Go na content

Go na table of contents

Edepenti fu a buku Wan Samuel

Edepenti fu a buku Wan Samuel

A Wortu fu Yehovah de libilibi

Edepenti fu a buku Wan Samuel

A DE a yari 1117 b.G.T. Sowan dri hondro yari pasa sensi Yosua teki a heri Pramisi Kondre abra. Den owru man fu Israel e kon na a profeiti fu Yehovah, fu aksi en wan tumusi aparti sani. A profeiti e begi Yehovah fu a tori disi èn Yehovah e gi den san den aksi. A de krin taki a pisi ten fu den Krutuman kon na wan kaba èn wan nyun pisi ten bigin now pe libisma kownu e bigin tiri Israel. A Bijbel buku Wan Samuel e fruteri span tori di abi fu du nanga a prenspari pisi ten disi pe sani e kenki na ini a historia fu a nâsi Israel.

Samuel, Natan, nanga Gad skrifi a Bijbel buku Wan Samuel èn a buku disi e fruteri fu wan pisi ten fu 102 yari, namku fu 1180 b.G.T. te go miti 1078 b.G.T. (1 Kroniki 29:29) A de wan tori di e taki fu fo fesiman fu Israel. Tu fu den dini leki krutuman, èn tu fu den dini leki kownu. Tu fu den gi yesi na Yehovah, èn tu fu den trangayesi en. Wi e leisi sosrefi fu tu uma di gi wan bun eksempre, èn fu wan deki-ati fetiman di abi safrifasi. Den sortu eksempre disi e leri wi fu teki son denki nanga fasi fa sma e tyari densrefi, noso fu wai pasi gi dati. Fu dati ede, den sani di skrifi na ini Wan Samuel kan abi krakti tapu a denki fu wi èn tapu den sani di wi e du.​—Hebrewsma 4:12.

SAMUEL E TRON KRUTUMAN BAKA ELI

(1 Samuel 1:1–7:17)

A de a pisi ten fu a Fesa fu tyari sani kon makandra, èn Hana, di e libi na ini Rama, e prisiri srefisrefi. * Yehovah gi piki tapu den begi fu en, èn a kisi wan manpikin. Fu di Hana hori ensrefi na a pramisi fu en, meki a e gi en manpikin Samuel fu dini na ini „na oso fu Yehovah”. Drape a boi e tron „wan dinari fu Yehovah na fesi a priester Eli” (1 Samuel 1:24; 2:11). Te Samuel de wan yongu boi ete, dan Yehovah e taki nanga en, èn a e fruteri Samuel taki a o strafu na osofamiri fu Eli. Te Samuel e gro kon bigi, dan a heri pipel fu Israel e kon sabi en leki wan profeiti fu Yehovah.

Baka wan pisi ten, den Filistiasma e kon feti nanga Israel. Den e teki na Ark èn den e kiri den tu manpikin fu Eli. Te na owru Eli yere a nyunsu disi, dan a e dede. A ben „koti krutu fotenti yari langa na ini Israel” (1 Samuel 4:18). Den Filistiasma e kisi problema fu di den abi na Ark, èn dati meki den e tyari na Ark go baka gi den Israelsma. Now Samuel e koti krutu na ini Israel, èn vrede de na ini a kondre.

Piki tapu den aksi fu Bijbel:

2:10—Fu san ede Hana ben begi Yehovah fu „gi krakti na a kownu fu en”, aladi nowan libisma ben e tiri leki kownu na ini Israel? Na ini a Wet fu Moses a ben taki na fesi dati den Israelsma ben o abi wan libisma kownu (Deuteronomium 17:14-18). Di Yakob ben de fu dede, a ben taki na ini a profeititori fu en: „A tiriman-tiki [wan sani di e sori taki wan sma abi kownu makti] no sa komoto na Yuda” (Genesis 49:10). Boiti dati, Yehovah ben taki fu Sara, di ben de na afo fu den Israelsma: „Kownu fu pipel sa kon fu en” (Genesis 17:16). Sobun, Hana ben e begi fu wan kownu di ben musu kon ete.

3:3—A de so taki Samuel ben sribi trutru na ini a Moro Santa Presi? Nôno, a no ben sribi drape. Samuel ben de wan Leifisma di komoto fu a famiri fu den Kehatsma, di no ben de priester (1 Kroniki 6:33-38). Fu dati ede, a no ben abi primisi fu „kon na inisei fu si den santa sani” (Numeri 4:17-20). A wan-enkri pisi fu a santa presi pe Samuel ben abi primisi fu go, ben de a fesidyari fu a tabernakel. A ben musu fu de so taki na drape a ben sribi. Soleki fa a sori, dan Eli ben sribi tu na wan presi na ini a fesidyari. Sobun, a kan taki den wortu „pe na ark fu Gado ben de”, e sori go na a kontren fu a tabernakel.

