Go na content

Go na table of contents

Luku bun fa yu e gebroiki sopi

Luku bun fa yu e gebroiki sopi

Luku bun fa yu e gebroiki sopi

„Win na wan spotuman, sopi e meki opruru, èn ibri sma di e lasi pasi fu a sani disi ede, no koni.”—ODO 20:1.

1. Fa a psalm skrifiman ben sori taki a ben e warderi wan tu fu den bun sani di Yehovah gi libisma?

„IBRI bun presenti nanga ibri volmaakti kado e kon fu loktusei, bika a e saka kon fu a Tata fu den hemel leti”, na so a disipel Yakobus ben skrifi (Yakobus 1:17). Fu di a psalm skrifiman ben e warderi den furu bun sani di Gado gi en, meki a singi: „A e meki grun grasi gro gi den meti, èn prani fu a bun fu a libisma famiri, so taki grontapu kan gi nyanyan, èn win, di e meki taki na ati fu sondu libisma e prisiri, fu meki a fesi brenki nanga oli, èn brede di e tranga srefi na ati fu libisma di kan dede” (Psalm 104:14, 15). Neleki brede, oli, nanga den sani di e gro, na so win nanga tra sortu dringi di abi sopi na ini, na bun presenti di Gado gi libisma. Fa wi musu gebroiki den sani disi?

2. Sortu aksi wi sa luku di abi fu du nanga a gebroiki fu sopi?

2 Wan presenti bun soso te wi sabi fa fu gebroiki en. Fu eksempre, oni „bun”, ma „a no bun fu nyan tumusi furu oni” (Odo 24:13; 25:27). A kan de wan prisiri sani fu dringi „pikinso win”, ma a de wan seryusu problema te sma e dringi sopi pasa marki (1 Timoteyus 5:23). „Win na wan spotuman,” na so Bijbel e warskow, „sopi e meki opruru, èn ibri sma di e lasi pasi fu a sani disi ede, no koni” (Odo 20:1). Ma san a wani taki fu lasi pasi fu sopi ede? * O ten wi kan taki dati wan sma dringi tumusi furu sopi? San na a yoisti fasi fu si a tori disi?

Fa wan sma kan „lasi pasi” fu sopi ede?

3, 4. (a) San e sori taki Bijbel e krutu wan sma di e dringi sopi te fu drungu? (b) San na wan tu sani di e sori taki wan sma drungu?

3 Efu wan manpikin na ini owruten Israel ben de wan tapu-ala nanga wan drunguman di no ben wani kenki, dan den ben musu ston en kiri (Deuteronomium 21:18-21). Na apostel Paulus ben gi Kresten a rai disi: „Un no musu moksi unsrefi moro nanga iniwan sma di den ben kari wan brada, di de wan huruman noso wan sma di abi bigi-ai noso wan sma di e anbegi kruktugado noso wan skempiman noso wan drunguman noso wan bedrigiman, èn no nyan nanga so wan sma srefi.” A de krin fu si taki Bijbel e krutu wan sma di e dringi sopi te fu drungu.—1 Korentesma 5:11; 6:9, 10.

4 Bijbel e fruteri fa yu kan si te wan sma drungu: „No luku win te yu e si taki a abi wan redi kloru, te a e brenki na ini a kan, te a e grati makriki go na inisei. Te fu kaba, a e beti leki wan sneki, èn a e puru vergif leki wan takru sneki. Yu eigi ai sa si freimde sani, èn yu eigi ati sa taki sani di no bun” (Odo 23:31-33). Te wan sma e dringi tumusi furu sopi, dan yu kan taki dati a sopi e beti leki wan sneki di abi vergif, fu di a e meki a sma kon siki, a e bruya en frustan, èn a sma kan flaw srefi. Wan drunguman kan si „freimde sani” fu di a kan si sani di no de so trutru. A kan tu taki a e bigin taki fu takru sani di a abi na prakseri èn fu takru lostu, di a no ben o taki fu den efu a ben de nanga en krin frustan.

5. Fu san ede wi kan taki dati a e tyari problema kon te wan sma e dringi sopi pasa marki?

5 Fa a de te wan sma e dringi sopi, ma a e sorgu taki a no e dringi so furu taki tra sma man si taki a drungu? Yu no man si na son sma taki den drungu, srefi te den dringi furu sopi. Ma efu wan sma e denki taki a sani disi no fowtu, dan a e kori ensrefi (Yeremia 17:9). Safrisafri, èn pikinso-pikinso, wan sma kan kon gwenti sopi so te, taki a no man sondro en moro, èn te fu kaba a e tron ’wan srafu fu furu win’ (Titus 2:3). A skrifiman Caroline Knapp, e fruteri fa wan sma e tron wan srafu fu sopi: „A de wan sani di e pasa safrisafri èn pikinso-pikinso, sondro fu wan sma sabi srefi.” Iya, fu gebroiki tumusi furu sopi na wan trapu di e kori sma trutru!

