Go na content

Go na table of contents

Wroko—Wan blesi, noso wan fluku?

Wroko—Wan blesi, noso wan fluku?

Wroko—Wan blesi, noso wan fluku?

’Gi wan libisma, nowan moro bun sani de leki taki a e . . . si a bun fu a tranga wroko fu en.’​—Preikiman 2:24.

„NA A kaba fu wan wrokodei mi weri srefisrefi.” Di wan ondrosuku ben du no so langa pasa, dan disi na san 1 fu ibri 3 wrokoman ben taki fu a fasi fa den e firi furu tron. Disi no musu fruwondru wi fu di wi de na ini wan libimakandra pe sma abi furu broko-ede; den e wroko moro langa na ini wan dei, èn den e tyari moro wroko go na oso. Na a srefi ten den basi fu den pikinmoro noiti e sori warderi gi a wroko di den e du.

A meki di fabriki e meki bun furu sani na ini wan syatu ten, e meki taki furu wrokoman feni taki den de nomo leki wan pikin skrufu na ini wan bigi masyin. Nofo tron sma no e kisi na okasi fu kon nanga nyun idea gi a wroko fu den. A no de fu taki dati disi abi krakti tapu a fasi fa sma e si a wroko fu den. Heri esi sma no e poti so furu prakseri moro na a wroko fu den. Sma no e kisi a firi moro fu tan du a wroko fu den na wan tumusi bun fasi. Den sortu sani disi kan meki taki a sma no e prisiri nanga en wroko, èn a kan meki srefi taki a no lobi a wroko fu en kwetikweti.

Ondrosuku a fasi fa wi e denki fu wroko

A tru taki a no ala ten wi man kenki a situwâsi di wi de na ini. Ma yu no e agri taki wi kan kenki a fasi fa wi e denki fu a situwâsi pe wi de na ini? Efu yu feni taki yu no abi wan bun denki fu wroko, dan a ben o bun fu luku fa Gado e si a tori disi èn sortu gronprakseri abi fu du nanga dati (Preikiman 5:18). Furu sma kon si taki di den ben luku den sani disi, dan dati gi den koloku nanga prisiri na ini a wroko fu den.

Gado na a Moro Bigi Wrokoman. Gado e wroko tu. Kande wi no ben prakseri fu en na so wan fasi, ma na so Bijbel e taki fu en na ini Genesis. A tori na ini Genesis e bigin nanga a pisi tori di e fruteri fa Yehovah ben meki hemel nanga grontapu (Genesis 1:1). Prakseri den difrenti wroko di Gado ben du di a bigin meki sani—a meki difrenti nyun sani, soleki bon, meti, libisma, gas, a meki sma man taki tongo, èn so moro fara.​—Odo 8:12, 22-31.

Èn fa den sani ben de di Gado meki? Bijbel e fruteri taki den ben „bun”, iya den ben de „heri bun” (Genesis 1:4, 31). Fu tru, den sani di Gado meki „e meki a glori fu Gado bekènti”, èn wi musu prèise en tu!​—Psalm 19:1; 148:1.

Ma Gado no ben kaba wroko di a meki den sani na ini hemel nanga grontapu èn sosrefi den tu fosi libisma. Yesus Krestes, a Manpikin fu Yehovah ben taki: „Mi Tata tan wroko te now” (Yohanes 5:17). Iya, Yehovah e tan wroko, fu di a e sorgu gi den libisani di a meki, a e horibaka gi den, èn a e frulusu den getrow anbegiman fu en (Nehemia 9:6; Psalm 36:6; 145:15, 16). A e gebroiki sma srefi „di e wroko makandra nanga Gado” fu du wan tu wroko.​—1 Korentesma 3:9.