7:7-9, 17—Fu san ede Samuel tyari wan bron-ofrandi na Mispa èn poti wan altari na ini Rama, aladi sma ben gwenti fu tyari ofrandi soso na a presi pe Yehovah ben sori den? (Deuteronomium 12:4-7, 13, 14; Yosua 22:19) Baka di sma puru a santa Ark fu a tabernakel na Silo, dan a no ben de krin fu si moro taki Yehovah ben de drape. Sobun Samuel, a sma di ben e teki presi gi Gado, tyari wan bron-ofrandi na Mispa èn a poti wan altari na ini Rama sosrefi. Soleki fa a sori, dan Yehovah ben feni den sani disi bun.

Sani di wi kan leri:

1:11, 12, 21-23; 2:19. Ala umasma di abi frede gi Gado, kan teki wan bun eksempre fu a gwenti di Hana ben abi fu begi, fu a sakafasi fu en, fu a warderi di a ben abi gi a bun-ati fu Yehovah, èn fu a lobi di a ben tan sori leki wan mama.

1:8. Elkana gi wan bun eksempre trutru na ini a fasi fa a ben gi trawan deki-ati nanga den sani di a ben taki! (Yob 16:5) Na a fosi presi, di Hana ben firi brokosaka, dan Elkana poti wan aksi gi en di e sori taki a no ben e krutu en. A ben aksi en: „Fu san ede yu ati e firi sari?” Disi ben gi Hana deki-ati fu taki fa a e firi. Baka dati, Elkana gi en a dyaranti taki a lobi en, fu di a ben taki: „Mi no bun moro leki tin manpikin gi yu?”

2:26; 3:5-8, 15, 19. Te wi e tan du a wroko di Gado gi wi fu du, te wi e gebroiki a leri bun di wi e kisi na yeye fasi, te wi e sori switifasi èn lespeki gi trawan, dan Gado nanga libisma sa ’lobi wi moro’.

4:3, 4, 10. Srefi na ark fu a frubontu di ben de wan santa sani trutru, no ben de leki wan tapu fu kibri sma so taki ogri no miti den. Wi musu „luku bun nanga kruktugado”.​—1 Yohanes 5:21.

A FOSI KOWNU FU ISRAEL BEN DU EN WROKO BUN, NOSO A BEN TYARI TAKRU BAKAPISI KON?

(1 Samuel 8:1–15:35)

Samuel de getrow na Yehovah en heri libi langa, ma den manpikin fu en no e waka na tapu a pasi fu Gado. Te den owru man fu Israel e aksi fu kisi wan libisma kownu, dan Yehovah e gi den primisi fu abi wan kownu. Samuel e du san Yehovah e taigi en, èn a e salfu Saul, wan moi man fu a lo Benyamin, leki kownu. A e kon kisi moro makti leki kownu fu di a e wini den Amonsma.

Yonatan, a deki-ati manpikin fu Saul, e go feti nanga wan grupu Filistia srudati na a presi pe den e tan, èn a e wini den. Den Filistiasma e kon nanga wan bun bigi legre fu feti teige Israel. Fu di Saul e frede srefisrefi, meki a e bruya èn a e trangayesi Gado fu di ensrefi e tyari wan bron-ofrandi. Agen a deki-ati Yonatan, nanga a man di e tyari en fetisani, e go feti nanga wan grupu Filistia srudati na a presi pe den e tan, èn a e wini den. Ma fu di Saul ben meki wan sweri sondro fu prakseri den bakapisi, meki den Israelsma no e wini a feti dorodoro. Saul ’e go feti teige ala den feanti fu en di de lontu den’ (1 Samuel 14:47). Ma te a e wini den Amaleksma, a e trangayesi Yehovah fu di a e kibri den sani di ben „musu kisi pori” (Lefitikus 27:28, 29). Fu dati ede, Yehovah e drai baka gi Saul leki kownu.

Piki tapu den aksi fu Bijbel:

9:9—San de so prenspari na den wortu „a profeiti fu disiten, sma ben gwenti fu kari raiman fositen”? Den wortu disi kan sori taki, na ini a ten fu Samuel èn na ini a ten fu den kownu fu Israel, den profeiti ben kon moro prenspari. Fu dati ede a wortu „profeiti” ben kon na ini a presi fu a wortu „raiman”. Samuel ben de a fosiwan fu den someni profeiti di ben e kon baka makandra.—Tori fu den Apostel 3:24.