6. Fu san ede wan sma no musu dringi tumusi furu sopi èn nyan sani pasa marki?

6 Luku a warskow fu Yesus sosrefi: „Poti prakseri na unsrefi taki noiti un ati musu kon hebi nanga nyan pasa marki èn dringi pasa marki èn den broko-ede fu a libi, èn a dei dati e kon na un tapu wantronso, na ini wán momenti leki wan trapu. Bika a sa kon na tapu ala den sma di e libi na grontapu” (Lukas 21:34, 35). Srefi bifo wan sma drungu dorodoro, a sopi kan abi krakti tapu en, so taki a e bigin dyonko èn a e kon lesi na skin fasi èn na yeye fasi. Fa a o du te a dei fu Yehovah doro a èn a de na ini so wan situwâsi?

San kan pasa te wan sma e gebroiki sopi pasa marki

7. Fu san ede a dringi di sma e dringi sopi pasa marki, no de akruderi a rai di skrifi na 2 Korentesma 7:1?

7 Te wan sma e gebroiki sopi pasa marki, dan furu ogri kan miti en na skin fasi èn na yeye fasi. Wan tu fu den siki di sma kan kisi te den e dringi tumusi furu sopi, na wan sortu lefre-siki, hepatitis di e kon fu sopi, èn den kan kisi problema nanga den senwe fu den so taki den frustan no e wroko so bun moro èn den e bigin beifi. Te wan sma e dringi tumusi furu sopi fu wan langa pisi ten, dan a kan kisi kanker, sukru-siki, èn son siki na a ati èn na a nyanyan-saka fu en. A de krin fu si taki a dringi di sma e dringi sopi pasa marki, no de akruderi Bijbel, di e taki: „Meki wi krin wisrefi fu ibri doti fu a skin èn fu a yeye, èn meki wi suku fu kon santa dorodoro, fu di wi abi frede gi Gado.”—2 Korentesma 7:1.

8. Soleki fa Odo 23:20, 21 e taki, dan sortu bakapisi wan sma kan kisi te a e dringi tumusi furu sopi?

8 Wan sma di e dringi tumusi furu sopi, kan lasi en moni tu, èn a kan lasi en wroko srefi. Kownu Salomo fu owruten Israel ben warskow: „No kon na mindri sma di e dringi win pasa marki, na mindri den wan di e nyan meti na wan gridi fasi.” Fu san ede? A e fruteri: „Bika wan drunguman nanga wan sma di e nyan tumusi furu, sa kon pôti, èn sribi sa meki wan man weri soso broko-krosi.”—Odo 23:20, 21.

9. Fu san ede a bun te wan sma no dringi nowan sani di abi sopi na ini, bifo a go rei na strati?

9 Wan buku e taki fu wan tra ogri di kan miti so wan sma: „Ondrosuku sori taki sopi kan meki taki wan sma no man rei so bun moro, a no man du sani esi-esi, a no sabi so bun pe a de, a no man hori en prakseri na wán, a no man si so bun moro, èn a no man frustan sani so bun moro” (The Encyclopedia of Alcoholism). Den bakapisi fu a rei di sma e rei aladi den drungu, takru srefisrefi. Na ini Amerkankondre wawan, someni tenti dusun sma e dede èn hondrohondro dusun sma e kisi mankeri ibri yari fu di trawan e rei aladi den drungu. A sani disi e miti yonguwan spesrutu, fu di den no abi ondrofeni fa fu rei èn den no gwenti dringi sopi tu. Yu denki taki wan sma kan go rei wagi baka te a dringi sopi, aladi a e taki dati a abi lespeki gi a libi di Yehovah Gado gi libisma? (Psalm 36:9) Fu di a libi na wan santa sani, meki a moro bun te wan sma no e dringi nowan sani di abi sopi na ini, bifo a go rei na strati.