Wroko kan de wan blesi. Ma a no de so dan taki Bijbel e taki dati wroko na wan fluku? A kan taki san skrifi na Genesis 3:17-19 e meki a gersi taki Gado ben strafu Adam nanga Eva di den ben meki opruru teige en, fu di a ben poti wroko leki wan hebi na den tapu. Di Gado taigi den tu fosi libisma taki a o strafu den, dan A ben taigi Adam: „Ini a sweti fu yu fesi yu sa nyan brede, teleki yu drai go baka na a gron.” Gado ben taki dati wroko a no wan bun sani?

Nôno. Na presi fu dati, fu di Adam nanga Eva no ben de getrow, meki a Paradijs fu Eden no ben o kon moro bigi na a ten dati. Gado ben fluku a gron. Sweti nanga tranga wroko ben o de fanowdu efu wan sma ben o wani kisi sani fu a gron, fu tan na libi.​—Romesma 8:20, 21.

Na presi taki Bijbel e sori wi dati wroko na wan fluku, dan Bijbel e sori taki a de wan blesi di wi musu warderi. Soleki fa wi si kaba na fesi, dan Gado srefi na wan sma di e wroko tranga. Fu di Yehovah meki libisma akruderi a prenki fu en, meki a gi den a koni nanga a makti fu tiri den sani di a meki na grontapu (Genesis 1:26, 28; 2:15). Den ben kisi a wroko dati bifo Gado ben taki den wortu di skrifi na Genesis 3:19. Efu wroko ben de wan fluku èn wan takru sani, dan Yehovah noiti ben o gi libisma a deki-ati fu du wroko. Noa nanga en famiri ben abi furu wroko e du bifo èn na baka a Frudu. Baka di Yesus kon na grontapu, den disipel fu en ben kisi a deki-ati tu fu wroko.​—1 Tesalonikasma 4:11.

Ma toku, wi alamala sabi taki wroko kan de wan hebi na ini a ten disi. Broko-ede, sani di kan pasa nanga yu na wrokope, a fuga di sma e fuga fu a wroko fu den, a lasi di sma e lasi ati, a strei di sma e strei nanga makandra, a kori di sma e kori makandra, nanga sosrefi kruktudu, na soso wan tu fu den ’maka èn brantimaka’ di abi fu du nanga wroko. Ma wroko srefi no de wan fluku. Na ini preikiman 3:13, Bijbel e taki dati wroko èn den bakapisi fu a wroko di wi e du, na wan blesi fu Gado.​—Luku a faki „San fu du nanga den broko-ede di yu e kisi na wrokope.”

Yu kan gi Gado glori nanga a wroko di yu e du. Ala ten a de so taki sma feni en bun te trawan e du den wroko bun. Wan fu den prenspari fasi fa Bijbel e taki dati wi musu du wi wroko, na taki wi musu du wi wroko bun. Gado srefi e du en wroko heri bun. A gi wi koni fu kon nanga nyun idea èn fu man meki sani; èn a wani taki wi gebroiki den koni dati na wan bun fasi. Fu eksempre, di a tempel ben e bow na ini owruten Israel, dan Yehovah ben gi sma leki Besaleèl nanga Oholiab koni, frustan, nanga sabi fu meki spesrutu sani èn fu du spesrutu wroko (Exodus 31:1-11). Disi e sori taki Gado ben e poti prakseri na a wroko di den ben e du, na a fasi fa den ben e meki sani, èn na tra pikinpikin sani di ben abi fu du nanga a wroko fu den.

Disi abi furu krakti tapu a fasi fa wi musu si den sani di wi man du èn den gwenti di wi abi te wi e wroko. A e yepi wi fu si den sani disi leki presenti fu Gado di wi no musu si leki pikin sani. Fu dati ede, Kresten e kisi a deki-ati fu du den wroko neleki na Gado srefi ben e luku fa den e du den wroko: „Awinsi san unu e du, du dati nanga un heri sili leki na gi Yehovah, èn no gi libisma” (Kolosesma 3:23). Den futuboi fu Gado e kisi a komando fu du den wroko bun, èn te den e du dati dan a bakapisi sa de taki tra wrokoman èn tra sma sa lobi a Kresten boskopu moro.​—Luku a faki „Gebroiki Bijbel gronprakseri na wrokope”.