14:24-32, 44, 45—A de so taki Yonatan no ben abi a bun-ati fu Yehovah moro di a ben nyan oni aladi dati ben de teige a sweri fu Saul? Soleki fa a sori, dan a sani disi di Yonatan du, no ben meki taki Gado no feni en bun moro. Na a fosi presi, Yonatan no ben sabi taki en papa ben meki wan sweri. Boiti dati, Saul ben tyari a pipel kon na ini problema di a meki a sweri, fu di a ben wani sori taki a de fayafaya, noso fu di a ben abi wan fowtu denki fu a makti di a abi leki kownu. Yehovah no ben man feni so wan sweri bun kwetikweti. Aladi Yonatan ben de klariklari fu kisi strafu fu di a no hori ensrefi na a sweri, toku sma no ben kiri en.

15:6—Fu san ede Saul ben sori switifasi spesrutu gi den Kenietsma? Den Kenietsma ben de manpikin fu a papa fu Moses en wefi. Den sma disi ben yepi den Israelsma di den ben hari gowe fu a Sinaibergi (Numeri 10:29-32). Na ini a kondre Kanan, den Kenietsma ben e libi fu wan pisi ten na mindri den manpikin fu Yuda sosrefi (Krutuman 1:16). Aladi den ben go libi bakaten na mindri den Amaleksma èn difrenti tra pipel, toku den Kenietsma ben tan sori switifasi gi den Israelsma. Dati meki Saul no ben du wan sani nanga den Kenietsma.

Sani di wi kan leri:

9:21; 10:22, 27. A sakafasi di Saul ben abi biginbigin di a tron kownu, ben meki taki a no handri na wan don fasi di wan tu „wisiwasi man” no ben teki en leki kownu. Iya, te wan sma abi sakafasi, dan dati e kibri en fu no handri na wan don fasi!

12:20, 21. Noiti no gi pasi taki „den sani di no tru”, soleki a frutrow di sma e frutrow tapu libisma èn tapu a srudatimakti fu den nâsi, noso afkodrei, meki taki yu no dini Yehovah moro.

12:24. Wan prenspari sani di o yepi wi fu abi wan lespeki frede gi Yehovah èn fu dini en nanga wi heri ati, na fu „luku den bigi sani di a du” gi a pipel fu en na ini owruten èn sosrefi na ini a ten disi.

13:10-14; 15:22-25, 30. Luku bun fu no kisi heimemre. Wan sma kan kisi heimemre te a du sani di e sori taki a trangayesi, noso te a abi a denki taki a bun moro trawan.​—Odo 11:2.

GADO E TEKI WAN YONGU SKAPUMAN FU TRON KOWNU

(1 Samuel 16:1–31:13)

Samuel e salfu David fu a lo Yuda, fu tron kownu bakaten. Syatu baka dati, David e kiri a langa, bigi-skin man Goliat nanga wán ston nomo di a e fringi nanga en slenger. David nanga Yonatan e tron bun mati fu makandra. Saul e poti David leki edeman fu den fetiman fu en. Fu di David e wini furu feti, meki den uma fu Israel e singi: „Saul naki den dusundusun fu en trowe, èn David den tin dusundusun fu en” (1 Samuel 18:7). Saul e dyarusu so te, taki a e suku fu kiri David. Baka di Saul pruberi fu du dati dri leisi, dan David e lowe gowe èn a e tron wan loweman.

Na ini den yari di David na wan loweman, a e kisi na okasi tu leisi fu kiri Saul, ma a no e du dati. David e miti Abigail sosrefi èn te fu kaba a e trow nanga a moi uma disi. Te den Filistiasma e kon fu feti teige Israel, dan Saul e suku yepi na Yehovah. Ma Yehovah drai baka gi en. Samuel dede kaba èn fu di Saul no sabi san fu du meki a e go suku yepi na wan uma di e wroko makandra nanga den ogri yeye. Ma na uma disi e taigi en taki a o dede na ini a feti teige den Filistiasma. Na ini a feti dati, Saul e kisi hebi mankeri, èn sma e kiri den manpikin fu en. A tori e kaba nanga a dede fu Saul di no du a wroko fu en leki kownu, bun. David e kibri te now ete.