10. Fa sopi kan abi krakti tapu wi frustan, èn fu san ede disi na wan sani di kan tyari problema kon?

10 Fu dringi sopi pasa marki na wan sani di abi takru bakapisi gi sma na skin fasi èn na yeye fasi. „Hurudu nanga win nanga switi win, na sani di e puru bun prakseri”, na so Bijbel e taki (Hosea 4:11). Sopi abi krakti tapu wan sma frustan. Wan buku fu a U.S. National Institute on Drug Abuse (wan organisâsi di abi fu du nanga drugs afersi na ini Amerkankondre) e taki: „Te wan sma e dringi sopi, dan a sopi e pasa ala den presi pe a nyanyan e go, a e go na ini a brudu, èn esi-esi a e doro na edetonton. A e meki taki den pisi fu na edetonton di e meki wan sma denki èn firi, e bigin wroko moro safri. A sma no e firi fu dwengi ensrefi moro èn a e firi ensrefi fri, leki a no abi nowan broko-ede.” Te wi de na ini so wan situwâsi, dan wi o „lasi pasi” moro esi, fu di wi o wani du sani nanga tra sma di noiti wi ben o du nanga wi krin frustan, èn wi kan brokokindi gi furu tesi.—Odo 20:1.

11, 12. Sortu takru bakapisi wan sma kan kisi na yeye fasi te a e dringi tumusi furu sopi?

11 Boiti dati, Bijbel e gi wi a komando disi: „Awansi unu e nyan, noso unu e dringi, noso unu e du iniwan tra sani, du ala sani fu gi Gado glori” (1 Korentesma 10:31). Oiti yu yere taki wi e gi Gado glori te wi e dringi furu sopi? A no de fu taki dati wan Kresten no ben sa wani taki sma no kon sabi en leki wan sma di e dringi furu sopi. Efu na so sma sabi en, dan a no o gi Yehovah glori, ma a o gi En porinen.

12 Fa a de te wan Kresten e dringi so furu sopi taki wan tra Kresten, noso wan nyun disipel naki futu fu a sani disi ede? (Romesma 14:21) „Efu wan sma e meki wan fu den pikinwan disi di e bribi na ini mi, fadon,” na so Yesus e warskow, „dan a moro betre te den e anga wan bun bigi miriston na en neki, èn tyari en go trowe na ini a bigi se meki a sungu” (Mateyus 18:6). Te wan sma e dringi sopi pasa marki, dan a kan lasi den grani di a abi na ini a gemeente sosrefi (1 Timoteyus 3:1-3, 8). Èn wi no musu frigiti sosrefi, sortu problema kan kon na ini na osofamiri te wan sma e dringi tumusi furu sopi.

Fa wi kan wai pasi gi den takru bakapisi?

13. San de tumusi prenspari efu wi wani sorgu taki wi no e dringi sopi pasa marki?

13 Wan prenspari sani di sa yepi wi fu wai pasi gi den takru bakapisi di sma e kisi te den e dringi sopi pasa marki, na fu sabi san a wani taki fu dringi sopi na wan fasi di fiti èn san a wani taki fu dringi sopi pasa marki. Suma kan bosroiti gi yu o furu sopi yu mag dringi? Fu di wi musu luku difrenti sani fu teki wan bosroiti ini a tori disi, meki wi no kan taki soifri omeni sopi wan sma mag dringi. Ibriwan sma musu sabi gi ensrefi omeni a kan dringi fu no drungu èn a musu hori ensrefi na dati tu. San sa yepi yu fu bosroiti omeni sopi yu kan dringi? Wan gronprakseri de di kan yepi yu fu teki wan bosroiti ini a tori disi?

14. Sortu gronprakseri sa yepi yu fu si o ten yu e dringi na wan fasi di fiti, èn o ten yu dringi tumusi furu?

14 Bijbel e taki: „Kibri koni nanga frustan, èn a sa kon na krin taki den sani disi na libi gi yu sili èn wan moi sani gi yu neki” (Odo 3:21, 22). Fu dati ede, a gronprakseri di kan yepi wi, na disi: Efu yu e si taki a sopi e bigin abi krakti tapu yu frustan èn yu no man denki so krin moro, dan yu dringi tumusi furu sopi. Ma yusrefi musu man si taki yu no musu dringi moro leki dati!

15. O ten a kan de wan koni sani fu no dringi nowan sopi srefi?

15 Na ini son situwâsi a kan de wan koni sani fu no dringi nowan sopi srefi. Wan uma di de nanga bere kan bosroiti fu no dringi sopi kwetikweti, fu di a no wani noti fu pasa nanga a pikin na ini en bere. Èn wi kan sori switifasi te wi no e dringi sopi efu wi de nanga wan sma di e meki muiti fu tapu nanga a gwenti fu dringi tumusi furu sopi, noso wan sma di ben o kisi konsensi fonfon efu a ben o dringi sopi. Yehovah ben gi den wan di ben e du wroko leki priester na ini a tabernakel, a komando disi: „No dringi nowan win noso sopi, . . . te unu e kon na ini a tenti fu konmakandra, so taki unu no dede” (Lefitikus 10:8, 9). Fu dati ede, wi no musu dringi sani di abi sopi na ini, bifo wi e go na Kresten konmakandra, te wi e go na ini a preikiwroko, èn te wi e go du iniwan sani di abi fu du nanga den frantwortu di wi abi na yeye fasi. Boiti dati, efu a de teige lantiwet fu gebroiki sopi, noso efu lantiwet e sori taki yu musu abi wan spesrutu yari fu mag dringi sopi, dan wi musu gi yesi na den lantiwet dati tu.—Romesma 13:1.

