Go na content

Go na table of contents

Mi ben sabi san bun èn mi du dati tu

Mi ben sabi san bun èn mi du dati tu

Ondrofenitori

Mi ben sabi san bun èn mi du dati tu

SOLEKI FA HADYN SANDERSON FRUTERI

Wan leisi, Yesus taigi den apostel fu en: „Efu unu sabi den sani disi, dan koloku fu unu te unu e du den” (Yohanes 13:17). Iya, kande wi sabi san bun, ma son leisi a muilek fu du dati! Ma fu di mi de na libi moro leki 80 yari kaba, èn fu di mi du a zendelingwroko 40 yari langa, meki mi abi na overtoigi taki den wortu fu Yesus de tru. Te wan sma e du san Gado taki, dan a sa de koloku trutru. Meki mi fruteri yu fu san ede dati de so.

NA INI 1925, di mi ben abi dri yari, mi papa nanga mama go na wan Bijbel lezing na ini a foto pe wi ben e libi, namku a foto Newcastle, na Australia. A lezing di nen ’Milyunmilyun sma di e libi now noiti no sa dede’, gi mi mama na overtoigi taki a feni a waarheid, èn a bigin go na den Kresten konmakandra doronomo. Ma a no teki langa di mi papa no ben wani sabi moro fu a waarheid. A no ben feni a nyun bribi fu mi mama bun, èn a tapu skreki gi mi mama fu di a taigi en taki a o gowe libi en efu a no drai baka gi a bribi fu en. Mi mama ben lobi mi papa, èn a ben wani taki na osofamiri fu wi tan makandra. Ma toku, a ben sabi taki a de moro prenspari fu gi yesi na Gado, èn fu dati ede a ben abi a fasti bosroiti fu du san Gado feni bun (Mateyus 10:34-39). Mi papa gowe libi na osofamiri fu wi, èn baka dati mi ben e si en wawan leisi nomo.

Te mi e prakseri den sani di pasa na ini a ten dati, dan mi e warderi en taki mi mama tan loyaal na Gado. A bosroiti di a teki, meki taki mi nanga mi bigi sisa Beulah, libi wan libi di tyari blesi kon gi wi na yeye fasi. A bosroiti fu mi mama leri wi wan prenspari sani sosrefi, namku te wi sabi san bun, dan wi musu meki tranga muiti fu du dati.

Mi e kisi tesi tapu a bribi fu mi

Den Bijbel Ondrosukuman, soleki fa Yehovah Kotoigi ben nen fosi, meki furu muiti fu yepi na osofamiri fu wi. Mi granmama ben kon tan nanga wi èn ensrefi poti bribi tu na ini a waarheid fu Bijbel. Ala ten en nanga mi mama ben e wroko makandra na ini a preikiwroko. Fu di den ben e tyari densrefi na wan lespeki fasi, èn fu di den ben e sori switi fasi, meki sma kon kisi lespeki gi den.

Na a srefi ten, Kresten brada di ben de moro owru, poti spesrutu prakseri na mi, èn den gi mi bun leri. A no teki langa di mi leri fu gebroiki wan karta pe wan syatu boskopu ben skrifi na tapu, fu preiki gi sma na den oso. Boiti dati, mi ben e drai Bijbel lezing na tapu gramofon èn mi ben e go waka tu na ini den strati na foto, pe moro furu wenkri ben de, èn mi ben anga wan bord na mi neki di ben abi wan boskopu na tapu. A sani disi ben muilek gi mi fu du, fu di mi ben e frede sma. Ma mi ben sabi san bun, èn mi ben abi a fasti bosroiti fu du dati tu.

Baka di mi kaba nanga skoro, mi bigin wroko na wan bangi, èn mi ben musu go na difrenti tra bangi na ini a heri pisi kontren fu New South Wales. Aladi wan tu Kotoigi nomo ben de na ini a kontren dati fu a kondre, toku den sani di mi ben leri yepi mi fu tan abi wan tranga bribi. Mi mama ben e skrifi brifi gi mi di gi mi deki-ati na yeye fasi.

