Go na content

Go na table of contents

Yu kan bribi taki wan paradijs o kon trutru?

Yu kan bribi taki wan paradijs o kon trutru?

Yu kan bribi taki wan paradijs o kon trutru?

„Mi sabi wan man ini wánfasi nanga Krestes di . . . ben tyari gowe na ini paradijs.”—2 KORENTESMA 12:2-4.

1. Sortu pramisi di de fu feni na ini Bijbel, furu sma lobi?

WAN paradijs. Yu e memre fa yu ben firi a fosi tron di yu ben yere taki Gado pramisi taki a o tyari wan paradijs kon na grontapu? Kande yu e memre a ten di yu ben kon sabi taki ’den ai fu den breniwan sa kon opo, taki den yesi fu den dofuwan sa kon opo, èn taki na ini a gran sabana’ bun furu moi sani sa gro. Noso, fa yu feni a profeititori fu a wolfu nanga a pikin skapu, èn a pikin bokoboko nanga a penitigri? Yu no ben breiti di yu leisi taki den lobiwan di dede sa kon na libi baka èn taki den sa abi a howpu fu libi na ini a Paradijs dati?—Yesaya 11:6; 35:5, 6; Yohanes 5:28, 29.

2, 3. (a) Fu san ede wi kan taki dati yu kan bribi den pramisi fu Bijbel? (b) Sortu tra sani e meki taki wi kan bribi san Bijbel e pramisi?

2 Nofo reide de fu bribi na ini den pramisi fu Bijbel di e sori taki a Paradijs sa kon trutru. Fu eksempre, yu e bribi den wortu di Yesus taigi na ogriman di ben spikri na a postu: „Yu sa de nanga mi na ini Paradijs” (Lukas 23:24). Yu e frutrow a pramisi di e taki: „Nyun hemel nanga wan nyun grontapu de di wi e fruwakti akruderi en pramisi, èn na ini den disi, regtfardikifasi sa de.” Yu e frutrow a pramisi tu taki Gado sa figi ala wi watra-ai puru, taki dede no sa de moro, èn taki wan kaba sa kon na sari, babari, nanga pen. Disi wani taki dati wan paradijs sa de na grontapu baka!—2 Petrus 3:13; Openbaring 21:4.

3 Ma ete wan sani de di e meki taki yu e bribi taki wan paradijs sa kon trutru, èn Kresten na heri grontapu de wan pisi fu a sani dati now. San na a sani dati? Gado seti wan yeye paradijs èn a tyari en pipel kon na ini a yeye paradijs disi. Kande den wortu „yeye paradijs” no e taigi yu furu, noso kande yu no e frustan san dati wani taki, ma Bijbel ben taki na fesi kaba taki so wan paradijs ben o de, èn a paradijs dati de now trutru.

Wan fisyun fu a Paradijs

4. Fu sortu fisyun 2 Korentesma 12:2-4 e taki, èn suma ben kisi a fisyun disi, soleki fa a sori?

4 Luku san na apostel Paulus ben skrifi fu a yeye paradijs: „Mi sabi wan man ini wánfasi nanga Krestes di . . . ben tyari go na a di fu dri hemel. Iya, mi sabi so wan sma—efu a ben de na ini a skin noso dorosei fu a skin, mi no sabi, Gado sabi—taki a ben tyari gowe na ini paradijs èn a ben yere wortu di wan sma no ben man taki èn di wan sma no mag taki” (2 Korentesma 12:2-4). Den tekst disi e kon leti baka den vers pe Paulus ben opo taki gi a reti di a ben abi fu de apostel. Boiti dati, Bijbel no e taki fu wan tra sma di ben go na a di fu dri hemel, èn Paulus na a sma di e fruteri wi a tori disi. Sobun, soleki fa a sori, dan na Paulus ben kisi a fisyun disi. Di Yehovah gi en a fisyun disi, dan na ini sortu „paradijs” a ben go?—2 Korentesma 11:5, 23-31.

