Go na content

Go na table of contents

Suma ben de Pontius Pilatus?

Suma ben de Pontius Pilatus?

Suma ben de Pontius Pilatus?

„PILATUS, di no ben abi lespeki gi trawan èn di no ben de esi fu bribi sani, na wan man fu fositen di e tan hari wi prakseri. Son sma e si en leki wan santawan, trawan feni taki a de wan trutru eksempre fu wan libisma di swaki, èn sosrefi wan heri bun eksempre fu wan politiekman di ben de klariklari fu gi wán man abra, soso fu no kisi problema na ini a libimakandra.”​—A buku Pontius Pilate, di Ann Wroe skrifi.

Efu yu e agri noso efu yu no e agri nanga den denki dati, toku a tru taki furu sma kon sabi Pontius Pilatus fu a fasi fa a ben handri nanga Yesus Krestes. Suma ben de Pilatus? San sma sabi fu en? Te wi e kon frustan moro bun sortu posisi a ben abi, dan den moro prenspari sani di oiti pasa na grontapu, sa de moro krin gi wi fu frustan.

Posisi, plekti, nanga makti

Na ini 26 G.T., Kèiser Tiberius fu Rome ben poti Pilatus leki tiriman fu a foto Yudea. Den sortu hei tiriman dati ben de memre fu a grupu asi-rèiman na ini a legre, ma den sma disi no ben hei so, leki den heihei famiri di ben e tiri a kondre. A kan taki Pilatus go na ini a legre leki wan hei srudati, noso leki wan ondro-komandanti. A ben e tan kisi moro hei posisi ibri leisi te a ben du en plekti, noso te a ben kaba dini wan pisi ten na wan presi. Te fu kaba, a tron tiriman, aladi a no ben doro 30 yari ete.

Den srudati-krosi fu Pilatus ben de wan langa empi di ben meki fu leer, èn na empi disi ben e fadon te na tapu en kindi. Boiti dati, a ben e weri wan isri sani di ben e tapu en borsu. Te a ben de na ini publiki, a ben e weri wan langa weti krosi, di ben abi wan paars lanki. A ben abi syatu wiwiri èn a ben puru en barba. Aladi son sma e bribi taki a ben komoto fu Spanyorokondre, a nen fu en e sori taki a ben de fu a lo fu Pontii, wan grupu fu Samniet heihei sma fu a zuidsei fu Italiakondre.

Nofo tron a ben de so taki den tiriman di ben abi a srefi posisi leki Pilatus, ben musu go na kontren pe a pipel no ben abi bun gwenti nanga wet, èn pe wan lo dyugudyugu ben de na ini a libimakandra. Den Romesma ben feni taki Yudea ben de so wan presi. Boiti taki Pilatus ben e sorgu taki sani waka bun na ini a libimakandra dati, a ben e sorgu sosrefi taki sma pai belasting moni tapu sani di den ben e bai, èn taki ibri bigisma pai edemoni. Den Dyu krutubangi ben e krutu den aladei krutu-afersi, ma te a ben de fanowdu taki wan sma kisi dedestrafu, dan a tiriman ben musu krutu na afersi dati, fu di en ben de a moro hei krutuman.

