Go na content

Go na table of contents

Na suma yu e gi yesi—Na Gado, noso na libisma?

Na suma yu e gi yesi—Na Gado, noso na libisma?

Na suma yu e gi yesi​—Na Gado, noso na libisma?

„Fu di Gado na wi tiriman, meki wi musu gi yesi na en na presi fu libisma.”​—TORI FU DEN APOSTEL 5:29.

1. (a) San na a thema tekst fu a studie-artikel disi? (b) Fu san ede den apostel ben de na strafu-oso?

DEN strafuman ben gowe. A no de fu taki dati a sani dati ben meki den krutuman fu a Gran Krutu fu den Dyu, atibron srefisrefi. Den strafuman dati ben de apostel fu Yesus Krestes, wan man di ben kisi dedestrafu wan tu wiki na fesi. Ma now a Gran Krutu ben abi na prakseri fu krutu den bakaman fu Yesus di ben de nanga en ala ten. Ma di den waktiman go teki den strafuman, dan den si taki den strafu-oso kamra ben leigi, aladi den doro ben sroto. A no teki langa fosi den waktiman yere taki den apostel ben de na a tempel e leri sma na wan deki-ati fasi fu Yesus Krestes, aladi na a srefi sani dati ben meki taki den ben de na strafu-oso! Wantewante den waktiman go na a tempel na ini Yerusalem, den teki den apostel go sroto, èn baka dati den tyari den go na krutu.​—Tori fu den Apostel 5:17-27.

2. Sortu komando wan engel ben gi den apostel?

2 Wan engel ben puru den apostel na strafu-oso. Na engel ben du disi fu frulusu den so taki den no kisi frufolgu moro? Nôno. A ben du disi so taki den sma di ben e libi na ini Yerusalem ben kan yere a bun nyunsu fu Yesus Krestes. Na engel ben gi den apostel a komando fu „tan fruteri a pipel ala sani di abi fu du nanga a libi disi” (Tori fu den Apostel 5:19, 20). Sobun, di den waktiman fu a tempel miti den apostel, dan den si taki na a wroko dati den apostel ben e du, fu di den ben wani gi yesi na a komando di den ben kisi.

3, 4. (a) Di Petrus nanga Yohanes kisi a komando fu no preiki moro, dan san den piki den krutuman? (b) San den tra apostel ben taki?

3 Tu fu den bakaman dati di ben abi a fasti bosroiti fu preiki a bun nyunsu, namku na apostel Petrus nanga Yohanes, ben go na fesi krutu kaba, èn a moro hei krutuman, Yosef Kayafas, ben memre den na dati. A ben taki: „Wi taigi unu krin taki unu no musu gi sma leri moro na ini a nen [fu Yesus], ma toku unu panya a leri fu unu na ini heri Yerusalem” (Tori fu den Apostel 5:28). A no ben musu fruwondru Kayafas fu si taki Petrus nanga Yohanes ben de baka na fesi krutu. Di sma ben taigi den a fosi leisi taki den no ben musu preiki moro, dan den tu apostel dati ben piki den: „Efu a de so trutru taki Gado feni en bun taki wi e arki unu na presi fu En, dati unsrefi musu sabi. Ma wi no man tapu fu taki fu den sani di wi si èn di wi yere.” Neleki Yeremia, wan profeiti fu owruten, na so Petrus nanga Yohanes no ben tapu nanga a preikiwroko di den ben kisi fu du.​—Tori fu den Apostel 4:18-20; Yeremia 20:9.

4 Ma now, boiti Petrus nanga Yohanes, dan ala den tra apostel, èn sosrefi Matias di ben tron wan apostel no so langa pasa, ben abi na okasi fu fruteri a Gran Krutu fa den e prakseri (Tori fu den Apostel 1:21-26). Di den kisi a komando fu no preiki moro, dan sondro fu frede, den piki sosrefi: „Fu di Gado na wi tiriman, meki wi musu gi yesi na en na presi fu libisma.”​—Tori fu den Apostel 5:29.

Gi yesi na Gado, noso na libisma

5, 6. Fu san ede den apostel no ben gi yesi na a komando fu a Gran Krutu?