5. San Paulus no ben si, èn fu dati ede, sortu „paradijs” a ben si?

5 Den tekst na fesi èn na baka a pisi tori disi no e sori taki „a di fu dri hemel” na a loktu lontu grontapu, noso a loktu pe den stari de. A no de wan tra hemel tu, soleki fa son stari sabiman e denki. Nofo tron Bijbel e gebroiki a nomru dri fu poti krakti tapu wan sani, noso fu sori taki wan sani kon moro furu, noso moro tranga (Preikiman 4:12; Yesaya 6:3; Mateyus 26:34, 75; Openbaring 4:8). Sobun, san Paulus ben si na ini a fisyun, ben de wan moro hei sani. A ben de wan yeye sani.

6. Sortu sani di pasa na ini a historia, e tyari kon na krin san Paulus ben si?

6 Bijbel profeititori di sma ben taki bifo a ten fu Paulus, e tyari a tori disi kon na krin. Baka di na owruten pipel fu Gado no ben de getrow na en moro, dan Gado meki den Babilonsma kon feti teige Yuda nanga Yerusalem. Te fu kaba, dati tyari pori kon gi den Israelsma na ini 607 b.G.T., soleki fa Bijbel historia e sori. Profeititori ben sori taki 70 yari langa nowan sma ben o libi na ini a kondre, èn baka dati Gado ben o gi pasi taki den Dyu di ben abi berow, ben kan drai go baka èn bigin nanga a tru anbegi baka. Na ini 537 b.G.T., den bigin drai go na Yerusalem baka (Deuteronomium 28:15, 62-68; 2 Kownu 21:10-15; 24:12-16; 25:1-4; Yeremia 29:10-14). Ma san ben pasa nanga a kondre srefi? Na ini den 70 yari, a ben tron wan busibusi presi, son presi ben drei, èn meti soleki a jakhals ben e libi drape (Yeremia 4:26; 10:22). Toku, a pramisi ben musu kon tru ete, taki: „Yehovah sa trowstu Sion trutru. Fu tru, a sa trowstu ala den presi fu en di pori, èn a sa meki en gran sabana kon tron leki Eden èn a drei opo presi fu en leki a dyari [noso Paradijs, Septuaginta] fu Yehovah.”—Yesaya 51:3.

7. San ben o pasa baka den 70 yari di nowan sma ben e tan na ini a kondre?

7 A pramisi disi kon tru baka den 70 yari. A situwâsi ben kenki kon moro bun fu di Gado ben blesi a kondre. Pruberi fu si disi na yu fesi: „A gran sabana nanga a presi sondro watra sa breiti pasa marki, èn a drei opo presi sa de nanga prisiri èn a sa gi bromki leki a safraan. Sondro misi a sa gi bromki, èn fu tru, a sa prisiri nanga bigi prisiri èn nanga prisiri babari. . . . A malengriwan sa kren neleki wan dia, èn a tongo fu a babaw-wan sa bari fu prisiri ede. Bika na ini a gran sabana watra sa kuku kon na tapu, èn bigi kriki na ini a drei opo presi. Èn a gron di faya son drei krinkrin, sa kon de leki wan swampu nanga warimbo, èn a drei gron leki den watra fonten. Na ini a tanpresi fu jakhals, wan presi gi den fu rostu, grun grasi sa de makandra nanga warimbo èn nanga papirus.”—Yesaya 35:1-7.