Pilatus nanga en wefi ben e libi na ini a foto Sesarea di ben de krosibei fu a se, makandra nanga wan pikin grupu sma di ben e skrifi brifi nanga tra sani, sosrefi nanga wan tu mati, nanga boskopuman. Pilatus ben e tiri feifi srudati-grupu di ben e waka nanga futu, èn ibriwan fu den grupu disi ben abi 500 te go miti 1000 sma. Boiti dati, a ben e tiri sosrefi wan grupu asi-rèiman fu sowan 500 srudati kande. Wan fu den sani di den srudati ben abi leki wroko, ben de fu spikri sma na wan postu te den sma dati pasa a wet. Te vrede ben de, dan den ben e hori syatu krutu bifo den kiri den sma, ma te sma ben e opo densrefi teige a tirimakti, dan den ben e kiri den opruruman dati wantewante, èn den ben e kiri bigi grupu fu den wantron. Fu gi wan eksempre, den Romesma ben spikri 6000 srafu na postu fu tyari wan kaba kon na a opruru di a man Spartakus ben tyari kon. Efu a ben gersi leki problema ben o opo kon na ini Yudea, dan a tiriman ben kan go suku rai na a sma di ben e teki presi gi a kèiser na ini Siria, èn a sma dati ben e tiri bigi grupu fu srudati. Ma a moro bigi pisi ten di Pilatus ben de tiriman, a sma di ben musu teki presi gi a kèiser na ini Siria, no ben de na ini Siria, èn Pilatus ben musu tyari wan kaba kon esi-esi na opruru.

Den tiriman ben gwenti fu meki a kèiser kon sabi fa sani ben e waka na ini den distrikt. Den ben musu taigi a kèiser efu sma no ben sori lespeki gi en, noso efu iniwan sani ben de di ben kan meki Rome lasi makti. Te den ben du dati, dan a kèiser ben e gi komando san ben musu pasa. Te wan sani ben pasa na ini wan distrikt, dan a tiriman fu drape ben gaw fu fruteri a kèiser a tori soleki fa ensrefi ben si en, bifo sma go kragi na a Kèiser. Fu di dyugudyugu ben de na ini Yudea, meki Pilatus ben e broko en ede trutru nanga den tori dati.

Boiti den Evangelietori, den buku fu den historia skrifiman Flavius Josephus nanga Philo na den moro prenspari buku di e taki fu Pilatus. Tacitus, wan historia skrifiman fu Rome, e taki sosrefi taki Pilatus ben meki sma kiri Krestes, a man fu suma a nen ’Kresten’ komoto.

A e meki den Dyu kisi atibron

Josephus e taki dati den tiriman fu Rome ben e hori na prakseri taki den Dyu no ben feni en bun taki sma ben e meki popki noso prenki fu gebroiki na ini na anbegi. Dati meki den no ben e tyari den srudati postu di ben abi prenki fu a kèiser na den tapu, kon na ini Yerusalem. Ma fu di Pilatus no ben abi bisi nanga a sani dati, meki den Dyu di ben atibron srefisrefi, hasti densrefi go na Sesarea fu go kragi. Feifi dei langa, Pilatus libi sani soleki fa den ben de. Tapu a di fu siksi dei, a gi den srudati fu en a komando fu lontu den sma di ben e meki opruru èn fu tapu skreki gi den taki den ben o lasi den libi efu den no tyari wan kaba kon na a opruru. Den Dyu taki dati moro betre den dede, den no gi pasi taki sma pasa a Wet fu den. A sani disi meki taki Pilatus gi abra èn a meki sma puru den prenki.

Pilatus no ben frede fu tapu na opruru nanga tranga. Josephus ben skrifi fu a ten di a tiriman disi bigin meki wan langa sortu gotro fu man tyari watra kon na ini Yerusalem. Fu pai gi den kostu fu a wroko disi, a ben gebroiki moni fu a monikisi fu a tempel. A no ben de so taki Pilatus ben teki a moni puru na ini a monikisi, bika a ben sabi taki te a ben fufuru sani na ini a tempel, dan a no ben o sori lespeki gi a tempel. Boiti dati, a sani dati ben o meki den Dyu kisi atibron, èn den ben o aksi Kèiser Tiberius fu puru en leki tiriman. Sobun, a ben gersi leki den fesiman fu a tempel ben e horibaka gi Pilatus. A moni di sma ben gi na Gado, ben nen „korban”, èn den Dyu ben abi a reti fu gebroiki a moni dati fu du wroko di ben de fu a bun fu a foto. Ma dusundusun Dyu kon makandra fu sori taki den no ben e agri nanga a tori dati kwetikweti.

