Go na content

Go na table of contents

San o pasa nanga grontapu?

San o pasa nanga grontapu?

San o pasa nanga grontapu?

WÁNFASI NA GRONTAPU. Dati ben o de wan moi sani fu tru. A no de fu taki dati ala sma wani a sani disi. Iya, sma taki doronomo fu wánfasi. Ibri tron baka, te den fesiman fu grontapu ben kon makandra, dan den poti prakseri na a tori dati. Na ini augustus 2000, moro leki 1000 kerki fesiman kon makandra na a Verenigde Nâsi na ini New York fu teki prati na a Millennium Wereldvrede-top (wan konmakandra di ben hori fu tyari vrede kon na grontapu). Den taki fu difrenti fasi fa den ben kan lusu den problema na mindri den difrenti kondre. Ma na a konmakandra srefi, vrede no ben de fu di so furu trobi de na mindri den kondre nanga den pipel fu grontapu. Wan hei Moslim afkati fu Yerusalem ben weigri fu kon na a konmakandra, fu di wan Dyu rabi ben o de drape tu. Tra sma di ben de na a konmakandra ben mandi taki a Dalai Lama no ben kisi kari fu de drape den fosi tu dei, soso fu di den orgaman fu a konmakandra ben frede taki a sani dati ben o gi China atibron.

Na ini oktober 2003, den kondre na a lanki fu a Stille Zuidzee ben de na a konmakandra fu APEC (Asia-Pacific Economic Cooperation), di ben e hori na ini Thailand. Na a konmakandra dati di ben de fu meki na ekonomia fu den kondre na ini a kontren dati go na fesi, den ben taki fu san den ben kan du fu meki sani waka moro bun na grontapu. Den 21 kondre di ben de na a konmakandra dati ben pramisi fu tyari wan kaba kon na grupu fu ogri-ati fetiman di e gens tirimakti, èn den agri taki den ben o du spesrutu sani fu meki taki ogri no miti den kondre fu grontapu moro. Ma di a konmakandra ben e hori, dan son sma fu difrenti kondre mandi fu den sani di wan fosi minister taki, bika den ben feni taki a ben krutu den Dyu na wan fasi di e sori krinkrin taki a e teige den.

Fu san ede wánfasi no de?

Aladi sma e taki doronomo taki den o du sani fu tyari wánfasi kon na grontapu, toku wi no si taki dati pasa trutru. Furu sma du muiti trutru fu tyari wánfasi kon na grontapu, ma fu san ede a de so taki teleki a bigin fu a di fu 21 yarihondro, libisma no abi a wánfasi dati ete?

Wi kan frustan pikinso fu san ede dati de so, te wi e luku san wan fu den fosi minister di ben de na a APEC-konmakandra, ben taki. A man disi ben taki: „Wan sani di e tapu sma fu tyari wánfasi kon na grontapu, na nationalisme (a denki di sma abi taki a kondre fu den bun moro wan trawan).” Iya, nationalisme abi bun furu krakti tapu libisma. Ibri kondre nanga ibri pipel e suku fu abi den eigi tiri. Sma e angri fu tiri den eigi kondre, den lobi strei nanga tra pipel, èn den abi gridifasi. Ala den sani disi makandra tyari furu trobi nanga problema kon. Furu tron a de so taki sma e du san bun gi den eigi kondre, awansi dati no de fu a bun fu heri grontapu.

A psalm skrifiman e taki fu „a pestsiki di e tyari bigi rampu kon”, èn den wortu dati e fruklari heri bun san na nationalisme (Psalm 91:3). A de leki wan siki di e trobi ipi-ipi sma, èn a tyari hebi pina kon. A denki disi e meki taki a wan pipel no wani si a tra pipel na ai, èn a sani disi de hondrohondro yari kaba. Na ini a ten disi, nationalisme e tan tyari pratifasi kon, èn te now ete tiriman no man tyari wan kaba kon na a sani disi.