16. Fa yu kan bosroiti san fu du te wan sma e gi yu wan dringi di abi sopi na ini?

16 Te wan sma e gi yu wan dringi di abi sopi na ini, dan a fosi sani di yu musu aksi yusrefi na: ’Mi musu dringi a sani disi?’ Efu yu bosroiti fu dringi en, dan yu musu tan hori na prakseri o furu yu kan dringi, èn yu no musu dringi moro leki dati. Awinsi a sma di kari yu na fisiti, e tan gi yu sopi na wan switi fasi, toku yu musu sorgu taki yu no e dringi moro leki san yu man. Èn luku bun te yu de na wan presi pe yu de fri fu dringi sopi so furu leki yu wani, soleki fa a gwenti de na son trow-oso. Na furu presi, lantiwet no e taki dati pikin no mag dringi, noso bai sopi. A de a frantwortu fu papa nanga mama fu leri den pikin taki den no musu gebroiki tumusi furu sopi, èn den musu luku san den pikin e du ini a tori disi.—Odo 22:6.

Yu kan wini a problema

17. San kan yepi yu fu kon sabi efu a de wan problema gi yu fu no dringi sopi pasa marki?

17 A de wan problema gi yu fu no dringi win noso tra sopi pasa marki? No kori yusrefi, efu yu gwenti fu dringi sopi pasa marki èn yu e kibri a sondu disi, dan te fu kaba a o abi krakti na yu tapu. Sobun, teki ten fu ondrosuku yusrefi bun èn denki seryusu fu a tori. Aksi yusrefi sani soleki: ’Mi e dringi sopi moro leisi leki san mi ben e dringi fosi? Mi e dringi moro tranga sopi leki bifo? Mi e dringi sopi fu frigiti den broko-ede, den hebi, nanga den problema fu mi? Wan famiriman, noso wan mati fu mi sori taki a e broko en ede nanga a dringi di mi e dringi sopi na a fasi disi? A dringi di mi e dringi sopi meki taki problema kon na ini mi osofamiri? A muilek gi mi fu tan sondro sopi wan heri wiki, wan mun, noso wan tu mun langa? Mi no wani meki tra sma sabi o furu win noso sopi mi e dringi?’ San yu musu du te yu e piki ’iya’ tapu wan tu fu den aksi disi? No de leki wan man di e ’luku en fesi na ini wan spikri èn di e frigiti wantewante sortu sma a de’ (Yakobus 1:22-24). Bigin du wan sani fu lusu a problema disi. San yu kan du?

18, 19. Fa yu kan tapu nanga a gwenti fu dringi tumusi furu sopi?

18 Na apostel Paulus ben gi Kresten a rai disi: „No kon drungu nanga win, di lusu fasi fu libi de na ini, ma tan kon furu nanga yeye” (Efeisesma 5:18). Yu musu bosroiti o furu yu kan dringi èn hori yusrefi na dati. Teki a fasti bosroiti fu no dringi moro leki dati; dwengi yusrefi (Galasiasma 5:22, 23). Yu abi mati di e dwengi yu fu dringi furu sopi? Luku bun. „A sma di e waka nanga konisma, sa kon koni,” na so Bijbel e taki, „ma a sma di abi demakandra nanga den wan sondro frustan, no sa abi bun bakapisi.”—Odo 13:20.

19 Efu yu e dringi sopi fu frigiti wan problema, dan na presi fu dringi, yu musu pruberi fu lusu a problema so esi leki yu man. Yu kan lusu problema te yu e gebroiki rai di de fu feni na ini Gado Wortu (Psalm 119:105). No draidrai fu go suku yepi na wan Kresten owruman di yu e frutrow. Gebroiki den sani di Yehovah gi fu meki yu kon tranga na yeye fasi. Kon kisi wan krosibei banti nanga Gado. Taki nanga en na ini begi doronomo èn fruteri en spesrutu fu den swakifasi di yu abi. Aksi Gado fu ’krin den niri nanga na ati fu yu’ (Psalm 26:2). Soleki fa wi ben si na ini na artikel bifo a disi, dan yu musu du ala muiti fu waka a pasi fu soifri retifasi.