Pilatus meki grupu srudati go na mindri den ipi-ipi sma, èn a gi den a komando fu no gebroiki feti-owru, ma fu naki den opruruman nanga bigi tiki. Soleki fa a sori, dan a ben wani tapu na opruru fu den ipi-ipi sma sondro fu meki taki wan lo fu den lasi libi. A gersi leki a sani dati ben yepi, ma toku wan tu sma dede. A kan taki sma ben taki fu a sani disi di den kon taigi Yesus taki Pilatus ben moksi a brudu fu wan tu Galileasma nanga a di fu den ofrandi fu den.​—Lukas 13:1.

„San na waarheid?”

A sani di e gi Pilatus porinen, na a ondrosuku di a ondrosuku den kragi di den Dyu priester edeman nanga owruman ben abi, taki Yesus ben e fruteri sma taki en ben de Kownu. Di Yesus taigi Pilatus taki a moro prenspari wroko fu en ben de fu gi kotoigi fu a waarheid, dan Pilatus no ben si a strafuman dati leki wan kefar gi Rome. „San na waarheid?”, na so a aksi. A ben de krin fu si taki a ben denki taki waarheid na wan tumusi muilek sani fu frustan, èn taki a no ben abi fu poti tumusi furu prakseri na a tori dati. San a taki te fu kaba? „Mi no feni taki a man disi du wan ogri.”​—Yohanes 18:37, 38; Lukas 23:4.

A sani dati ben musu tyari wan kaba kon na a krutu-afersi fu Yesus, ma den Dyu ben feni nomonomo taki a ben e tyari dyugudyugu kon na mindri a pipel. Dyarusu ben de a moro prenspari sani di ben meki taki den priester gi Yesus abra na den tiriman fu Rome, èn Pilatus ben sabi dati. A ben sabi tu taki efu a ben o fri Yesus, dan dati ben o tyari problema kon, èn a no ben wani a sani dati. Nofo problema ben de kaba, bika Barabas nanga trawan ben de na strafu fu di den ben pruberi fu meki sma opo densrefi teige a tirimakti èn fu di den ben kiri sma (Markus 15:7, 10; Lukas 23:2). Boiti dati, den kesekese di Pilatus ben abi kaba nanga den Dyu, ben gi Pilatus porinen na Kèiser Tiberius di ala sma ben sabi leki wan kèiser di no ben abi sari-ati nanga tiriman di no ben e du a wroko fu den bun. Ma toku Pilatus no ben wani du san den Dyu ben wani en fu du, fu di dati ben o sori taki a ben swaki. Sobun, Pilatus ben de na ini wan bigi problema.

Di Pilatus yere fu pe Yesus ben de, dan a pruberi fu skoifi na afersi gi Herodes Antipas, a tiriman fu a distrikt Galilea, so taki en ben kan krutu a tori. Di dati no waka bun, dan Pilatus taki nanga den sma di ben kon makandra dorosei fu a palèisi fu en. A ben wani kisi den so fara taki den aksi en fu fri Yesus, akruderi a gwenti di ben de fu fri wan strafuman na a ten fu a Paskafesa. Den ipi sma bari taki den ben wani Barabas.​—Lukas 23:5-19.

A kan taki Pilatus ben wani du san reti, ma a ben wani tan hori en posisi tu, èn a ben wani plisi den ipi-ipi sma sosrefi. Te fu kaba, a wroko fu en ben de moro prenspari gi en leki fu arki en konsensi, noso fu du retidu. A kari wan sma fu tyari watra kon gi en, èn a wasi en anu fu sori taki a no ben abi noti fu du nanga a dede fu Yesus, ma nanga dati a gi sma primisi fu kiri Yesus. * Aladi Pilatus ben bribi taki Yesus no ben du nowan ogri, toku a meki sma wipi en, èn a gi pasi taki srudati spotu en, naki en, èn spiti na en tapu.​—Mateyus 27:24-31.