5 Den apostel ben de man di ben e hori densrefi na a wet fu a kondre èn den no ben abi a gwenti fu trangayesi den komando fu a Gran Krutu. Ma awinsi o furu makti wan libisma abi, a no abi a reti fu komanderi wan trawan fu pasa wan fu den komando fu Gado. Yehovah na „a Moro Heiwan fu heri grontapu” (Psalm 83:18). A no de „a Krutuman fu heri grontapu” nomo, ma a de a Moro Heiwan di e gi wet, èn en na sosrefi a Têgo Kownu. Awinsi sortu wet krutubangi ben sa meki fu pruberi fu tapu sma fu du san Gado komanderi, a wet dati no e teri na Gado.​—Genesis 18:25; Yesaya 33:22.

6 Wan tu fu den moro bun sabiman fu wet e agri nanga a tori disi. Fu eksempre, a barinen Ingrisi krutuman, William Blackstone, ben skrifi taki nowan libisma abi a reti fu meki wet di de kontrari „den wet di Gado tyari kon na krin” na ini Bijbel. Sobun, a Sanhedrin no ben abi a reti fu komanderi den apostel fu no preiki moro. Fu taki en krin, den apostel no ben man gi yesi na a komando dati.

7. Fu san ede a preikiwroko ben meki den edeman fu den priester atibron?

7 Den edeman fu den priester ben e atibron di den si taki den apostel ben abi a fasti bosroiti fu tan preiki. Wan tu fu den priester ben de Saduseiman, èn Kayafas ben de wan fu den. Den Saduseiman disi no ben e bribi na ini na opobaka (Tori fu den Apostel 4:1, 2; 5:17). Toku den apostel ben tan fruteri sma taki Yesus ben kisi wan opobaka. Boiti dati, wan tu fu den edeman fu den priester ben e suku fu abi wan bun nen na den tiriman fu Rome. Di Yesus ben de na fesi krutu, dan den edeman disi fu den priester ben kisi na okasi fu teki Yesus leki a kownu fu den. Ma na presi fu dati, den bari taki: „Wi no abi nowan kownu, boiti Caesar” (Yohanes 19:15). * Den apostel no ben tan fruteri sma wawan taki Yesus kisi wan opobaka, ma den ben e leri sma tu taki den kan kisi frulusu soso na ini a nen fu Yesus, fu di „Gado no gi sma na grontapu nowan enkri tra nen di sa meki wi kisi frulusu” (Tori fu den Apostel 2:36; 4:12). Den priester ben frede taki, efu a pipel ben o bigin si Yesus leki den Fesiman, dan den Romesma ben o ’kon puru a tempel nanga a kondre na a anu’ fu den Dyu fesiman.​—Yohanes 11:48.

8. Sortu koni rai Gamalièl ben gi a Sanhedrin?

8 A no ben sori leki sani ben o waka bun gi den apostel fu Yesus Krestes. Den krutuman fu a Sanhedrin ben abi a fasti bosroiti fu kiri den (Tori fu den Apostel 5:33). Ma sani ben waka heri tra fasi leki fa sma ben e fruwakti. Gamalièl, wan sabiman fu Wet, ben opo tanapu èn a warskow den kompe fu en fu denki bun bifo den teki bosroiti. A ben abi leti di a taigi den: „Efu a prakseri noso a wroko disi e komoto fu libisma, dan a no sa abi bun bakapisi; ma efu a e komoto fu Gado, dan unu no sa man puru den na pasi.” Baka dati, Gamalièl taki wan prenspari sani. A taki: „Bika un musu luku bun taki unu no e feti nanga Gado srefi.”​—Tori fu den Apostel 5:34, 38, 39.

9. San e buweisi taki na Gado ben gi den apostel a wroko di den ben e du?

9 Nowan sma ben fruwakti taki den krutuman ben o teki a rai fu Gamalièl. A Sanhedrin „kari den apostel kon. Den wipi den, èn baka di den taigi den fu no taki moro na ini a nen fu Yesus, dan den lusu den”. Den wortu dati no ben tapu skreki gi den apostel kwetikweti, ma den ben abi a fasti bosroiti fu gi yesi na a komando di na engel ben gi den, namku fu preiki. Dati meki, baka di den apostel lusu, den „tan gi sma leri na ini a tempel èn na ibri oso, èn den ben e fruteri sma a bun nyunsu fu Yesus, a Krestes” (Tori fu den Apostel 5:40, 42). Yehovah blesi a muiti di den ben e meki. O furu a blesi den? „Moro nanga moro sma ben e kon yere a wortu fu Gado, èn moro nanga moro sma na ini Yerusalem ben e tron disipel.” Fu taki en leti, „bun furu priester ben e teki a bribi” (Tori fu den Apostel 6:7). A no de fu taki dati a sani disi ben meki den edeman fu den priester atibron trutru! Moro nanga moro buweisi ben de di ben e sori krin taki na Gado ben gi den apostel a wroko disi!