Wan pipel di kenki èn di drai go baka na a kondre fu den

8. Fa wi du sabi taki Yesaya kapitel 35 abi fu du nanga sma?

8 Dati na wan bigi kenki! Wan drei sabana tron wan paradijs. Ma a profeititori disi nanga tra profeititori di de fu frutrow e sori taki den sma srefi ben o kenki tu, neleki fa wan drei sabana e tron wan presi pe bogobogo nyanyan e gro. Fu san ede wi kan taki dati? We, Yesaya ben taki spesrutu fu „den wan di Yehovah frulusu” di ben o drai go baka na a kondre fu den „nanga wan babari fu prisiri” èn den ben o ’breiti pasa marki èn prisiri’ (Yesaya 35:10). Disi no ben abi fu du nanga a gron, ma a ben abi fu du nanga den sma. Boiti dati, Yesaya ben taki na fesi na wan tra presi na ini Bijbel, dati a pipel ben o drai go baka na Sion. A ben taki: „Den musu kari den, bigi bon fu regtfardikifasi, a sani di Yehovah prani . . . Bika, soleki fa a grontapu e meki sani sproiti, . . . na so a Moro Hei Masra Yehovah sa meki regtfardikifasi nanga prèise komopo na fesi ala nâsi.” Yesaya ben taki tu fu Gado pipel, taki: „Yehovah sa musu fu tiri yu doronomo . . . , èn a sa gi krakti na den bonyo fu yu srefi; èn yu musu tron leki wan dyari di e kisi furu watra” (Yesaya 58:11; 61:3, 11; Yeremia 31:10-12). Fu dati ede, neleki fa a gron ben o kon bun baka, na so a Dyu pipel di ben drai go baka, ben o kenki tu.

9. Sortu „paradijs” Paulus ben si, èn o ten disi kon tru?

9 Na eksempre disi fu owruten, e yepi wi fu frustan san Paulus ben si na ini a fisyun fu en. A ben o abi fu du nanga a Kresten gemeente, di a ben kari ’a gron fu Gado pe sani prani’ di ben o gro heri bun (1 Korentesma 3:9). O ten a fisyun dati ben o kon tru? Paulus ben taki dati san a si ben de ’sani di ben kon na krin’, wan sani di ben musu pasa ete. A ben sabi taki baka a dede fu en, bun furu sma ben o fadon komoto na bribi (2 Korentesma 12:1; Tori fu den Apostel 20:29, 30; 2 Tesalonikasma 2:3, 7). Di den sma di fadon komoto na bribi, ben kon moro furu, dan pikinmoro den tru Kresten no ben o de fu si moro. Sobun, yu no ben kan agersi den tru Kresten fu a pisi ten dati, nanga wan moi dyari pe sani e gro heri bun. Ma wan ten ben o kon taki a ben o go moro bun nanga a tru anbegi. Gado pipel ben o drai na den kondre baka, so taki ’den regtfardikiwan ben o man brenki leki a son na ini a kownukondre fu den Tata’ (Mateyus 13:24-30, 36-43). Wan tu yari baka di Gado Kownukondre ben seti na hemel, dan disi pasa trutru. Èn na ini den someni tenti yari baka dati, a kon na krin trutru taki Gado pipel de na ini wan yeye paradijs di Paulus ben si na fesi na ini a fisyun dati.

10, 11. Fu san ede wi kan taki dati wi de na ini wan yeye paradijs, aladi wi na sondu libisma?

10 A tru taki wi alamala na sondusma, sobun a no e fruwondru wi taki ten na ten problema e opo kon, neleki fa a ben pasa nanga den Kresten na ini a ten fu Paulus (1 Korentesma 1:10-13; Filipisma 4:2, 3; 2 Tesalonikasma 3:6-14). Ma prakseri fu a yeye paradijs pe wi de na ini nownow. Te wi e prakseri a takru yeye situwâsi pe wi ben de na ini fosi, dan wi kan taki dati now wi kon betre na yeye fasi. Èn luku fa a ten di wi ben de nanga angri kon kenki na ini a ten disi pe wi e kisi bogobogo yeye nyanyan. Na presi taki a pipel fu Gado e feti fu tan na libi na ini wan drei kondre na yeye fasi, Gado e prisiri nanga den èn a e blesi den furu (Yesaya 35:1, 7). Na presi taki wi kon breni fu di wi de na ini bigi dungru na yeye fasi, wi e si a leti fu di wi fri èn fu di Gado feni wi bun. Furu sma di ben de leki sma di dofu gi den Bijbel profeititori, kon yere now fu di den e frustan san den Buku fu Bijbel e taki (Yesaya 35:5). Fu eksempre, milyunmilyun Yehovah Kotoigi na heri grontapu studeri ibri vers fu a profeititori fu Danièl. Baka dati den luku ibri kapitel fu a Bijbel buku Yesaya finifini. A yeye nyanyan disi di e gi wi krakti baka, e buweisi taki wi de na ini wan yeye paradijs, a no so?

