Go na content

Go na table of contents

Mi e kisi leri te now ete

Mi e kisi leri te now ete

Ondrofenitori

Mi e kisi leri te now ete

SOLEKI FA HAROLD GLUYAS FRUTERI

Te now ete mi e memre wan sani di pasa na ini mi pikin-nengre yari, moro leki 70 yari pasa. Mi ben e sidon na ini a kukru fu mi mama, èn mi ben e luku wan pisi papira di ben abi a nen „Ceylon Tea” (Ceylon Te) na tapu. Wan prenki ben de na tapu tu fu wan tu uma di e piki wiwiri na ini den moi grun gron fu Ceylon (now na Sri Lanka) fu meki te. A prenki disi, di ben de heri tra fasi leki a drei presi pe mi ben e tan na ini Zuid Australia, ben meki mi kisi ala sortu prakseri. ’Ceylon musu fu de wan heri moi kondre!’, mi ben prakseri. Na a ten dati, mi no ben denki taki mi ben o libi 45 yari langa leki wan zendeling na a moi èilanti dati.

MI GEBORE na ini april 1922, èn na a ten dati grontapu ben de heri tra fasi leki now. Leki osofamiri, wi wawan ben e prani wan gron krosibei fu a foto Kimba di de farawe, te na a zuidsei lanki fu a bigi sabana, na mindrisei fu a bun bigi kondre Australia. A libi no ben makriki, bika ala ten wi ben e feti nanga dreiten, insekt ben e kon nyan den sani di wi ben prani, èn a son ben faya srefisrefi. Na ini wan pikin senki oso di ben bow na busi, mi mama ben e wroko tranga fu sorgu mi papa nanga siksi pikin.

Ma toku, a boitipresi disi ben meki mi firi fri èn ala sortu span sani ben e pasa drape. Mi e memre fa mi leki pikin ben e fruwondru fu a bigi krakti fu den mankaw te den ben e puru ala den busibusi na pasi, noso te bigi winti ben e wai nanga furu babari aladi a ben e tapu a heri presi nanga santi. Sobun, mi bigin leri furu sani langa ten bifo mi bigin go na wan pikin skoro, sowan feifi kilometer moro fara, pe wán sma nomo ben e gi ala den pikin leri.

Aladi mi papa nanga mama ben bribi na ini Gado, toku den no ben e go na kerki noiti, fu di a ben fara fu waka fu wi oso go na a foto pe a kerki ben de. Ma syatu baka 1930, mi mama bigin arki den Bijbel lezing fu Krutuman Rutherford, di den ben e drai ibri wiki na wan radio station na ini a foto Adelaide. Mi ben denki taki Krutuman Rutherford ben de wan priester na ini Adelaide, èn mi no ben e poti furu prakseri na san a ben taki. Ma ibri wiki mi mama ben wakti fayafaya tapu den programa fu Rutherford, èn aladi a sten fu Rutherford no ben de so krin fu yere na a owruten radio fu wi di ben e wroko nanga batterij, toku mi mama ben e arki nanga ala prakseri.

A ben de wan drei èn faya bakadina di wan owru pickup truck stop na fesi wi oso. Tu mansma di ben weri moi krosi, komoto na ini. Den ben de Yehovah Kotoigi. mi mama arki a boskopu fu den, èn a gi den moni fu wan tu buku di a bigin leisi wantewante. Den buku disi ben abi so furu krakti na en tapu, taki syatu baka di a kisi den, a aksi mi papa fu rei tyari en go na den birtisma so taki a ben kan fruteri den san a ben e leri.

A krakti di bun mati ben abi na mi tapu

A no langa baka dati, a libi ben kon moro muilek na a boitipresi pe wi ben e libi, èn disi meki taki wi ben abi fu froisi go na a foto Adelaide, sowan 500 kilometer moro fara. Wi osofamiri bigin abi demakandra nanga a Gemeente fu Yehovah Kotoigi na ini Adelaide èn wi bigin go na fesi na yeye fasi. Di wi froisi, mi tapu nanga skoro sosrefi. Mi ben abi 13 yari nomo di mi klari a di fu seibi klas, èn baka dati mi no go na skoro moro. Mi ben de wan sma di no ben e broko en ede tumusi nanga sani, èn a sani dati ben kan tapu mi fu du sani na yeye fasi. Ma wan tu fayafaya brada di ben de pionier, noso furuten dinari, ben poti prakseri na mi èn den ben yepi mi.

