Go na content

Go na table of contents

Fu san ede wánfasi no de na grontapu?

Fu san ede wánfasi no de na grontapu?

Fu san ede wánfasi no de na grontapu?

„Disi na a fosi leisi sensi a di fu Tu Grontapufeti, taki a heri grontapu libimakandra de na ini wánfasi. . . . Fu dati ede libisma kan teki na okasi disi fu tyari wan nyun grontapu seti kon, soleki fa sma e fruwakti dati bun langa kaba.”

NA DATI wan presidenti fu Amerkankondre ben taki, di a ben de na makti na ini den yari baka 1990. Na a ten dati, den sani di ben e pasa na ini difrenti kondre, ben e meki sma denki taki heri esi wánfasi ben o de na grontapu. Ogri-ati tirimakti fadon, a wan baka a trawan. Sma broko a Skotu fu Berlijn puru, èn dati ben de a bigin fu wan heri nyun ten gi Europa. Furu sma na ini den kondre di no ben e horibaka gi a Communisme, ben gi a Sovyet-Unie a fowtu fu ala den feti na grontapu, ma wantronso a tirimakti disi no ben de moro, èn a sani dati fruwondru heri grontapu. A Kowru Feti kon na wan kaba, èn furu sma ben e taki nanga overtoigi taki den kondre no ben o meki so furu fetisani moro, soleki den ogri-ati fetisani di e kiri ipi-ipi sma. A tru taki wan feti ben de na ini a Persische Golf, ma a feti disi di ben de wan problema fu wan syatu pisi ten nomo, meki taki furu kondre na grontapu kisi wan moro fasti bosroiti fu tyari vrede kon na grontapu.

A no na politiek sei wawan sma ben kan si taki sani ben e go moro bun na grontapu, ma den ben kan si dati sosrefi na ini tra afersi fu a libi. Na ini furu kontren na grontapu, sma ben e kon abi wan moro bun libi. Den nyun sani di datra kon sabi, meki taki den ben man du sani now di den no ben man du wan tu tenti yari na fesi. Na ini furu kondre na ekonomia ben e go na fesi so esi, taki a ben gersi leki ala kondre ben o kon gudu. A ben gersi leki ala sani ben e waka soleki fa sma ben wani.

Ma tide, wan tu yari moro fara, wi musu aksi wisrefi: ’San pasa? Fu san ede wánfasi no de na grontapu soleki fa sma ben pramisi?’ Tra fasi leki dati, a gersi leki a situwâsi na grontapu e kon moro ogri. Doronomo sma e yere na nyunsu fa sma e tai bom na den skin fu kiri trawan, fa fetiman e du ogri-ati sani fu gens tirimakti, fa sma e meki moro nanga moro ogri-ati fetisani di kan kiri ipi-ipi sma, èn fa tra sani e pasa di e gi libisma broko-ede. Soleki fa a sori, dan den sani disi e meki en moro muilek fu abi wánfasi na grontapu. Wan barinen bisnisman ben taki no so langa pasa: „Libisma e pina fu di sma e tan du ogri-ati sani di e meki taki trawan e du moro bigi ogri baka.”

Grontapu de na ini wánfasi noso a prati?

Di a Verenigde Nâsi ben seti, dan wan fu den marki di den ben abi, ben de „fu meki den difrenti kondre kon kisi wan bun banti nanga makandra, èn dati ben o pasa efu den ben o lespeki a gronprakseri di e taki dati ala sma abi den srefi reti, èn taki ala pipel abi a reti fu abi srefidensi”. Now wi de sowan 60 yari moro fara. Den doro a moi marki dati? Kwetikweti! Na presi taki den difrenti kondre e suku fu „abi wan bun banti nanga makandra”, den e feti moro furu fu kisi „srefidensi”. Den difrenti pipel nanga den difrenti ras di e feti fu abi den eigi reti nanga den eigi tiri, tyari moro nanga moro pratifasi kon na grontapu. Di a Verenigde Nâsi ben seti, dan 51 kondre ben de memre fu na organisâsi disi. Tide na dei, dati na 191 kondre.

Soleki fa wi si, dan na a kaba fu a di fu 20 yarihondro, sma ben abi a howpu taki wánfasi ben o kon de na grontapu. Sensi a ten dati, libisma no abi a howpu dati moro, ma den e frede now fu di den si fa moro nanga moro pratifasi e kon de na ini a grontapu libimakandra. Na wan ogri-ati fasi Yugoslafia kon prati na ini difrenti tra kondre, feti broko na mindri Tyetyenia nanga Rosiakondre, orloku de na ini Irak, èn sma e tan kiri ipi-ipi trawan na ini den kondre fu a Mindri-Owstusei. Ala den sani disi e sori taki pratifasi de na grontapu moro leki oiti bifo.

A no de fu taki, dati furu fu den sani di sma du fu pruberi fu tyari vrede kon, na sani di sma du na wan opregti fasi èn nanga wan bun ati. Toku a gersi leki wánfasi noiti no sa de na grontapu. Furu sma e aksi densrefi: ’Fu san ede wánfasi no man de na grontapu? San o pasa nanga grontapu?’

[Sma di abi a reti fu a prenki na a kruktu-anusei na tapu bladzijde 3]

AP Photo/Lionel Cironneau

Arlo K. Abrahamson/AFP/Getty Images