11 Prakseri sosrefi fa opregtisma di kweki na ala sortu fasi, kenki a fasi fa den ben de, fu di den pruberi fu kon frustan Gado Wortu èn fu di den wani libi soleki fa a e taki. Fu taki en leti, den du muiti fu kenki den takru fasi di ben meki den du leki meti. Kande yusrefi tapu nanga den fasi dati èn yu ben abi tumusi moi bakapisi fu dati, èn na a srefi sani yu brada nanga sisa na yeye fasi du tu (Kolosesma 3:8-14). Fu dati ede, te yu abi demakandra nanga sma na ini wan gemeente fu Yehovah Kotoigi, dan yu de nanga sma di kon lobi vrede èn di kon abi moro bun maniri. Nôno, den no de volmaakti ete, ma yu no kan taki dati den de leki ogri lew noso werdri meti di e du trawan ogri (Yesaya 35:9). San a vrede disi di den abi na yeye fasi e sori? A de krin fu si taki trutru wi de na ini wan situwâsi na yeye fasi di wi kan kari wan yeye paradijs. Èn a yeye paradijs fu wi e sori nownow kaba fa wi o nyan bun fu a paradijs na grontapu, efu wi tan getrow na Gado.

12, 13. San wi musu du fu tan na ini wi yeye paradijs?

12 Ma wi no musu frigiti wan sani. Gado ben taigi den Israelsma: „Un musu hori unsrefi na ala den komando di mi e gi unu tide, so taki un kan gro kon tranga èn kan go na ini a kondre pe unu e abra go, èn kan teki en abra trutru” (Deuteronomium 11:8). Lefitikus 20:22, 24 e taki fu a srefi kondre: „Un pipel musu hori unsrefi na ala den wet fu mi èn na ala den krutubosroiti, èn un musu du den, so taki a kondre pe mi e tyari unu go fu tan na ini, no sa spiti unu puru. Fu dati ede mi taigi unu: ’Unu fu un sei sa teki a gron fu den abra, èn mi fu mi sei sa gi unu en fu teki en abra, wan kondre di lai nanga merki nanga oni.’” Iya, den ben o man teki a Pramisi Kondre abra, soso te den ben abi wan bun banti nanga Yehovah Gado. Na fu di den Israelsma ben trangayesi Gado, meki a gi pasi taki den Babilonsma wini den èn puru den fu a tanpresi fu den.

13 Kande wi lobi furu sani fu wi yeye paradijs. A e prisiri wi èn a e meki wi firi korostu. Wi e libi na ini vrede nanga Kresten di kenki a fasi fa den ben e tyari densrefi leki meti fosi. Den e du muiti fu abi switifasi èn fu yepi trawan. Ma efu wi wani tan na ini a yeye paradijs fu wi, dan wi o abi fu du moro leki fu abi wan bun banti nanga den sma disi. Wi musu abi wan bun banti nanga Yehovah sosrefi èn wi musu du en wani (Mika 6:8). Wi ben kon na ini a yeye paradijs disi fu di wisrefi ben wani dati, ma efu wi no tan abi wan bun banti nanga Gado, dan wi kan drifi gowe, noso a kan yagi wi puru.