Baka wan pisi ten, den fayafaya brada disi ben abi so wan krakti na mi tapu, taki mi kon de fayafaya na yeye fasi tu. Mi ben lobi fu de nanga den èn mi ben lobi fa den ben e wroko tranga. Sobun, di den meki bekènti na wan kongres na ini Adelaide na ini 1940, taki sma ben de fanowdu fu du furuten diniwroko, dan mi gi mi nen; mi no ben denki taki mi ben o du dati. Na a ten dati mi no ben dopu srefi èn mi no ben preiki so furu ete. Ma toku, baka wan tu dei, mi kisi a kari fu go na wan pikin grupu pionier na ini Warrnambool, wan foto di de wan tu hondro kilometer fu Adelaide, na ini a birti fu a distrikt Victoria.

Mi ben e tweifri pikinso ete, ma heri esi mi ben kon lobi a preikiwroko, èn mi breiti srefisrefi taki noiti mi lasi a lobi disi na ini ala den yari di pasa. Fu taki en leti, disi kenki mi heri libi, èn mi bigin go na fesi na yeye fasi. Mi kon si taki a de tumusi prenspari fu tron mati fu sma di lobi yeye afersi. Mi kon si taki a bun eksempre fu den kan yepi yu fu du sani heri bun awinsi omeni skoroleri yu kisi, èn den sani di yu leri kan tyari wini kon gi yu, yu heri libi langa.

Den tesi di mi kisi, gi mi krakti

Mi ben de na ini a pionierwroko wan syatu pisi ten nomo, di lanti tapu a wroko fu Yehovah Kotoigi na ini Australia. Mi no ben sabi san fu du, sobun mi go suku rai na den brada, di sori mi taki lanti no ben taki dati sma no mag taki Bijbel tori nanga trawan. Sobun, makandra nanga tra pionier, mi bigin go oso fu oso nanga wan syatu boskopu fu Bijbel di sma ben man frustan makriki. Disi ben gi mi krakti fu pasa den tesi di ben de fu kon heri esi.

Fo mun baka dati, mi tapu 18 yari èn lanti seni kari mi fu go du srudatiwroko. Disi ben gi mi na okasi fu gi kotoigi fu a bribi fu mi na fesi wan tu srudati ofsiri nanga wan man di ben de wan sortu krutuman. Na a ten dati, sowan 20 brada ben de na ini a strafu-oso fu Adelaide fu di den no ben wani du srudatiwroko, èn syatu na baka den poti mi drape tu. Den ben meki wi wroko bun tranga; wi ben abi fu diki ston èn meki pasi di ben broko. Na ondrofeni disi leri mi fu horidoro èn fu tan abi wan fasti bosroiti. A bun fasi fa wi ben e tyari wisrefi, èn a fasti bosroiti di wi ben teki, ben meki taki furu fu den waktiman fu a strafu-oso kisi lespeki gi wi.

Di den lusu mi baka wan tu mun, dan mi go nyan wan switi nyanyan, ne mi bigin pionier baka. Ma furu pionier no ben de fu wroko makandra nanga den, sobun den brada aksi mi efu mi wawan ben wani go wroko na wan farawe boitipresi na ini Zuid Australia, pe sma ben e prani gron èn kweki meti. Mi agri fu du disi, sobun mi teki mi baisigri nanga wan tu sani di mi ben kan gebroiki na ini a preikiwroko, dan mi teki sipi go na Yorke-èilanti. Di mi doro drape, dan wan osofamiri di ben wani sabi moro fu Bijbel, seni mi go na wan pikin oso pe mi ben kan yuru wan kamra, èn drape wan uma di ben abi switifasi ben sorgu mi leki mi ben de en eigi manpikin. Na deiten, mi ben e rei na den drei santi pasi, èn mi ben e preiki na ini den pikinpikin foto di ben de na a heri pisi kontren disi. Te mi ben go na presi di ben de fara, dan mi ben e sribi na pikin hotel noso oso pe sma kan yuru wan kamra. Na a fasi disi, mi ben e rei hondrohondro kilometer èn mi ondrofeni furu prisiri sani. Noiti mi ben e broko mi ede tumusi taki mi wawan ben e wroko, èn o moro mi ben e si fa Yehovah ben e sorgu mi, o moro mi ben kon lobi en.

Fa mi du nanga a firi taki mi no bun nofo

Na ini 1946, mi kisi wan brifi nanga a kari fu go na difrenti presi leki ’dinari fu den brada’ (now wi e kari en wan kringopziener). Disi ben wani taki dati mi ben musu go na wan tu gemeente di ben de na ini a srefi kring noso grupu. Mi musu taki dati den frantwortu fu a wroko disi ben de wan muilek sani gi mi trutru. Wan dei mi yere wan brada taigi wan trawan, taki: „Harold a no wan bun takiman te a de na tapu a podium, ma a de wan bun preikiman.” A sani disi gi mi furu deki-ati. Mi ben sabi taki mi no ben de wan bun takiman èn taki mi no ben sabi orga sani so bun, ma mi ben bribi taki a preikiwroko na a moro prenspari sani di Kresten musu du.