Den brifi dati yepi mi na a yoisti ten. A di fu Tu Grontapufeti ben bigin, èn mi ben musu go na ini a legre. A driktoro fu a bangi ben de wan fayafaya kerkisma èn sosrefi wan srudati komandanti fu a presi drape. Di mi fruteri en taki mi no e teki prati na a feti fu di mi na wan Kresten, dan a gi mi a warskow disi, namku fu gowe libi a bribi fu mi efu mi no ben wani lasi a wroko fu mi na bangi! A kon moro muilek gi mi di mi go na a kantoro pe sma e go fu gi den nen fu tron srudati. A driktoro ben de drape, èn a ben e piri en ai luku mi di mi ben e waka kon na a tafra pe sma ben musu gi den nen. Di mi weigri fu skrifi mi nen na tapu den papira di e sori taki wan sma bosroiti fu go na ini a legre, dan den lantiman fu a kantoro atibron na mi tapu. Mi ben e senwe, ma mi ben abi a fasti bosroiti fu du san bun. Yehovah yepi mi fu hori misrefi, èn fu no brokokindi. Di mi yere bakaten taki wan tu ogriman ben e suku mi, dan esi-esi mi teki den sani di mi ben abi, èn mi gowe libi a foto dati nanga a fosi loko di mi ben kan feni!

Di mi drai go baka na Newcastle, dan mi ben musu go na krutubangi, makandra nanga seibi tra brada di ben weigri fu go na ini a legre. A krutuman gi wi dri mun strafu na strafu-oso, pe wi ben musu du tranga wroko. Aladi a no ben switi fu de na strafu-oso, toku mi kisi blesi fu di mi du san bun. Baka di wi komoto na strafu-oso, dan Hilton Wilkinson, wan fu den Kotoigi di ben de makandra nanga mi na ini a srefi strafu-oso kamra, aksi mi fu kon wroko gi en na a wrokopresi fu en pe a ben e druk fowtow. Drape mi miti na uma di ben o tron mi wefi bakaten, namku Melody, di ben e wroko drape. Syatu baka di mi komoto na strafu-oso, mi teki dopu fu sori taki mi gi mi libi abra na Yehovah.

Mi e poti a marki fu go na ini a furuten diniwroko

Baka di mi nanga Melody trow, dan wi opo wi eigi wrokopresi pe wi ben e druk fowtow, èn wi du dati na ini Newcastle. A no teki langa di wi ben abi so furu wroko, taki a gosontu nanga a yeyefasi fu wi bigin go na baka. Na a ten dati, Ted Jaracz, di ben e dini na a bijkantoro fu Yehovah Kotoigi na ini Australia, èn di de now wan memre fu a Tiri Skin, taki nanga wi fu den marki di wi ben kan poti fu du moro na ini wi diniwroko gi Yehovah. Baka a takimakandra dati, wi teki a bosroiti fu seri a bisnis fu wi, èn fu puru wan tu fu den frantwortu fu wi na wi tapu. Na ini 1954 wi bai wan wagi pe wi ben kan tan na ini, èn wi froisi go na a foto Ballarat na ini a distrikt Victoria. Drape wi bigin dini leki pionier, noso furuten preikiman.

Wi ben e wroko makandra nanga wan pikin gemeente na ini Ballarat, èn Yehovah blesi a muiti di wi meki. Na ini 18 mun, a nomru fu sma di ben e kon na den konmakandra, kren fu 17 go miti 70 sma. Baka dati wi kisi kari fu go na ini a kringwroko na Zuid-Australia. Na ini den dri yari baka dati, wi ben e prisiri fu fisiti den gemeente na ini a foto Adelaide, èn na ini a kontren pe sma e meki win èn e prani froktu soleki apresina nanga swa alanya, na a syoro fu a Murrayliba. A libi fu wi ben kenki fu tru! A ben gi wi prisiri fu dini makandra nanga lobi-ati brada nanga sisa. Disi na trutru wan bigi blesi di wi kisi fu di wi du san wi ben sabi taki a bun!