Te wi e prakseri taki a wroko fu wi kan gi Gado glori, dan a de bun fu aksi wisrefi efu wi e du wi wroko bun èn efu wi e du wi wroko fayafaya. Gado ben o prisiri nanga a fasi fa wi e du wi wroko? Wisrefi de tevrede nanga a fasi fa wi e du a wroko di wi kisi fu du? Efu dati no de so, dan a de fanowdu fu du sani moro bun.​—Odo 10:4; 22:29.

Du yu wroko, ma no frigiti a banti di yu abi nanga Gado. Aladi a de wan bun sani fu wroko tranga, toku wan tra prenspari sani de fanowdu fu kan feni trutru prisiri na ini yu wroko èn na ini a libi. Dati na a poti di wi musu poti prakseri na a banti di wi musu abi nanga Gado. Kownu Salomo di ben wroko tranga èn di ben man prisiri nanga a switi libi di a ben kan abi, ben taki disi te fu kaba: „Frede a tru Gado èn hori den komando fu en. Bika disi na a heri plekti fu libisma.”​—Preikiman 12:13.

A de krin taki na ini ala san wi e du, wi musu hori a wani fu Gado na prakseri. Wi e du sani di de akruderi a wani fu en, noso wi e gens a wani fu en? Wi e du muiti fu plisi Gado, noso wi wani plisi wisrefi nomo? Efu wi no du a wani fu Gado, dan te fu kaba wi sa firi leki howpu no de, wi sa firi leki wi de wi wawan, èn wi o firi leki wi e mankeri wan sani.

Steven Berglas e taki dati den basi di weri srefisrefi ’e suku wan sani di den lobi srefisrefi èn dan den e meki a tron wan pisi fu den libi’. Nowan sani de di abi moro waarde leki fu dini a Sma di gi wi a koni nanga a krakti fu du prenspari wroko. Te wi e du wroko di e plisi wi Mekiman, dan dati sa gi wi prisiri trutru. A wroko di Yehovah ben gi Yesus fu du, ben de leki nyanyan di ben bun gi Yesus, nyanyan di ben e gi en bigi prisiri, èn di ben meki a firi bun (Yohanes 4:34; 5:36). Èn hori na prakseri tu taki Gado, a Moro Bigi Wrokoman, e gi wi a kari fu „wroko makandra nanga en”.​—1 Korentesma 3:9.

Te wi e anbegi Gado èn te wi e gro na yeye fasi, dan dati e sreka wi fu du wroko di abi wini gi wi èn a e sreka wi fu teki frantwortu na wi tapu. Fu di a wrokope na wan presi di kan tyari wan lo hebi èn trobi, èn fu di a wroko kan aksi furu fu wi, meki a tranga bribi fu wi èn a banti di wi abi nanga Gado, kan gi wi krakti di wi abi tranga fanowdu te wi e du muiti fu tron moro bun wrokoman, noso moro bun wrokobasi. Na a tra sei, den sani di wi e miti na ini na ogri grontapu disi, kan meki wi kon si na sortu fasi wi bribi musu kon moro tranga.​—1 Korentesma 16:13, 14.

A ten te wroko sa de wan blesi

Den sma di e du tranga muiti fu dini Gado, kan fruwakti a ten te a sa meki a Paradijs kon bun baka èn te furu prisiri wroko sa de fu du na heri grontapu. Yesaya, wan profeiti fu Yehovah, e taki na fesi fu a fasi fa a libi sa de na a ten dati: „Den sa bow oso trutru èn libi na ini, èn den sa prani droifidyari trutru èn nyan fu den froktu fu den. Den no sa bow èn wan tra sma go libi na ini; den no sa prani èn wan tra sma go nyan fu en. . . . Den sma di mi teki sa gebroiki a wroko fu den eigi anu krinkrin.”​—Yesaya 65:21-23.

