Go na content

Go na table of contents

Bun e strei nanga ogri

Bun e strei nanga ogri

Bun e strei nanga ogri

NA INI a disiten grontapu, a gersi leki wan tu sma nomo de klariklari fu yepi trawan. Ma toku sma de di wani tyari wan kenki kon, iya den wani du bun gi trawan. Ibri yari, bun furu sma e gi milyunmilyun Amerkan dala na organisâsi di e yepi tra sma, fu di den feni taki na so fasi den e du bun. Fu eksempre na ini 2002, a moni di sma na ini Ingrisikondre gi fu yepi trawan, ben doro wan heimarki fu 13 milyard Amerkan dala. Sensi a yari 1999, tin sma di lobi fu du bun gi trawan, gi noso pramisi fu gi moro leki 38 milyard Amerkan dala fu yepi sma di de na nowtu.

Wan tu bun sani di sma du gi trawan, na taki den e bai dresi èn e pai datra gi osofamiri di no e meki so furu moni, den e gi leri tu na pikin di abi soso wan papa noso wan mama, èn den e gi pôti kondre moni so taki a pipel kan kisi spoiti teige siki. Boiti dati, den e gi pôti pikin nyun buku so taki den pikin kan abi den eigi buku fu a fosi leisi, èn den e gi meti soleki kaw nanga fowru na sma di e kweki meti na ini pôti kondre so taki den sma disi abi wan sani fu nyan. Moro fara, den e yepi sma di kisi fu du nanga rampu, fu di den gi den sma disi sani di den abi fanowdu.

Den sani di wi kari didyonsro, na tru tori di e sori taki libisma man du bun gi trawan. Ma a de wan sari sani taki sma de tu di e du kefalek ogri sani.

Sma e du moro nanga moro ogri

Raportu meki di e sori taki sensi a kaba fu a di fu Tu Grontapufeti, pikinmoro 50 leisi a pasa taki sma kiri dusundusun trawan fu di den de fu wan tra ras noso fu wan tra kulturu, èn a raportu disi e sori tu taki sma kiri ipi-ipi trawan fu politiek afersi ede. Wan tijdschrift e taki: „Den sani disi di e pasa, meki taki pikinmoro 12 milyun sma dede, èn dati pasa tu nanga sowan 22 milyun sma di no ben abi noti fu du nanga den feti di ben e pasa. A nomru fu sma disi di lasi den libi, hei moro leki a nomru fu ala den sma di dede sensi 1945 na ini feti di ben de na ini den eigi kondre èn na ini feti na mindri tra kondre” (American Political Science Review).

Na a kabapisi fu a di fu 20 yarihondro, sma na ini Kambodya kiri so furu leki 2,2 milyun trawan, fu politiek afersi ede. Na ini Rwanda, sma no wani si trawan na ai, fu di den sma dati de fu wan tra ras noso wan tra kulturu, èn a sani disi meki taki moro leki 800.000 mansma, umasma, nanga pikin-nengre lasi den libi. Kerki fesiman nanga politiekman na ini Bosnia ben gi sma deki-ati fu kiri trawan, èn leki bakapisi fu dati moro leki 200.000 sma dede.

Na ini 2004, a sekretarsi-generaal fu den Verenigde Nâsi sori taki tra ogri sani pasa no so langa ete. A ben taki: „Na ini Irak, sma kiri ipi-ipi borgu sondro sari-ati, èn den e grabu sma di e wroko na ini a kondre drape fu yepi trawan, den e grabu nyunsuman nanga tra sma di no abi noti fu du nanga a feti, èn den e kiri den sma disi na wan tumusi ogri-ati fasi. Boiti dati, sma du bun furu syen sani nanga Iraksma di den poti na srafu-oso. Na ini Darfur, fetiman e dwengi ala den sma fu difrenti foto fu froisi gowe, den e broko den sma oso, èn den e didon nanga tranga na sma fu espresi. Na a noordsei fu Uganda, sma e gi pikin-nengre bigi mankeri èn den e dwengi den fu du kefalek ogri sani. Na ini Beslan, sma e grabu pikin-nengre èn den e kiri ipi-ipi fu den pikin na wan ogri-ati fasi.”

Srefi na ini den sokari gudu kondre, sma e du moro nanga moro ogri nanga trawan di no de fu a srefi ras noso fu a srefi kulturu leki den. Fu eksempre, na ini 2004 wan koranti tyari kon na krin taki na ini Ingrisikondre, „a nomru fu sma di trawan fon noso du ogri fu di den de fu wan tra ras, kon de erfu tron moro furu na ini den tin yari di pasa”.

Fu san ede libisma di man du so furu bun sani, e du den sortu ogri-ati sani disi? Oiti wan ten sa kon te ogri no sa de moro? Soleki fa na artikel di e kon now o sori, dan Bijbel e gi a yoisti piki tapu den dangra aksi disi.

[Sma di abi a reti fu a prenki na tapu a kafti]

COVER: Mark Edwards/Still Pictures/Peter Arnold, Inc.