Sma di e feti teige Gado no man wini

10. Te yu e luku a tori na wan libisma fasi, dan san ben kan meki Kayafas prakseri taki a no ben o lasi a posisi fu en ? Ma fu san ede a denki fu en ben fowtu?

10 Na ini a fosi yarihondro, a ben de den tiriman fu Rome di ben e taki suma ben musu tron granpriester fu den Dyu. Valerius Gratus ben poti a guduman Yosef Kayafas leki granpriester, èn a hori a posisi dati moro langa leki furu fu den wan di ben dini kaba leki granpriester. Soleki fa a sori, dan Kayafas ben e si a posisi fu en leki wan grani di a kisi fu di a ben man taki heri bun nanga tra politiek man, èn fu di a ben de wan mati fu Pilatus. A no ben si en leki wan grani di a ben kisi fu Gado. Awinsi fa a no fa, Kayafas ben meki a fowtu fu frutrow tapu libisma. Dri yari nomo, baka di den apostel ben kon na fesi a Sanhedrin, Kayafas lasi a bun nen di a ben abi na den tiriman fu Rome èn den puru en leki granpriester.

11. San ben pasa te fu kaba nanga Pontius Pilatus èn a Dyu sistema, èn san disi e sori yu?

11 A sma di ben gi a komando fu puru Kayafas leki granpriester, ben de Lucius Vitellius, tiriman fu Siria, èn basi fu Pilatus. Pilatus no ben man du noti fu yepi en bun mati Kayafas. Fu taki en leti, wán yari nomo baka di Kayafas lasi a posisi fu en, dan Pilatus srefi lasi a posisi fu en èn a ben musu go na Rome fu gi frantwortu fu wan tu bigi ogri di a ben du. Ma san ben pasa nanga den Dyu fesiman di ben poti den frutrow na ini Caesar? We, den Romesma ben kon trutru fu ’puru a tempel nanga a kondre fu den na den anu’. Disi ben pasa na ini a yari 70 G.T. di den legre fu Rome pori Yerusalem krinkrin; den ben pori sosrefi a tempel nanga a konmakandra presi fu a Sanhedrin. Fu tru, a psalm skrifiman ben abi leti di a taki: „No poti un frutrow tapu heiheisma, noso tapu a manpikin fu libisma na grontapu, di no man tyari frulusu kon”!​—Yohanes 11:48; Psalm 146:3.

12. Fa na eksempre fu Yesus e sori taki a de wan koni sani fu gi yesi na Gado?

12 Na a tra sei, Gado poti Yesus Krestes di kisi wan opobaka, leki Granpriester fu a tumusi prenspari yeye tempel. Nowan libisma kan puru en fu a posisi dati. Fu tru, Yesus „kan du en priesterwroko sondro taki wan tra sma teki en presi” (Hebrewsma 2:9; 7:17, 24; 9:11). Gado poti Yesus tu leki Krutuman fu krutu den wan di de na libi èn den wan di dede (1 Petrus 4:5). Leki Krutuman, Yesus sa bosroiti efu Yosef Kayafas nanga Pontius Pilatus kan kisi wan opobaka na ini a ten di e kon.​—Mateyus 23:33; Tori fu den Apostel 24:15.