A sa de wan trutru blesi fu wroko na a ten dati! Yusrefi kan de wan fu den sma di Yehovah sa blesi èn di sa ’si a bun fu ala yu wroko’, te yu e kon sabi san Gado wani yu fu du èn te yu e du sani di de akruderi a wani fu en.​—Preikiman 3:13.

[Prenspari pisi na tapu bladzijde 8]

Gado na a Moro Bigi Wrokoman: Genesis 1:1, 4, 31; Yohanes 5:17

[Prenspari pisi na tapu bladzijde 8]

Wroko kan de wan blesi: Genesis 1:28; 2:15; 1 Tesalonikasma 4:11

[Prenspari pisi na tapu bladzijde 8]

Yu kan gi Gado glori nanga a wroko di yu e du: Exodus 31:1-11; Kolosesma 3:23

[Prenspari pisi na tapu bladzijde 8]

Du yu wroko, ma no frigiti a banti di yu abi nanga Gado: Preikiman 12:13; 1 Korentesma 3:9

[Faki/Prenki na tapu bladzijde 6]

SAN FU DU NANGA DEN BROKO-EDE DI YU E KISI NA WROKOPE

Datra taki dati den broko-ede di sma e kisi te den e du a wroko fu den, na wan fu den ogri di kan miti sma na wrokope. A kan gi sma soro, a kan meki sma firi brokosaka, èn kan meki srefi taki sma wani kiri densrefi. Den sma fu Yapan abi wan nen gi dati, namku karoshi, disi wani taki dati wan sma „dede fu di a wroko tumusi tranga”.

Difrenti sani na wrokope kan gi wan sma broko-ede. Fu eksempre, wan sma kan kisi broko-ede te den yuru di a e wroko èn sosrefi a situwâsi pe a musu wroko na ini e kenki, noso te a abi problema nanga en wrokobasi, te den frantwortu fu en noso a sortu wroko di a e du e kenki, te a musu go nanga pensyun, noso te a lasi en wroko. Te den broko-ede disi e kon tumusi hebi, dan son sma e pruberi fu komoto na ini a situwâsi fu di den e go suku wan tra wroko, noso fu di den e froisi go na wan tra presi. Tra sma e pruberi fu kakafutu gi den broko-ede disi, ma dan den e kon si taki den e bigin kisi problema tu na ini tra afersi fu den libi, moro furu na ini na osofamiri libi. Gi son sma a kan hebi so kefalek taki den e firi brokosaka èn e lasi-ati.

Kresten de srekasreka fu kakafutu gi den broko-ede di den e kisi na wrokope. Bijbel e gi furu prenspari gronprakseri di kan meki wi pasa den muilek ten, èn den abi bun krakti tapu a yeyefasi fu wi èn tapu a fasi fa wi e firi. Fu eksempre, Yesus ben taki: „Noiti un musu broko un ede nanga tamara, bika tamara sa abi en eigi broko-ede. Ibri dei abi nofo fu en eigi ogri.” Dyaso wi e kisi a deki-ati fu poti prakseri na den problema fu tide, èn fu no luku den di fu tamara. Na so fasi wi no e meki den broko-ede fu wi sori moro bigi leki fa den de trutru, bika te wi ben o du dati, dan a ben o kon moro hebi gi wi.​—Mateyus 6:25-34.

A de prenspari taki Kresten musu frutrow tapu a krakti fu Gado, no tapu den eigi krakti. Te wi e firi taki wi no man moro, dan Gado kan gi wi vrede nanga prisiri na ini wi ati, èn a kan gi wi koni fu kakafutu gi iniwan problema di wi e miti. „Meki Masra gi unu krakti, èn tranga unsrefi nanga a kefalek bigi krakti fu en”, na so na apostel Paulus ben skrifi.​—Efeisesma 6:10; Filipisma 4:7.

