi kan leri:

6:6-9. Neleki fa den Israelsma ben kisi a komando fu sabi a Wet, na so wi musu sabi den komando fu Gado tu, wi musu hori den na prakseri ala ten, èn wi musu poti den go dipi na ini na ati fu wi pikin. Wi musu ’tai den leki wan marki na tapu wi anu’ so taki den sani di wi e du, sobun den agersi anu fu wi, e sori taki wi e gi yesi na Yehovah. Èn neleki fa sma man si ’wan banti di tai na mindri den ai fu wan sma na en fesi-ede’, na so ala sma musu man si taki wi e gi yesi na Yehovah.

6:16. Noiti wi no musu tesi Yehovah neleki fa den Israelsma di no ben abi bribi ben du na Masa, pe den ben e krutukrutu fu di watra no ben de fu feni.—Exodus 17:1-7.

8:11-18. Te wi e feti baka gudu, dan wi kan frigiti Yehovah.

9:4-6. Wi musu luku bun taki wi no kisi a denki taki wi regtfardiki moro tra sma.

13:6. Wi no musu meki nowan sma puru wi prakseri fu na anbegi di wi e anbegi Yehovah.

14:1. Wi no musu du leki sma fu fositen di ben e pina densrefi fu di den ben e koti den skin, bika dati e sori taki wi no abi lespeki gi a skin fu wi èn a kan taki disi abi fu du nanga falsi bribi sosrefi (1 Kownu 18:25-28). Fu di wi abi a howpu taki sma o kisi wan opobaka, meki a no fiti fu du so wan sani fu sori taki wi de na row fu di wan sma dede.

20:5-7; 24:5. Awinsi wan prenspari wroko de fu du, toku wi musu hori son sma na prakseri di de na ini spesrutu situwâsi.

22:23-27. Wan fu den moro bun sani di kan yepi wan uma te wan man wani didon na en nanga tranga, na te na uma e bari bun tranga.

’UN MUSU FRUKISI LIBI’

(Deuteronomium 27:1–34:12)

Na ini a di fu dri takimakandra, Moses e taki dati den Israelsma musu skrifi a Wet na tapu bigi ston, baka te den abra a Yordanliba. Den musu skrifi sosrefi san na den fluku di wan sma o kisi te a e trangayesi a Wet èn san na den blesi di a o kisi te a e gi yesi na a Wet. Na ini a di fu fo takimakandra, Moses e taki baka fu a frubontu di Yehovah ben meki nanga Israel. Ete wan leisi Moses e warskow den fu no trangayesi Yehovah èn a e gi den a deki-ati fu „frukisi libi”.—Deuteronomium 30:19.

Boiti den fo takimakandra di Moses abi nanga a pipel, a e taki tu fu a nyun fesiman di den o kisi, èn a e leri den Israelsma wan moi singi di e prèise Yehovah èn di e warskow den gi den takru bakapisi di den o kisi efu den no de getrow. Moses e blesi den difrenti lo, dan a e dede di a abi 120 yari èn den e beri en. Dritenti dei den de na row, èn disi na moro leki afu fu a pisi ten fu san a buku Deuteronomium e taki.

Piki tapu den aksi fu Bijbel:

32:13, 14—Fu san ede wi e leisi taki den Israelsma ben e nyan „a fatu fu manskapu”, aladi den no ben mag nyan nowan fatu? A wortu „fatu” gebroiki dyaso na wan agersi fasi èn a e sori go na den moro bun skapu na ini na ipi. A de krin fu frustan taki disi a no trutru fatu, fu di a srefi vers e taki fu „a fatu fu a niri fu tarwe” èn „a brudu fu droifi”.

33:1-29—Fu san ede Moses no ben kari a nen fu Simeon di a ben e blesi den manpikin fu Israel? A no ben du disi, fu di Simeon, èn Leifi sosrefi ben handri ’na wan ogri-ati fasi’, èn na atibron fu den ben ’ogri’ (Genesis 34:13-31; 49:5-7). Den no ben kisi a srefi famirigudu leki den tra lo. A lo fu Leifi ben kisi 48 foto, èn den pisi di den bakapikin fu Simeon ben kisi, ben de na ini a kontren fu a lo fu Yuda (Yosua 19:9; 21:41, 42). Fu dati ede, Moses no ben kari a nen fu Simeon di a ben blesi den manpikin fu Israel. Ma toku, den bakapikin fu Simeon ben kisi blesi di a heri pipel fu Israel kisi blesi.

Sani di wi kan leri:

31:12. Den yonguwan musu sidon nanga den bigisma na den gemeente konmakandra, èn den musu meki muiti fu arki èn fu leri wan sani.

32:4. Ala sani di Yehovah e du, a e du na wan volmaakti fasi fu di a e meki en retidu, en koni, en lobi, nanga en krakti wroko makandra na wan tumusi bun fasi.

Wan tumusi warti sani gi wi

A buku Deuteronomium e taki dati Yehovah na „wán Yehovah” (Deuteronomium 6:4). A de wan buku di e taki fu wan pipel di ben abi wan spesrutu banti nanga Gado. A buku Deuteronomium e warskow tu fu no anbegi kruktugado, èn a e sori o prenspari a de fu anbegi a tru Gado wawan.

A no de fu taki dati a buku Deuteronomium de wan tumusi warti sani gi wi! Awinsi wi no de ondro a Wet moro, toku wi kan leri furu sani fu dati di sa yepi wi fu ’lobi Yehovah, wi Gado, nanga wi heri ati, nanga wi heri sili èn nanga ala wi krakti’.—Deuteronomium 6:5.

[Futuwortu]

^ paragraaf 3 A kan taki na Yosua, noso a Granpriester Eleasar skrifi a lasti kapitel di e taki fu a dede fu Moses.

[Karta tapu bladzijde 24]

(Efu yu wani si pe den sani disi skrifi, luku a tijdschrift)

SE-IR

Kades-barnea

A Sinaibergi (Horeb)

A Redi Se

[Sma di abi a reti fu a karta]

Based on maps copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Prenki na tapu bladzijde 24]

A moro bigi pisi fu a buku Deuteronomium e taki fu den takimakandra fu Moses

[Prenki na tapu bladzijde 26]

San wi kan leri fu a gi di Yehovah ben gi den Israelsma mana?

[Prenki na tapu bladzijde 26]

Te wan sma ben teki wan anu-miri noso a tapusei miriston fu wan anu-miri leki panti, dan a ben de leki a ben teki „wan sili” leki panti