Wi kisi a wroko fu dini leki zendeling

Na ini 1958, wi aksi a bijkantoro fu Australia fu go na „A wani fu Gado” Internationaal Kongres na ini New York City, di ben o hori bakaten na ini a yari dati. Den brada fu a bijkantoro seni papira gi wi fu poti wi nen fu man go na a Gilead zendelingskoro na ini Amerkankondre. Fu di wi ben tapu 35 yari kaba, meki wi ben denki taki wi owru tumusi fu go na Gilead. Ma toku wi skrifi ala sani na tapu den papira, èn wi kisi a kari fu go na a di fu 32 klas. Wi no ben kaba a skoro ete, di wi kisi fu yere taki wi musu go wroko leki zendeling na India! Aladi wi ben broko wi ede pikinso di wi yere dati, toku wi ben wani du san bun, èn fu dati ede wi teki a zendelingwroko disi nanga ala prisiri.

Wi gowe nanga sipi, èn wan fruku mamanten na ini 1959, wi doro na ini Bombay (now a nen Mumbai). Hondrohondro wrokoman ben e didon e sribi na tapu den planga fu a lanpresi. Wi ben e smeri difrenti sani, ma wi no ben sabi san na den sani dati. Di a son opo kon, dan wi bigin firi fu a fosi leisi san ben e wakti wi. Noiti ete wi ben firi taki a son kan faya so! Wan zendeling trowpaar, Lynton nanga Jenny Dower, di ben pionier nanga wi na ini Ballarat, gi wi wan switikon. Den tyari wi go na a bijkantoro fu India, di ben de wan pikin tapu-sodro kamra, krosibei fu pisi fu a foto pe moro furu wenkri nanga bisnis ben de. Siksi Bethel friwani wrokoman ben e tan na a bijkantoro. Brada Edwin Skinner, di ben e dini leki zendeling na ini India sensi 1926, taigi wi taki a ben o bun fu bai tu bigi steifi tas pe wi ben kan poti ala sortu sani na ini, fosi wi froisi go na a presi pe wi ben musu dini. Na ini den loko na India furu fu den tas disi ben de fu si, èn wi gebroiki den tas disi bun di wi ben e go fu a wan presi na a trawan.

Baka di wi waka tu dei nanga loko, dan wi doro na ini Tiruchchirappalli, a foto pe wi ben musu dini, èn a foto disi de na a zuidsei fu Madras (now a nen Tamil Nadu). Drape, wi go wroko makandra nanga dri spesrutu pionier fu India, di ben e preiki na ini wan kontren pe 250.000 sma ben e libi. Wi no ben abi kefalek sani drape. Wan leisi wi ben abi moro mendri leki fo Amerkan dala. Ma di a moni dati kaba, Yehovah no frigiti wi. Wan sma di ben e studeri Bijbel, leni wi moni so taki wi ben kan yuru wan oso di ben fiti fu hori konmakandra. Wan leisi di wi no ben abi nofo nyanyan, dan wan birtisma tyari nyanyan gi wi di a ben meki nanga masala. Mi ben lobi a nyanyan dati, ma a ben pepre so te taki mi kisi tikotiko!

Na ini a preikiwroko

Aladi wan tu sma na ini Tiruchchirappalli ben e taki Ingrisitongo, toku moro furu fu den sma drape ben e taki Tamiltongo. Fu dati ede, wi du furu muiti fu leri wan tu sani na ini a tongo dati, so taki wi ben kan bigin wan takimakandra na ini a preikiwroko. A muiti di wi ben e meki fu taki a tongo, meki taki furu sma fu a presi drape kisi lespeki gi wi.