Furu heihei sma e agri taki nationalisme èn a suku di pipel e suku den eigi bun, na a rutu fu den problema na grontapu. Fu gi wan eksempre, U Thant, di ben de secretaris-generaal fu a Verenigde Nâsi fosi, ben taki: „Furu fu den problema di e miti wi na ini a ten disi e kon fu di sma abi fowtu denki . . . Wan fu den denki disi, na taki a wan pipel e feni taki a kondre fu den moro bun leki di fu tra pipel, iya, den e denki: ’Awansi san mi kondre e du, efu na bun noso ogri, mi sa tan horibaka gi en.’” Toku a de so taki den pipel na ini a ten disi di e suku den eigi bun nomo, e feti moro nanga moro fu abi den eigi tiri. Den pipel di abi den eigi tiri kaba, no wani lasi pikinso srefi fu a makti dati. Fu gi wan eksempre, a koranti International Herald Tribune ben taki fu na Europese Unie (den kondre fu Europa di bondru kon na wán): „Doronomo den kondre fu Europa e strei nanga makandra, èn den no e frutrow makandra tu. Furu fu den kondre di de memre fu na Europese Unie, no feni en bun te wan tra memre e kisi moro makti èn te a e teki fesi na den mindri.”

Gado Wortu, Bijbel, e taki soifri san na a bakapisi fu ala libisma tiri; a e taki: „A wan libisma tiri a tra libisma nanga takru bakapisi gi en” (Preikiman 8:9). Fu di grupu sma èn sosrefi aparti sma prati grontapu na ini aparti kontren di abi den eigi tiri, meki den ondrofeni a kontru fu a Bijbel gronprakseri disi: „Wan sma di e hori ensrefi aparti, sa suku en eigi wini nomo; a sa handri na wan fasi di e sori taki a no e poti prakseri kwetikweti na koni rai.”​—Odo 18:1.

Wi Mekiman, di sabi san moro bun gi wi, noiti ben wani taki libisma ben o poti den eigi tirimakti èn taki den ben o tiri densrefi. Fu di libisma du dati, meki den no broko den ede nanga a wani fu Gado, èn den no hori na prakseri tu taki ala sani na fu en. Psalm 95:3-5 e taki: „Bika Yehovah na wan bigi Gado, èn a de wan Kownu di bigi moro ala tra gado; na ini en anu den moro dipi presi fu grontapu de, èn na en abi den bergi-ede; na en abi a se di ensrefi meki, èn nanga en eigi anu a meki a drei gron srefi.” Gado abi a reti fu de Tiriman fu ala sani, èn ala sma musu si en leki a tiriman fu den. Fu di den kondre e suku fu abi den eigi tiri, meki den e handri teige a wani fu en.​—Psalm 2:2.

San de fanowdu?

A wan-enkri fasi fa wánfasi sa kon de na grontapu, na te wán tirimakti nomo de na heri grontapu di e wroko fu a bun fu ala sma. Furu sma di e broko den ede nanga a situwâsi na grontapu, e si taki na disi de fanowdu. Ma furu tron den sma dati e suku yepi pe den no musu suku dati. Fu gi wan eksempre, furu sma, sosrefi kerki fesiman, gi sma deki-ati fu poti den frutrow tapu a Verenigde Nâsi fu tyari vrede kon na grontapu. Ma awansi sortu bun marki libisma organisâsi abi, noiti ete den ben man lusu den problema fu libisma na heri grontapu. Na presi fu dati, a srefi pratifasi di de na mindri den difrenti kondre, de fu si tu na ini furu fu den organisâsi disi.

Bijbel e warskow wi fu no poti wi howpu tapu libisma seti fu tyari wan lusu kon; a e taki: „No poti un frutrow tapu heiheisma, noso tapu a manpikin fu libisma na grontapu, di frulusu no de na en” (Psalm 146:3). Disi wani taki dati wi no abi fu howpu taki oiti wánfasi sa de na grontapu? Nôno, kwetikweti. Wan tra fasi de.