Ma te yu luku en bun, dan srefi situwâsi di e gi wi broko-ede, kan tyari bun bakapisi kon. Tesi kan meki taki wi e go suku yepi na Yehovah, èn taki wi e poti wi frutrow na en tapu. Den tesi kan yepi wi fu tan du muiti fu kisi Kresten fasi èn den kan gi wi a krakti fu horidoro te wi kisi kwinsi. Paulus e gi wi a deki-ati: „Meki wi prisiri tu te banawtu e miti wi, bika wi sabi taki te banawtu e miti wi, dan dati o leri wi fa fu horidoro; te wi e horidoro, dan Gado o feni wi bun; te Gado feni wi bun, dan wi sa abi howpu.”​—Romesma 5:3, 4.

Sobun, srefi banawtu kan meki taki wi e gro na yeye fasi, na presi taki a e meki wi lasi-ati èn e firi sari.

[Faki/​Prenki na tapu bladzijde 7]

GEBROIKI BIJBEL GRONPRAKSERI NA WROKOPE

A fasi fa wan Kresten e tyari ensrefi na wrokope, kan meki taki tra wrokoman èn sosrefi tra sma sa wani arki a Bijbel boskopu. Na ini a brifi di Paulus ben skrifi gi Titus, a e frumane den wan di de na ini a srefi situwâsi leki di fu den wrokoman na wrokope, taki ’na ini ala sani den musu saka densrefi na ondro den [wrokobasi] fu den, èn taki den musu plisi den sondro fu haritaki nanga den; den no musu fufuru, ma den musu sori taki den de getrow dorodoro, so taki den kan moi a leri fu Gado, wi Frulusuman, na ini ala sani.’​—Titus 2:9, 10.

Fu eksempre, luku san wan bisnisman ben skrifi go na a edekantoro fu Yehovah Kotoigi: „Mi e skrifi fu aksi unu primisi fu teki Yehovah Kotoigi leki wrokoman. Mi wani teki den leki wrokoman fu di mi sabi seiker taki den no e bedrigi sma, den de opregti, èn mi kan frutrow den, èn taki den no sa fufuru mi. Den wan-enkri sma di mi kan frutrow trutru, na Yehovah Kotoigi. Grantangi, yepi mi.”

Kyle na wan Kresten di e wroko na wan skoro di no de fu lanti. Fu di en nanga wan tra wrokoman no ben frustan makandra bun, meki na uma dati kosi en na fesi wan tu studenti. „Mi ben musu luku bun fu no tyari syen tapu a nen fu Yehovah”, na so Kyle e taki. Den feifi dei na baka, Kyle ben prakseri fa a kan hori ensrefi na Bijbel gronprakseri. Wan fu den de na ini Romesma 12:18: „Efu a kan, efu a e didon na unu, dan libi na ini vrede nanga ala sma.” A seni wan brifi gi a wroko-kompe fu en nanga yepi fu internet èn a aksi en pardon taki sani no ben bun na den mindri. Kyle ben aksi na uma fu tan pikinso baka wroko, so taki den ben kan taki fu a tori èn lusu a problema. Baka dati, a kompe fu Kyle no ben atibron moro èn a ben si taki a de wan koni sani taki Kyle ben lusu a problema na a fasi disi. A taigi Kyle: „Disi musu abi fu du nanga a kerki fu yu”, èn a gi en wan switi brasa èn dan den gowe. Fa Kyle ben prakseri fu a tori? „Ala ten a de a yoisti sani efu wi gebroiki Bijbel gronprakseri.”

[Prenki na tapu bladzijde 4, 5]

Furu wrokoman feni taki den de leki wan pikin skrufu na ini wan bigi masyin di no abi firi

[Sma di abi a reti fu a prenki]

Japan Information Center, Consulate General of Japan in NY

[Sma di abi a reti fu a prenki na tapu bladzijde 8]

Globe: NASA photo