Pilatus pruberi wan lasti leisi fu fri Yesus, ma den ipi sma bari taki efu a ben o du dati, dan a no ben de wan mati fu Caesar (Yohanes 19:12). A sani dati meki taki Pilatus gi abra. Disi na san wan sabiman ben taki fu a bosroiti di Pilatus ben teki: „A lusu a problema na wan makriki fasi: a man ben musu dede. Te yu e luku en bun, dan wán lawlaw Dyu nomo ben o lasi en libi, èn a ben o de wan don sani fu meki problema kon pasa fu a man dati ede.”

San pasa nanga Pilatus?

A lasti sani di buku e skrifi fu a ten di Pilatus ben de tiriman, abi fu du nanga wan tra trobi. Josephus e taki dati wan bigi ipi fu Samariasma ben kon nanga den fetisani fu den na tapu a Gerisimbergi, fu di den ben denki taki Moses ben beri wan tu gudu drape, èn den ben e howpu fu feni den gudu disi. Pilatus go bumui na ini a tori, èn den srudati fu en kiri wan tu fu den sma dati. Den Samariasma go kragi na a man di ben hei moro Pilatus, namku Lucius Vitellius, a tiriman fu Syria. Buku no e taki efu Vitellius ben feni taki Pilatus no handri bun srefisrefi. Awansi fa a no fa, a komanderi Pilatus fu go na Rome fu go fruteri a kèiser fu san ede a ben handri so fasi. Ma fosi Pilatus doro drape, Kèiser Tiberius dede.

Wan tijdschrift e taki: „Fositen dokumenti no e taki moro fara fu Pilatus, ma sma e fruteri ala sortu sani fu en.” Ma furu sma pruberi fu tyari kon na krin san pasa trutru nanga Pilatus. Son sma taki dati Pilatus ben tron wan Kresten. Etiopiasma di ben e kari densrefi Kresten, ben e si en leki wan santawan. Eusebius di ben e skrifi fu fositen sani na a kaba fu a di fu dri yarihondro èn na a bigin fu a di fu fo yarihondro, ben de a fosiwan fu den someni sma di ben e taki dati Pilatus kiri ensrefi, neleki Yudas Iskariot. Ma nowan sma no sabi soifri san pasa nanga Pilatus.

Son leisi Pilatus ben tranga-ede, a no ben e teki sani seryusu, èn a ben e kwinsi sma. Ma a tan tiriman tin yari langa, aladi furu tiriman fu Yudea ben de na makti fu wan moro syatu pisi ten. Fu dati ede, gi den Romesma, Pilatus ben de wan bun tiriman. Sma kari en wan fredeman, fu di a ben meki a bigi fowtu fu meki sma fon èn kiri Yesus, soso fu man kibri ensrefi. Tra sma feni taki Pilatus no ben abi a wroko wawan fu sorgu taki sma hori densrefi na a wet, ma moro furu fu sorgu taki vrede ben de èn taki den afersi fu Rome ben e waka bun.

A ten fu Pilatus ben de heri tra fasi leki a di fu wi. Ma toku, nowan krutuman ben kan taki nanga reti taki wan man musu kisi strafu, aladi a feni taki a man dati no du nowan ogri. Efu Pontius Pilatus no ben miti nanga Yesus, dan kande wi ben o leisi a nen fu en na ini wan historia buku, sondro taki a hari wi prakseri.

[Futuwortu]

^ paragraaf 19 A wasi di sma ben e wasi den anu, no ben de wan sani di den Romesma ben e du, ma den Dyu ben e du dati fu sori taki den no abi prati na a kiri di sma ben e kiri trawan.​—Deuteronomium 21:6, 7.

[Prenki na tapu bladzijde 11]

Na tapu a sani disi di sma feni na ini Sesarea, den wortu skrifi taki Pontius Pilatus ben de a tiriman fu Yudea