Go na content

Go na table of contents

„Den moro owru dokumenti di e taki fu Bijbel tori”

„Den moro owru dokumenti di e taki fu Bijbel tori”

„Den moro owru dokumenti di e taki fu Bijbel tori”

TUTENTI NA FEIFI yari pasa, wan tu man fu Israel, namku sabiman fu owruten sani, feni wan tumusi aparti sani na ini wan grebi-olo. Den feni tu pikin solfru bukulolo pe wan pisi fu Bijbel skrifi na ini. A grebi-olo disi ben de na a seibere fu wan bergi di de na a Lagipresi fu Hinom na ini Yerusalem. Den bukulolo na fu a ten bifo den Babilonsma pori Yerusalem na ini 607 b.G.T. Den sani di ben skrifi na ini ben e taki fu wan pisi fu den blesi di skrifi na Numeri 6:24-26. A nen fu Gado, Yehovah, skrifi difrenti leisi na ini ala tu bukulolo. Soleki fa sma e taki, dan den wortu di skrifi na „den moro owru owruten sani di sma feni oiti, èn di abi pisi sosrefi fu a Hebrew Bijbel.”

Ma son sabiman ben e aksi densrefi efu a ten di sma taki dati den sani disi meki, ben de yoisti, èn den ben feni taki den bukulolo disi skrifi na ini a di fu tu yarihondro b.G.T. Wán reide fu san ede den ben e denki tra fasi fu a tori disi, na taki den fosi fowtow di sma meki fu den kefalek pikin bukulolo disi, no ben krin nofo so taki sma ben kan ondrosuku den finifini. Fu kon sabi san na a yoisti ten di sma meki den bukulolo disi, dan wan grupu sabiman ondrosuku sani ete wan leisi. Den gebroiki nyun-modo wrokosani nanga computer fu meki bun krin fowtow fu den bukulolo disi. Den sani di den sabiman kon sabi fu na ondrosuku disi, tyari kon na doro no so langa pasa. Sortu sani den sabiman leri fu na ondrosuku disi?

Na a fosi presi, den sabiman sori krin taki sani di den ben feni na a presi pe den feni den bukulolo, na fu a ten bifo den Dyu ben go na ini katibo na Babilon. Den ondrosuku den lolo finifini, iya den ondrosuku a fasi fa den letter de, èn a fasi fa sma skrifi den, fu kon sabi fu sortu ten den lolo disi de. Den kon si taki ala den sani disi abi fu du nanga a srefi pisi ten, namku a kabapisi fu a di fu seibi yarihondro b.G.T. Èn te fu kaba, di den sabiman ondrosuku a fasi fa den wortu skrifi, dan den taki: „Te wi e luku san wi leri fu a fasi fa den letter nanga den wortu na ini den lolo skrifi, èn te wi e luku den sani di wi leri fu a presi pe wi feni den bukulolo, dan wi kan taki dati trutru den lolo disi na fu a ten di sma poti gi den.”

Disi na san a tijdschrift Bulletin of the American Schools of Oriental Research e taki fu na ondrosuku fu den solfru bukulolo di sma sabi tu leki a Ketef Hinnom tekst: „Wi kan agri nanga den someni sabiman di e taki dati den sani di skrifi na ini den bukulolo disi, na den moro owru sani di e taki fu Bijbel tori.”

[Sma di abi a reti fu a prenki na tapu bladzijde 32]

Cave: Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.; inscriptions: Photograph © Israel Museum, Jerusalem; courtesy of Israel Antiquities Authority