Kownukondre preikiman na ini a ten disi no e frede

13. Sortu wroko na ini a ten fu wi ben komoto fu libisma, èn sortu wroko ben komoto fu Gado? Fa yu du sabi dati?

13 Neleki fa a ben de na ini a fosi yarihondro, na so yu abi sma na ini a ten disi di „e feti nanga Gado” (Tori fu den Apostel 5:39). Fu eksempre, di Yehovah Kotoigi na ini Doisrikondre ben weigri fu gi grani na Adolf Hitler leki den Fesiman, dan Hitler ben sweri taki a ben o kiri den alamala (Mateyus 23:10). Te yu luku en bun, dan Hitler ben abi ala den wrokosani di ben de fanowdu fu du dati. Den Nazisma ben man teki dusundusun Kotoigi go sroto èn den seni den go na strafuman kampu. Den kiri wan tu fu den Kotoigi srefi. Ma den Kotoigi ben abi a fasti bosroiti fu anbegi Gado wawan, èn den Nazisma no ben man du noti fu tapu den. Den no ben man pori den futuboi fu Gado leki grupu. A wroko di den Kresten disi ben e du, ben komoto fu Gado, a no ben komoto fu libisma, èn nowan sma man tapu a wroko fu Gado. Now, sowan 60 yari baka dati, yu abi sma ete di ben tan getrow na ini den strafuman kampu fu Hitler èn di e dini Yehovah ’nanga den heri ati, den heri sili, èn den heri frustan’, aladi sma e memre Hitler nanga den tra Nazisma nomo leki ogri-ati man.​—Mateyus 22:37.

14. (a) Sortu ogri-ati lei den gensman fruteri fu den futuboi fu Gado, èn sortu bakapisi dati ben abi? (b) Den sani di gensman e du o man abi krakti tapu a pipel fu Gado ala ten? (Hebrewsma 13:5, 6)

14 Sensi a ten fu den Nazisma, yu abi tra sma di pruberi fu feti teige Yehovah nanga a pipel fu en, ma den no man wini. Na ini wan tu kondre fu Europa, yu abi kerki grupu nanga politiek grupu di du ala sortu sani fu meki sma denki taki Yehovah Kotoigi na ’wan ogri sekte’, neleki fa sma ben taki dati fu den Kresten na ini a fosi yarihondro (Tori fu den Apostel 28:22). Fu taki en leti, a krutubangi na Europa di e feti gi den reti fu libisma, sori krin taki Yehovah Kotoigi na wan trutru bribi, den no de wan sekte. A no de fu taki dati den gensman disi sabi san a krutubangi taki. Toku den e tan fruteri wan lo ogri-ati lei fu Kotoigi. Fu di den fruteri den lei disi, meki wan tu fu den Kresten disi lasi den wroko. Sma trobi den pikin fu Kotoigi na skoro. Son sma di ben frede den Kotoigi, no ben wani yuru den presi moro gi den Kotoigi fu hori konmakandra, aladi den ben du dati omeni yari kaba. Na ini son kondre, lanti no ben wani gi sma primisi fu tan na ini a kondre, soso fu di den sma ben de Yehovah Kotoigi! Toku den Kotoigi e go doro nanga a wroko fu den.

15, 16. San Yehovah Kotoigi du di sma gens a diniwroko fu den, èn fu san ede den e tan preiki?

15 Fu eksempre, furu tron, den sma na ini Fransikondre no muilek. Ma son gensman gi sma deki-ati fu meki wet fu tapu a Kownukondre wroko. San Yehovah Kotoigi na ini a kondre dati ben du? Den go du moro na ini a preikiwroko, moro leki iniwan ten bifo, èn den ben abi moi bakapisi (Yakobus 4:7). We, a moi fu si taki na ini siksi mun nomo, a nomru fu den sma di e studeri Bijbel kren nanga 33 procent na ini a kondre dati! A no de fu taki dati Didibri e atibron trutru fu si taki opregtisma na ini Fransikondre e gi yesi na a bun nyunsu (Openbaring 12:17). Den brada nanga sisa fu wi na ini Fransikondre abi a frutrow taki sani o waka soleki fa a profeiti Yesaya ben taki: „Nowan fetisani di den sa meki teige yu sa abi bun bakapisi, èn iniwan tongo di sa opo teige yu na ini a krutu, yu sa krutu.”​—Yesaya 54:17.

16 Yehovah Kotoigi no lobi te sma e frufolgu den. Ma fu di den wani gi yesi na a komando di Gado gi ala Kresten, meki den no sa tapu fu taki fu den sani di den yere. Den e meki muiti fu hori densrefi na den wet fu a kondre. Ma te a wet fu a kondre no e kruderi nanga a wet fu Gado, dan den musu gi yesi na Gado leki tiriman.

No frede den

17. (a) Fu san ede wi no musu frede den feanti fu wi? (b) Fa wi musu prakseri fu den wan di e frufolgu wi?