Wi ben e nyan bun trutru fu na oso-fu-oso preikiwroko. Sma fu India abi switifasi, èn furu fu den ben e kari wi kon na inisei fu dringi, noso fu nyan wan sani. Fu di a ben waran sowan 40 graden Celsius, meki wi ben e warderi en trutru taki den sma sori wi switifasi. A ben fiti fu taki fu sani di abi fu du nanga den sma, bifo wi ben e bigin preiki gi den. Furu tron den ososma ben e aksi mi nanga mi wefi: „Fu pe unu komoto? Unu abi pikin? Fu san ede unu no abi pikin?” Te wi ben taigi den taki wi no abi pikin, dan furu tron den ben e taigi wi taki den sabi wan bun datra pe wi kan go! Ma awansi fa a no fa, den sortu takimakandra disi ben e gi wi na okasi fu taigi den sma suma na wi, èn wi ben man fruteri den o prenspari a wroko de di wi ben abi fu leri sma sani fu Bijbel.

Furu sma di wi ben e preiki gi, ben abi a Hindu bribi, èn wan bigi difrenti de na mindri a bribi disi nanga a Kresten bribi. Na presi fu haritaki fu den frekti filosofia fu a Hindu bribi, wi ben e preiki nomo fu a bun nyunsu fu Gado Kownukondre, èn wi kisi bun bakapisi. Na ini siksi mun, pikinmoro 20 sma bigin kon na den konmakandra di ben e hori na a zendeling-oso fu wi. Wan fu den sma disi di ben e kon, ben de wan lantiman di nen Nallathambi. Bakaten, en nanga en manpikin, Vijayalayan, yepi sowan 50 sma tron anbegiman fu Yehovah. Vijayalayan ben dini wan pisi ten tu na a bijkantoro fu India.

Wi e go fu a wan presi na a trawan doronomo

A no ben doro siksi mun ete di wi ben de na ini India, di mi kisi kari fu dini leki a fosi distrikt-opziener fu a kondre. Disi ben wani taki dati mi ben musu go na ala gemeente na ini India, mi ben musu orga kring konmakandra, èn mi ben musu wroko makandra nanga neigi difrenti grupu fu sma, èn ibriwan fu den grupu disi ben e taki wan tra tongo. A sani disi ben de tranga wroko. Wi teki wi krosi nanga tra sani di wi ben abi fanowdu gi siksi mun langa, èn wi poti den na ini dri isri kisi èn sosrefi na ini den steifi tas di wi ben e tyari ala ten. Na so wi gowe libi a foto Madras (now a nen Chennai) nanga loko. Fu di a distrikt disi bigi sowan 6500 fokanti kilometer, meki wi ben e go fu a wan presi na a trawan doronomo. Wan leisi, tapu sonde, wi ben kaba nanga wan bigi konmakandra na a foto Bangalore di de na a zuidsei fu a kondre. Baka dati, wi go na a noordsei na a foto Darjeeling di de na a futu fu a Himalayabergi, èn drape wi ben musu yepi na wan tra bigi konmakandra di ben o hori a wiki di ben e kon. Darjeeling de sowan 2700 kilometer moro fara, èn wi ben abi fu teki feifi difrenti loko fu man doro drape.

Na a bigin, di wi ben e go na den difrenti presi, dan wi ben lobi fu sori a felem De Nieuwe-Wereldmaatschappij in actie. A felem disi ben e sori sma o furu na organisâsi fu Yehovah e du na heri grontapu. Furu tron hondrohondro sma ben e kon luku a felem disi. Wan leisi, wi sori a felem na wan grupu sma di ben de na sei pasi. Aladi a felem ben e drai, den wolku bigin dungru èn den wai kon na tapusei fu wi. Wan leisi, sma ben e meki dyugudyugu kaba di a felem no ben drai go doro, èn fu dati ede mi bosroiti fu sori a felem go doro, ma mi meki a drai moro esi. Koloku taki a felem ben kaba leti bifo alen bigin fadon, èn nowan dyugudyugu no pasa.