Piki tapu den aksi fu Bijbel:

16:14—Sortu takru yeye ben e trobi Saul? A takru yeye di ben meki taki Saul no firi korostu, ben de a takru fasi fa en ati nanga frustan ben de. A ben abi a tranga firi fu du san ogri. Di Yehovah puru En santa yeye na tapu Saul, dan a santa yeye no ben e kibri en moro èn na so en eigi takru yeye noso takru firi ben basi en. Fu di Gado gi pasi taki a takru yeye disi kon na ini a presi fu a santa yeye, meki Bijbel e kari a takru yeye disi „a takru yeye di komoto fu Yehovah”.

17:55—Te wi e luku 1 Samuel 16:17-23, dan fu san ede Saul aksi suma na a papa fu David? Saul no ben aksi nomo fa a papa fu David ben nen. Soleki fa a sori, dan a ben wani sabi sortu man na a papa fu a boi di ben du a kefalek sani didyonsro, namku fu kiri a langa, bigi-skin man.

Sani di wi kan leri:

16:6, 7. A no a fasi fa wan sma skin tan musu meki taki wi lobi en noso krutu en, ma na presi fu dati, wi musu pruberi fu si en soleki fa Yehovah e si en.

17:47-50. Wi kan abi deki-ati te wi e kisi fu du nanga gens noso frufolgu fu feanti di wi kan agersi nanga Goliat, bika „a feti na fu Yehovah”.

18:1, 3; 20:41, 42. Wi kan feni tru mati na mindri den sma di lobi Yehovah.

21:12, 13. Yehovah e fruwakti taki wi e gebroiki a koni di wi abi fu frustan sani èn fu du sani, na so wan fasi taki wi man yepi wisrefi na ini muilek situwâsi na ini a libi. A gi wi en Wortu di skrifi nanga yepi fu santa yeye, èn dati e gi wi koni, sabi, nanga a koni fu man si sani krin (Odo 1:4). Wi e kisi yepi sosrefi fu Kresten owruman di Yehovah poti na wroko.

24:6; 26:11. David e gi wi wan tumusi moi eksempre na ini a fasi fa a ben sori lespeki gi a salfuwan fu Yehovah!

25:23-33. Abigail na wan eksempre na ini a fasi fa a ben sori koni.

28:8-19. Te ogri yeye e meki muiti fu kori wi noso fu du wi ogri, dan den kan du neleki den na sma di wi sabi. Wi musu luku bun nanga iniwan fasi fu afkodrei.​—Deuteronomium 18:10-12.

30:23, 24. A bosroiti disi, di teki puru fu Numeri 31:27, e sori taki Yehovah e warderi den sma di e yepi trawan na ini a gemeente. Fu dati ede, awinsi san wi e du, meki wi „du en nanga [wi] heri sili leki gi Yehovah èn no gi libisma”.​—Kolosesma 3:23.

San ’bun moro leki wan srakti-ofrandi’?

Sortu prenspari tru tori e kon na krin na ini den eksempre fu Eli, Samuel, Saul, nanga David? A prenspari tori na disi: „Fu gi yesi, bun moro leki wan srakti-ofrandi, fu poti prakseri bun moro leki a fatu fu manskapu; bika tranga-ede fasi na a srefi leki a sondu fu lukuman-wroko, èn te wan sma e pusu go na fesi na wan asranti fasi, dan dati na a srefi leki te wan sma e gebroiki obia krakti nanga terafim.”​—1 Samuel 15:22, 23.

Wi abi wan bigi grani fu teki prati na a Kownukondre preikiwroko èn a wroko fu meki disipel na heri grontapu! Te wi e gi Yehovah „den yongu mankaw fu wi mofobuba”, dan wi musu du ala san wi man fu gi yesi na a tiri di a e gi wi nanga yepi fu en Wortu di a meki sma skrifi, èn nanga yepi fu a pisi fu na organisâsi fu en di de na grontapu.​—Hosea 14:2; Hebrewsma 13:15.

[Futuwortu]

^ paragraaf 3 Efu yu wani si pe den difrenti presi de di kari na ini a Bijbel buku Wan Samuel, dan luku bladzijde 18 nanga 19 fu a brochure ’Zie het goede land’, di Yehovah Kotoigi tyari kon na doro.

[Prenki na tapu bladzijde 23]

A fosi kownu fu Israel kenki fu wan sakafasi tiriman, kon tron wan heimemre kownu

[Prenki na tapu bladzijde 24]

Sortu dyaranti wi kan abi te wi e kisi gens fu feanti di wi kan agersi nanga Goliat?