Go na content

Go na table of contents

Fa yu e si a wroko fu yu?

Fa yu e si a wroko fu yu?

Fa yu e si a wroko fu yu?

„Wroko, wroko, wroko! A e gi kefalek furu prisiri fu sabi taki wroko de fu du ete.”​—Katherine Mansfield, wan uma di skrifi buku (1888-1923).

NA SO yu e denki tu fu wroko? Fa yusrefi e prakseri fu wroko? Yu feni kande taki wroko na wan fruferi sani di no switi srefisrefi èn di yu musu du ibri dei, boiti tapu satra nanga sonde? Noso a de so taki a wroko fu yu na wan sani di yu lobi so kefalek, taki pikinmoro yu tron wan srafu fu en?

Gi furu sma, a moro bigi pisi fu a dei na fu wroko. Pe wi e go tan èn fa wi e libi, abi fu du furu tron nanga a wroko di wi e du. Furu sma feni taki fu sensi a ten te den tron bigisma, teleki a ten te den e go nanga pensyun, wroko na a sani di e basi den libi moro leki iniwan tra sani. Sonwan fu wi e prisiri srefisrefi nanga a wroko di wi e du. Tra sma e luku a moni di den kan wroko noso a posisi di den kan kisi, fu kan taki o prenspari a wroko de gi den, aladi sma de tu di e si wroko soso leki wan sani di den kan du te den no abi noti fu du, noso den e si en leki lasi ten.

Yu abi sma di e wroko fu kan tan na libi, èn sma di e si wroko leki a moro prenspari sani na ini den libi; tra sma e dede srefi leki bakapisi fu a wroko fu den. Fu eksempre, soleki fa wan raportu fu den Verenigde Nâsi e sori, dan wroko e gi sma pen èn e kiri sma moro „leki orloku, drugs, nanga sopi, makandra”. The Guardian, wan koranti fu Londen e taki: „Ibri yari, moro leki tu milyun sma e dede fu mankeri, noso fu siki di den kisi na wrokope . . . Fu di sma e wroko pe furu doti de, pe ala sortu gas de na ini a loktu, pe furu babari de, èn pe tra sani de di no bun gi den skin, meki den e kisi kanker, ati-siki, nanga berurtu.” Ete tu sani di e sori fa a situwâsi takru na wrokope na ini a ten disi, na taki pikin-nengre musu wroko èn taki sma e dwengi trawan fu du wan wroko di den no wani du.

Boiti dati, dan yu abi sosrefi a sani di a psychologiaman Steven Berglas e kari „a weri di sma e weri pasamarki”. A e taki fu wan fayafaya wrokoman di doro a moro hei posisi di a kan doro. Toku a „e frede a ten di de na en fesi, a e firi sari, a no abi howpu èn a e lasi-ati, fu di a feni taki a fasi na ini a wroko, noso taki a no abi tra fasi fu du, leki fu tan du a sortu wroko disi. Kande a e firi leki a no man tapu nanga den sani disi, aladi a wroko no e gi en prisiri trutru”.

A difrenti na mindri sma di e wroko tranga, nanga sma di de srafu fu a wroko fu den

Na ini a grontapu disi furu sma e wroko bun langa na ini wan dei. Dati meki a de fanowdu fu sabi a difrenti na mindri wan sma di e wroko tranga èn wan sma di de wan srafu fu a wroko fu en. Furu sma di de srafu fu a wroko fu den, e si den wrokope leki wan kibripresi pe den kan feni kibri teige na ogri grontapu di no abi seikerfasi; den sma di e wroko tranga e si a wroko fu den leki wan sani di de fanowdu èn son tron den e si en leki wan plekti. Sma di de srafu fu a wroko fu den, no man meki ten gi tra sani na ini den libi; ma sma di e wroko tranga, sabi o ten den musu tapu nanga a wroko fu den. Fu eksempre, den sabi o ten den musu kiri a computer, so taki den kan poti prakseri na tra sani, èn den sabi o ten a fiti fu libi a wroko fu den, so taki den kan memre a trowdei fu den. Sma di de srafu fu a wroko fu den e firi bun te den e wroko moro langa; sma di e wroko tranga, no e kisi den firi disi.

A fasi fa a disiten libimakandra seti e gi sma a firi taki a bun te den e wroko moro langa. Disi e meki taki a no makriki fu si efu wan sma de wan srafu fu a wroko fu en, noso efu na wroko a e wroko tranga nomo. Fu di sma abi internet, cellulair telefon, nanga den sortu sani disi, meki a de muilek fu sabi efu wan sma de na wrokope noso efu a de na oso. Te sma kan du a wroko fu den awinsi pe den de èn awinsi o ten den wani, dan son wan fu den e wroko den skin so kefalek taki a e tyari bun furu problema gi den bakaten.

Fa son sma e prakseri fu a fowtu fasi disi fa sma e si wroko? Sma di e ondrosuku a libimakandra, kon si taki den sma di abi a gwenti fu wroko moro tranga èn di e firi taki a wroko e moro den, e tyari Gado tori kon na wrokope èn taki den e moksi kerkitori nanga wroko-afersi. A koranti, San Francisco Examiner, e skrifi taki „a moksi di sma e moksi kerki nanga wroko, kon tron wan sani di de fu si na ala sei”.

No so langa pasa, wan tijdschrift ben fruteri fu Silicon Valley, wan prenspari presi pe sma e ondrosuku sani fu meki moro bun masyin nanga tra wrokosani. A raportu ben taki: „Den wrokobasi e si taki a dyari fu a wrokope no lai nanga wagi, fu di den no abi so furu wrokoman moro. Ma na a tra sei den e si taki a dyari fu den presi pe sma e go fu studeri Bijbel te neti, e span nanga wagi.” Awansi san a sani disi wani taki, a de so taki furu sma na grontapu kon si taki Bijbel abi wan bun krakti tapu a fasi fa den e prakseri fu a wroko fu den, èn dati abi leki bakapisi taki den e kon sabi moro bun fa fu libi na wan yoisti fasi.

Fa Bijbel kan yepi wi fu si a wroko fu wi na wan yoisti fasi? Bijbel gronprakseri de di kan yepi wi na wan bun fasi fu kakafutu gi den tyalensi di wi e miti na wrokope, na ini a ten disi? Na artikel di e kon sa piki den aksi disi.