Na ini 1947 wi ben prisiri srefisrefi fu di Brada Nathan Knorr nanga Brada Milton Henschel fu na edekantoro fu Yehovah Kotoigi na Brooklyn, ben o kon fisiti wi. Disi ben de a fosi leisi di wi kisi so wan fisiti sensi a ten di Brada Rutherford ben kon na ini 1938. Wan bigi kongres ben hori na Sydney di a kon fisiti wi. Neleki furu tra yongu pionier, mi ben wani sabi moro fu a leri di zendeling kan kisi na a Waktitoren Bijbelskoro Gilead di ben seti no so langa pasa na ini South Lansing, New York, na Amerkankondre. Wan tu fu wi di ben wani go na a skoro, ben aksi wisrefi efu wan sma ben musu kisi hei skoroleri fu man go na a skoro disi. Ma Brada Knorr ben taki dati efu wi ben man leisi wan artikel fu A Waktitoren èn memre den moro prenspari sani fu na artikel, dan a no sa muilek gi wi fu teki leri na a Gileadskoro.

Mi ben prakseri taki a pikinso skoroleri di mi ben kisi, ben o meki taki mi no man go na a Gileadskoro. Mi no ben fruwakti en srefisrefi, ma baka wan tu mun mi kisi wan kari fu go teki leri na a Gileadskoro. Baka wan pisi ten, den teki mi leki studenti fu a skoro, èn mi ben de na ini a di fu 16 klas di ben hori na ini 1950. Disi ben de wan tumusi moi ondrofeni gi mi, èn mi kon de moro seiker fu misrefi. A meki mi kon si taki hei skoroleri a no a moro prenspari sani fu meki mi kisi bun bakapisi. Na presi fu dati, a ben de moro prenspari fu de fayafaya èn fu gi yesi. Den leriman fu wi ben gi wi deki-ati fu du ala san wi man. Di mi teki a rai fu den, dan safrisafri mi ben e go na fesi èn mi ben man frustan heri bun san den ben e leri na a skoro.

Fu wan drei kondre go na wan heri moi èilanti

Baka di wi kaba a skoro, dan den seni mi nanga tu tra brada fu Australia go na Ceylon (now na Sri Lanka). Na ini september 1951, wi doro na a mamafoto, Colombo. A ben waran èn natinati, èn wantronso wi ben si, yere, èn smeri ala sortu sani di wi no ben sabi. Di wi komoto fu a sipi, wan fu den zendeling di ben e dini drape kaba, gi mi wan switikon, dan a langa wan traktaat gi mi. A nen fu a publikitaki ben skrifi na tapu, èn a ben o hori a sonde na a pren na ini a foto. Ma mi skreki di mi si taki na mi ben o de a takiman fu a publikitaki! Yu kan frustan fa mi ben broko mi ede. Ma na ini den yari di mi ben e pionier na ini Australia, mi leri fu teki iniwan wroko di mi ben kisi fu du. Sobun nanga a yepi fu Yehovah, mi ben man hori a publikitaki bun. Fo brada di no trow ben e libi kaba na a zendeling-oso na ini Colombo. Makandra nanga den, mi nanga den tu tra brada bigin meki furu muiti fu leri taki a muilek Sinhalatongo èn fu teki prati na a preikiwroko. Furu tron wi ben e wroko wi wawan, èn wi ben breiti taki den sma fu Ceylon ben e handri na wan lespeki fasi nanga wi èn taki den ben lobi fu teki wi na oso. A no langa baka dati, moro nanga moro sma bigin kon na den konmakandra.

Baka wan pisi ten, wan moi pionier sisa bigin kon na mi prakseri furu tron. En nen na Sybil, èn mi ben miti en di mi ben teki sipi go na a Gileadskoro. A ben e go na wan internationaal kongres na ini New York. Bakaten, a go na a di fu 21 klas fu a Gileadskoro èn den ben seni en go na Hong Kong na ini 1953. Mi ben bosroiti fu skrifi wan brifi gi en, èn wi tan skrifi brifi gi makandra te 1955, di Sybil kon na mi na ini Ceylon, pe wi trow.

A fosi presi pe den seni wi go wroko leki zendeling trowpaar ben de Jaffna, wan farawe foto na a noordsei fu Sri Lanka. Na a pisi ten fu 1955, dyugudyugu na ini a politiek bigin prati den sma fu a kondre na ini tu grupu, namku den Sinhala nanga den Tamil, èn leki bakapisi fu dati den tu grupu disi bigin feti nanga makandra furu tenti yari langa. A ben naki mi ati trutru fu si fa den Sinhala Kotoigi nanga den Tamil Kotoigi ben e kibri makandra furu mun langa son leisi, na ini den muilek yari dati! Den tesi dati ben tranga a bribi fu den brada.