14. San sa yepi wi fu tan na ini a yeye paradijs?

14 Wan prenspari sani di o yepi wi, na te wi e tan teki krakti fu Gado Wortu. Luku na agersitori na ini Psalm 1:1-3: „Koloku fu a sma di no waka na ini a rai fu den ogriwan . . . Ma en prisiri de na ini a wet fu Yehovah, èn na ini en wet a e leisi nanga wan safri sten dei nanga neti. Fu tru a sa tron leki wan bon di prani pe watra e lon pasa, di e gi en eigi froktu te en ten doro, èn den wiwiri fu en no e kon flaw, èn ala san a e du sa waka bun.” Boiti dati, nanga yepi fu den Bijbel publikâsi di e kon fu a getrow èn koni srafu grupu, wi e kisi yeye nyanyan na ini a yeye paradijs.—Mateyus 24:45-47.

Meki a bribi di yu abi na ini a Paradijs kon moro tranga

15. Fu san ede Moses no ben man tyari den Israelsma go na ini a Pramisi Kondre, ma san a ben si?

15 Luku wan tra sani di e sori fa a Paradijs o de. Baka di den Israelsma waka lontu na ini a sabana 40 yari langa, dan Moses tyari den go na den opo presi fu Moab, na a owstusei fu a Yordanliba. Fu di Moses ben meki wan fowtu wan leisi, meki Yehovah bosroiti taki Moses no ben o tyari den Israelsma go na abrasei fu a Yordanliba (Numeri 20:7-12; 27:12, 13). Moses ben begi Gado: „Grantangi, meki mi koti abra fu si a bun kondre di de na abrasei fu a Yordanliba.” Moses no ben o go na ini a kondre dati, ma di a kren a Pisgabergi èn a si wan tu pisi fu a kondre, dan a ben musu fu frustan taki a ben de wan „bun kondre” trutru. Fa yu denki taki a kondre ben de?—Deuteronomium 3:25-27.

16, 17. (a) Fa a Pramisi Kondre fu owruten ben de heri tra fasi leki fa a de na ini a ten disi? (b) Fu san ede wi kan bribi taki fositen a Pramisi Kondre ben de leki wan paradijs?

16 Te yu o luku fa furu presi na ini a Pramisi Kondre de nownow, dan kande yu o denki taki na so a ben de fositen, namku wan drei kondre di lai soso nanga santi, sabana nanga ston, èn wan bun faya son di e drei ala sani. Ma toku buweisi de, taki a kondre dati ben de heri tra fasi na ini Bijbel ten. Na ini a tijdschrift Scientific American, wan sabiman fu watra nanga gron, Datra Walter C. Lowdermilk, fruteri taki „wán dusun yari langa, sma ben du sani di pori” a gron na ini a kontren disi. A sabiman disi ben skrifi: „A no a naturu, ma na libisma meki taki a ’bigi sabana’ disi kon na ini a presi fu wan kontren pe sani ben e gro heri bun wanten.” Fu taki en leti, den ondrosuku fu en sori taki „wanten a kondre disi ben de wan paradijs pe furu grasi nanga tra sani e gro so taki den meti abi nofo nyanyan”. A de krin fu si taki libisma pori a presi di ben de „wan paradijs pe furu grasi nanga tra sani e gro so taki den meti abi nofo nyanyan”. *

17 Te yu e prakseri fu san yu leisi na ini Bijbel, dan yu kan frustan taki a Pramisi Kondre ben de wan paradijs trutru. Memre sortu dyaranti Yehovah ben gi a pipel nanga yepi fu Moses: „A kondre pe unu e abra go fu teki en abra, na wan kondre di lai nanga bergi èn nanga lagi opo presi. A e dringi watra fu na alen fu hemel, wan kondre di Yehovah un Gado e sorgu gi.”—Deuteronomium 11:8-12.