17 Den feanti fu wi de na ini bigi problema. Den e feti teige Gado. Fu dati ede, wi no e frede den wan di e frufolgu wi, ma wi e begi gi den soleki fa Yesus komanderi wi (Mateyus 5:44). Wi e begi taki Yehovah kan opo den ai fu den wan di de neleki Saulus fu Tarsus, di no ben e feti teige Gado fu espresi, so taki den kan si taki disi na a waarheid (2 Korentesma 4:4). Saulus ben tron a Kresten apostel Paulus èn den tiriman na ini a ten dati ben e frufolgu Paulus furu leisi. Toku a ben e tan memre tra bribiman leki ensrefi „taki den musu saka densrefi na ondro gran lanti èn na ondro den wan di abi makti, èn taki den musu gi yesi na den . . . Den musu de klariklari fu du ibri bun wroko. Den no musu taki ogri fu nowan sma [srefi fu den moro ogri frufolguman den no musu taki ogri] èn den no musu lobi strei. Den musu de sma di e fiti densrefi makriki na trawan èn den musu abi trutru safri-ati gi ala sma” (Titus 3:1, 2). Yehovah Kotoigi na ini Fransikondre èn na tra presi e du ala muiti fu gi yesi na a rai disi.

18. (a) Na sortu fasi Yehovah kan frulusu a pipel fu en? (b) San o pasa te fu kaba nanga den feanti fu wi?

18 Gado ben taigi a profeiti Yeremia: „Mi de nanga yu fu frulusu yu” (Yeremia 1:8). Na sortu fasi Yehovah kan frulusu wi te sma e frufolgu wi na ini a ten disi? A kan du dati nanga yepi fu wan sma di e krutu sani na wan reti fasi, neleki Gamalièl. Noso a kan meki taki wantronso wan tiriman di no muilek so, e teki a presi fu wan kruka tiriman di e gens wi. Ma son leisi, Yehovah kan gi pasi taki sma tan frufolgu a pipel fu en fu wan pisi ten (2 Timoteyus 3:12). Efu Gado e gi pasi taki wi kisi frufolgu, dan ala ten a sa gi wi a krakti fu horidoro te wi e kisi tesi (1 Korentesma 10:13). Èn awinsi san Gado e gi pasi taki sma e du nanga wi, wi no e tweifri na san o pasa: Den wan di e feti teige a pipel fu Gado, e feti teige Gado, èn den feanti fu Gado no sa wini.

19. San na a yaritekst fu 2006, èn fu san ede a fiti gi a ten disi?

19 Yesus ben taigi den disipel fu en taki den ben kan fruwakti tesi (Yohanes 16:33). Fu dati ede, den wortu fu Tori fu den Apostel 5:29 fiti trutru gi a ten disi, pe skrifi: „Fu di Gado na wi tiriman, meki wi musu gi yesi na en na presi fu libisma.” Dati meki, a tekst disi sa de a yaritekst fu Yehovah Kotoigi na ini a yari 2006. Meki a de wi fasti bosroiti fu gi yesi na Gado, wi Tiriman, a yari di e kon, èn fu têgo, awinsi san e pasa!

[Futuwortu]

^ paragraaf 7 A „Caesar” gi suma den edeman fu den priester ben e horibaka na a okasi dati na fesi ala sma, ben de Tiberius, a Kèiser fu Rome. A ben de wan hoigriman nanga wan kiriman, èn nowan sma ben lobi en. Sma ben sabi Tiberius tu leki wan man di ben libi wan morsu sekslibi.​—Danièl 11:15, 21.

Yu kan gi piki?

• Sortu moi eksempre den apostel gi wi na ini a fasi fa den ben e horidoro te sma ben e gens den?

• Fu san ede wi musu gi yesi na Gado leki tiriman ala ten, na presi fu gi yesi na libisma?

• Te yu luku en bun, dan teige suma den feanti fu wi e feti?

• Sortu howpu de gi den wan di e horidoro ondro tesi?

[Aksi fu a tori disi]

[Prenspari pisi na tapu bladzijde 23]

A yaritekst fu 2006 sa de: „Fu di Gado na wi tiriman, meki wi musu gi yesi na en na presi fu libisma.”​—Tori fu den Apostel 5:29

[Prenki na tapu bladzijde 19]

„Fu di Gado na wi tiriman, meki wi musu gi yesi na en na presi fu libisma”

[Prenki na tapu bladzijde 21]

Kayafas ben e frutrow tapu libisma, na presi fu frutrow tapu Gado