A preikiwroko nanga a leriwroko na ini Sri Lanka

Wi ben abi fu hori pasensi èn horidoro fu kon leri sabi den gwenti fu den Hindusma nanga den Moslimsma drape. Toku, wi kon frustan a kulturu fu den tu grupu disi èn sosrefi den moi fasi di den abi. Sma no ben gwenti fu si trakondre-sma na ini den bus di ben e rei drape, sobun furu tron te wi ben sidon na ini den bus, dan den sma ben e luku suma na wi. Sybil bosroiti taki a ben o lafu na wan switi fasi te den ben e luku wi. A ben de wan prisiri sani fu si fa den sma fesi ben e kenki èn densrefi bigin lafu nanga wi tu!

Wan leisi skowtu hori wi na pasi. Baka di wan fu den aksi wi fu pe wi de, èn pe wi ben e go, dan a ben wani sabi sani fu wisrefi now.

„Suma na a uma disi?”

„Na mi wefi”, mi piki en.

„O langa unu trow kaba?”

„Aiti yari.”

„Unu abi pikin?”

„Nôno.”

„San yu taki! Un go na datra kaba?”

Fosi, a ben de wan freimde sani gi wi te sma ben aksi wi den sortu sani disi, ma bakaten wi ben si en leki wan fasi fa den sma fu Sri Lanka e sori taki den e broko den ede nanga tra sma. Fu taki en leti, disi na wan fu den moro moi fasi fu den sma disi. Efu wan sma di e suku yepi, ben sa tanapu wan tu sekonde nomo na wan presi pe furu sma de, dan wantewante wan trawan ben o waka kon na en èn aksi en na wan switi fasi efu a kan yepi en nanga wan sani.

Den kenki nanga den ondrofeni na ini mi libi

Na ini ala den yari di pasa, wi kisi a grani fu du difrenti tra wroko, boiti a zendelingwroko na ini Sri Lanka. Mi ben kisi a wroko fu dini leki kringopziener, distriktopziener, èn leki wan memre fu a Bijkantoro Komte. Na ini 1996, mi ben abi sowan 75 yari. Mi e prisiri te mi e prakseri ala den sani di pasa na ini den 45 yari di mi ben dini leki zendeling na ini Sri Lanka. Na a fosi konmakandra di mi ben go na ini Colombo, sowan 20 sma ben de. Now moro leki 3500 sma e go na den konmakandra! Mi nanga Sybil e si furu fu den lobiwan disi leki wi pikin nanga granpikin na yeye fasi. Toku, bun furu wroko ben de fu du ete na ini a heri kondre, èn yongu sma di abi moro krakti èn di man du moro leki wi, ben de fanowdu fu du den wroko disi. Nanga disi na prakseri wi teki a kari fu a Tiri Skin fu drai go baka na Australia. Disi ben gi moro yongu trowpaar na okasi fu teki wi presi leki zendeling na ini Sri Lanka .

Now mi abi 82 yari, èn mi nanga Sybil breiti taki wi ala tu de gosontu nofo fu tan dini leki spesrutu pionier na ini mi owru tanpresi, Adelaide. A diniwroko fu wi e meki wi de nanga krin frustan èn a e meki wi fiti wisrefi na iniwan situwâsi di e miti wi. A diniwroko ben yepi wi tu fu kon gwenti baka na wan heri tra fasi fu libi dyaso na ini Australia.

Yehovah tan sorgu gi ala san wi abi fanowdu na skin fasi, èn den brada nanga sisa na ini a gemeente pe wi de, e horibaka gi wi na wan lobi-ati fasi trutru. No so langa pasa mi kisi wan tra wroko fu du. Mi musu dini leki a sekretarsi fu wi gemeente. Sobun, mi kon si taki aladi mi e meki muiti fu dini Yehovah getrow, mi e tan kisi leri go doro. Te mi e luku ala den yari di pasa, dan ala ten mi e fruwondru fa mi leki wan boi di ben e tan na busi èn di no ben broko en ede tumusi nanga sani, e kisi so wan kefalek bun leri te now ete.

[Prenki na tapu bladzijde 26]

Na a trowdei fu wi, 1955

[Prenki na tapu bladzijde 27]

Na ini a preikiwroko nanga Rajan Kadirgamar, wan brada fu Sri Lanka, 1957

[Prenki na tapu bladzijde 28]

Nanga Sybil now