18. Fa Yesaya 35:2 ben sori den Israelsma di ben de na ini katibo, fa a Pramisi Kondre ben o de?

18 A Pramisi Kondre ben de so moi èn sani ben e gro so bun drape, taki soso a nen fu son presi drape ben e meki sma prakseri wan moi paradijs kaba. Disi de krin fu si na ini a profeititori fu Yesaya kapitel 35, di ben kon tru fu a fosi leisi na ini a ten di den Israelsma ben komoto fu Babilon èn drai go baka na a kondre fu den. Yesaya ben taki na fesi: „Sondro misi a sa gi bromki, èn fu tru, a sa prisiri nanga bigi prisiri èn nanga prisiri babari. A glori fu Libanon srefi a musu kisi, a moifasi fu Karmel èn fu Saron. Drape den wan sa de di sa si a glori fu Yehovah, a moifasi fu wi Gado” (Yesaya 35:2). Den nen Libanon, Karmel, nanga Saron ben musu fu meki den Israelsma firi bun te den ben e prakseri o moi den presi dati ben de.

19, 20. (a) Fruteri fa owruten Saron ben de. (b) San na wan fasi fa yu kan kisi wan moro tranga bribi taki wan paradijs sa kon trutru?

19 Meki wi luku Saron. A ben de wan opo presi krosibei fu se, na mindri den pikin bergi fu Samaria nanga a Bigi Se, noso a Mindrikondre Se (Luku a fowtow na tapu bladzijde 10.). Sma ben sabi en leki wan heri moi presi pe sani ben e gro heri bun. Fu di furu liba ben e lon drape, meki a ben de wan heri bun presi pe meti ben kan nyan grasi, ma yu ben abi bigi busi fu eikbon tu na noordsei (1 Kroniki 27:29; Singi fu Salomo 2:1; Yesaya 65:10). Sobun, Yesaya 35:2 ben taki na fesi dati a kondre ben o kon bun baka èn dati a ben o tron wan heri moi presi, neleki wan paradijs. A profeititori dati ben e taki sosrefi fu wan heri moi yeye paradijs, soleki fa Paulus ben si bakaten na ini wan fisyun. Te fu kaba, te wi luku a profeititori disi makandra nanga tra profeititori, dan dati e meki wi kisi wan moro tranga bribi na ini wan paradijs grontapu gi libisma.

20 Now di wi de na ini wi yeye paradijs, wi kan du muiti fu kon abi moro warderi gi dati èn gi a howpu taki wan dei grontapu sa de wan Paradijs baka. Fa wi kan du dati? Wi du dati te wi e kon frustan moro bun san wi leisi na ini Bijbel. Furu tron Bijbel nanga Bijbel profeititori e taki fu spesrutu presi. Yu ben sa wani frustan moro bun pe den presi disi ben de èn san den ben abi fu du nanga tra presi? Na ini a tra artikel, wi sa luku fa yu kan kon sabi disi èn fa yu kan kisi wini fu dati.

[Futuwortu]

^ paragraaf 16 Na ini wan buku, Denis Baly e taki: „A musu fu de so, taki wan bigi kenki kon na ini den sani di ben e gro drape sensi Bijbel ten” (The Geography of the Bible). San meki taki disi pasa? „Libisma ben abi udu fanowdu fu meki faya èn fu bow sani, èn fu dati ede . . . den bigin koti bon puru èn nowan sani ben e tapu a gron moro, so taki sani soleki a faya son nanga alen bigin wroko na tapu a gron. Fu di libisma bruya a heri naturu, meki te fu kaba sani soleki son nanga alen, ben kon tron den moro prenspari sani di pori a kontren disi.”

Yu e memre disi ete?

• Sortu „paradijs” na apostel Paulus ben si na ini wan fisyun?

• O ten Yesaya kapitel 35 kon tru fu a fosi leisi, èn san dati abi fu du nanga san Paulus ben si na ini wan fisyun?

• Fa wi kan kisi moro warderi gi wi yeye paradijs èn gi a howpu taki wan paradijs sa kon na grontapu?

[Aksi fu a tori disi]

[Prenki na tapu bladzijde 10]

Na opo presi fu Saron, wan moi presi na ini a Pramisi Kondre pe sani ben e gro bun

[Sma di abi a reti fu a prenki]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Prenki na tapu bladzijde 12]

Moses ben frustan taki a ben de wan „bun kondre” trutru