20. Sortu sani yu o abi fu du kande fu man tapu nanga a gwenti fu dringi tumusi furu sopi?

20 Fa a de te yu e tan dringi tumusi furu sopi aladi yu e du muiti fu tapu nanga a gwenti dati? Te disi e pasa, dan yu musu teki a rai fu Yesus: „Efu yu anu e meki yu sondu, dan koti en puru; a moro bun taki yu e kisi a libi leki wan malengri sma, leki te den trowe yu nanga ala tu anu go na ini Gehena” (Markus 9:43). Sobun, a piki tapu na aksi na: No dringi nowan sopi. Disi na san wan uma di wi sa kari Irene, bosroiti fu du. A e taki: „Baka di mi no dringi nowan sopi, pikinmoro tu nanga afu yari langa, dan mi ben bigin prakseri taki mi kan dringi wan pikinso sopi nomo, soso fu luku san o pasa nanga mi. Ma a momenti di mi e kisi a firi dati, mi e begi Yehovah wantewante fu taki fu a tori disi. Mi teki a fasti bosroiti fu no dringi nowan sani di abi sopi na ini, teleki a nyun sistema doro, èn kande mi no o dringi sopi na a ten dati srefi.” Efu na sopi wi no musu dringi fu man libi na ini a regtfardiki nyun grontapu fu Gado, dan a no de fu taki dati wi ben o du dati, a no so?—2 Petrus 3:13.

„Lon na so wan fasi taki unu man kisi en”

21, 22. San kan meki taki wi no kaba a streilon fu libi, èn san wi kan du fu no meki disi pasa?

21 Na apostel Paulus ben agersi a libi fu wan Kresten nanga wan streilon, noso nanga wan tra strei. A ben taki: „Unu no sabi taki na ala den lonman ini wan streilon e lon, ma taki wán nomo e kisi a prijs? Lon na so wan fasi taki unu man kisi en. Boiti dati, ibriwan sma di e teki prati na wan strei e dwengi ensrefi ini ala sani. We, a no de fu taki dati den e du dati fu kisi wan kroon di kan pori, ma wi e du dati fu kisi wan di no e pori. Fu dati ede, a fasi fa mi e lon no e sori taki mi e tweifri; a fasi fa mi e naki den kofu fu mi, no de fu naki winti; ma mi e fon mi skin èn e tyari en leki wan srafu, so taki, baka te mi preiki gi trawan, den no poti mi na wan sei na a wan noso tra fasi.”—1 Korentesma 9:24-27.

22 Soso den wan di wini a strei kan kisi a prijs. Na ini a streilon fu libi, a dringi fu sopi pasa marki kan meki taki wi no wini a strei. Wi musu dwengi wisrefi. Efu wi wani lon sondro fu tweifri, dan wi no musu gi wisrefi abra na „a dringi fu win pasa marki” (1 Petrus 4:3). Na presi fu dati, wi musu dwengi wisrefi na ini ala sani. Ini a tori fu dringi sani di abi sopi na ini, dan a bun efu wi ’drai wi baka gi ogridu èn gi den lostu fu grontapu èn taki wi libi nanga gosontu frustan èn regtfardikifasi èn taki wi dini Gado na wan getrow fasi’.—Titus 2:12.

[Futuwortu]

^ paragraaf 2 Na ini na artikel disi, „sopi” na sani soleki biri, win, nanga tra sortu tranga sopi.

Yu e memre disi ete?

• O ten wi kan taki dati wan sma e dringi sopi pasa marki?

• Sortu takru bakapisi wan sma e kisi te a e gebroiki tumusi furu sopi?

• San yu kan du fu wai pasi gi den takru bakapisi di wan sma e kisi te a dringi sopi pasa marki?

• Fa wan sma kan tapu nanga a gwenti fu dringi sopi pasa marki?

[Aksi fu a tori disi]

[Prenki na tapu bladzijde 19]

Win „e meki taki na ati fu sondu libisma e prisiri”

[Prenki na tapu bladzijde 20]

Wi musu sabi o furu wi kan dringi èn wi musu hori wisrefi na dati

[Prenki na tapu bladzijde 21]

Bosroiti na fesi o furu sopi yu kan dringi

[Prenki na tapu bladzijde 22]

Begi Yehovah doronomo fu fruteri en fu den swakifasi fu yu

[Prenki na tapu bladzijde 23]

Papa nanga mama abi a frantwortu fu leri den pikin taki den no musu gebroiki tumusi furu sopi