Furu sma no sabi taki Gado seti wan tirimakti kaba di man tyari wánfasi kon na grontapu. Bijbel e taki fu Yehovah Gado: „Mi, iya mi, poti mi kownu na tapu Sion, mi santa bergi. Aksi mi so taki mi kan gi yu den nâsi leki a gudu fu yu èn den kabapisi fu grontapu leki wan sani di de fu yusrefi” (Psalm 2:6, 8). Luku taki a tekst e taki dati Yehovah Gado ’poti en kownu’, di a e kari „mi manpikin” na ini vers 7. Dati na nowan enkri tra sma leki Gado en moro prenspari yeye Manpikin, Yesus Krestes, di kisi makti fu tiri ala pipel.

Fa wánfasi sa kon na grontapu

Furu sma no wani sabi noti fu a hemel tirimakti disi di Gado seti. Den pipel feni taki den abi a reti fu tiri densrefi, èn den e du ala san den man fu no lasi a reti dati. Ma Gado no feni en bun te sma e weigri fu lespeki a reti di a abi fu tiri, èn sosrefi a tirimakti di a seti. Disi na san Psalm 2:9 e taki fu den wan di e weigri fu lespeki a seti disi: „Yu [a Manpikin, Yesus Krestes] sa broko den nanga wan isri tiriman-tiki, yu sa broko den na pisipisi, neleki den na wan tokotoko patu.” Awansi den pipel sabi dati, noso den no sabi dati, den e teki wan waka now di sa meki taki den e kisi trobi nanga Gado. A lasti buku fu Bijbel e taki dati „den kownu na heri grontapu”, e tyari kon na wán „fu feti a feti na tapu a bigi dei fu Gado na Almaktiwan” (Openbaring 16:14). Den pipel no sa de moro, èn den no sa man tyari prati kon moro tu. A sani disi sa gi Gado en tirimakti na okasi fu du a wroko fu en sondro problema.

Leki a Sma di abi a reti fu tiri ala sani, Yehovah Gado sa gebroiki a makti fu en na wan koni fasi fu tyari den kenki kon di de fanowdu fu kan abi wánfasi na grontapu, èn a sa du dati nanga yepi fu en Manpikin. Gado en tirimakti sa tyari tru wánfasi kon èn a sa blesi ala sma di lobi regtfardikifasi. Fu san ede yu no e teki wan tu miniti fu leisi Psalm 72 na ini yu Bijbel? A Psalm disi na wan profeititori di e sori san a tirimakti fu Gado en Manpikin sa du gi libisma. Sma sa ondrofeni tru wánfasi na heri grontapu, èn ala den problema di e miti den, soleki kwinsi, ogri di sma e du nanga tranga, pôtifasi, èn so moro fara, no sa de moro.

Na ini a grontapu fu tide di prati, furu sma e denki taki so wan howpu noiti sa kon tru. Ma a no ben o bun fu abi a denki dati. Ala ten den pramisi fu Gado kon tru na ini a ten di pasa, èn sondro tweifri den sa kon tru sosrefi na ini a ten di e kon (Yesaya 55:10, 11). Yu ben sa wani si a kenki dati? We, yu kan si dati. Fu taki en leti, wan pipel de kaba di e sreka densrefi gi a ten dati. A pipel disi e komoto fu ala kondre, ma na presi taki den e feti nanga makandra, den alamala e saka densrefi leki wán man ondro a tiri fu Gado (Yesaya 2:2-4). Suma na den? Sma sabi den leki Yehovah Kotoigi. Fu san ede yu no e teki a kari fu go na den konmakandra presi fu den? A no de fu taki, dati yu sa abi switi demakandra nanga wan pipel di kan yepi yu fu saka yusrefi ondro a tirimakti fu Gado, èn yu sa ondrofeni wánfasi di no sa kon na wan kaba noiti.

[Prenki na tapu bladzijde 7]

Sma fu ala kondre e sreka densrefi fu libi na ini wan grontapu pe wánfasi de

[Sma di abi a reti fu a prenki na tapu bladzijde 4]

Saeed Khan/AFP/Getty Images

[Sma di abi a reti fu a prenki na tapu bladzijde 5]

Woman grieving: Igor Dutina/AFP/Getty Images; protesters: Said Khatib/AFP/Getty Images; armored cars: Joseph Barrak/AFP/Getty Images