Na ini den yari baka dati, mi nanga Melody go na furu difrenti pisi fu India. Den sma na ini ibri kontren abi den eigi sortu nyanyan, den abi wan spesrutu fasi fu weri krosi, den abi den eigi tongo, èn ibriwan fu den kontren ben moi na wan tra fasi. Fu dati ede, a ben gersi leki wi ben e go na wan tra kondre ibri leisi. A de wan tumusi moi sani fu si den furu difrenti mekisani fu Yehovah! Na so a de tu nanga den busimeti na ini India. Wan leisi, di wi ben e seti kampu na ini a busi fu Nepal, dan wi si wan bun bigi tigri fu krosibei. A ben de wan kefalek moi meti. Di wi si a tigri disi, dan dati meki taki wi kisi wan moro tranga winsi fu de na ini a Paradijs, pe libisma sa libi na ini vrede nanga meti te fu kaba.

Den gemeente bigin fiti densrefi na den seti fu na organisâsi

Na a bigin, den brada na ini India ben musu go hori densrefi moro bun na den seti fu na organisâsi fu Yehovah. Na ini son gemeente, mansma ben e sidon na a wan sei fu a konmakandra presi, aladi den umasma ben e sidon na a tra sei. Furu tron den konmakandra no ben bigin biten. Na wán fu den presi, sma ben e loi wan dyendyen bun tranga fu kari ala den Kownukondre preikiman kon na den konmakandra. Na ini tra kontren, den preikiman ben e kon na den konmakandra na a ten di densrefi ben denki taki konmakandra e hori, fu di den no ben luku a yuru, ma den ben e luku a son fu sabi o lati a de. Bigi konmakandra no ben e hori doronomo, èn opziener di e reis, no ben e kon na den gemeente doronomo tu. Den brada ben de klariklari fu du san bun, ma den ben musu kisi leri fa fu du dati.

Na ini 1959, na organisâsi fu Yehovah seti a Kownukondre Diniwroko-skoro. A programa disi di e hori na heri grontapu fu gi sma leri, yepi den kring-opziener, spesrutu pionier, zendeling, nanga gemeente owruman fu tyari a frantwortu fu den di ben de akruderi Bijbel, na wan bun fasi. Di a skoro bigin na ini India, na ini december 1961, dan mi ben de wan fu den brada di ben e gi leri na a skoro. Safrisafri, wi si na ini den gemeente na ini a heri kondre taki a skoro ben abi bun bakapisi, èn den gemeente go na fesi heri esi. Wantewante di den brada kon sabi san na a yoisti fasi fu du sani, Gado en santa yeye gi den a krakti fu du dati.

Den bigi kongres di ben e hori, gi den brada deki-ati tu èn den meki taki den brada de na ini wánfasi. Wan fu den kongres pe disi ben de fu si, na a „Têgo bun nyunsu” Internationaal Kongres di ben hori na ini New Delhi na ini 1963. Kotoigi ben e teki waka dusundusun kilometer komoto fu difrenti pisi fu India fu kon na a kongres, èn fu man doro drape furu fu den ben abi fu gebroiki ala a moni di den kibri. Fu di 583 sma fu 27 tra kondre ben de na a kongres tu, meki disi ben de a fosi leisi di den Kotoigi fu India ben man miti furu fu den fisitiman, èn den ben man abi demakandra nanga den tu.

Na ini 1961, mi nanga Melody kisi kari fu tron memre fu a Bethelfamiri na ini Bombay, èn bakaten mi dini drape leki wan memre fu a Bijkantoro Komte. Bakaten, mi kisi tra frantwortu tu. Furu yari langa mi dini leki zone-opziener na difrenti pisi fu Asia èn na a Mindri Owstusei. Fu di lanti tapu a preikiwroko na ini furu fu den kondre disi, meki den preikiman na ini den kondre dati musu ’luku bun neleki sneki, ma toku den musu de leki doifi di no e du ogri’.—Mateyus 10:16.

A wroko e go na fesi èn kenki e kon

Na ini 1959, di wi doro fu a fosi leisi na India, dan 1514 preikiman ben de na ini a kondre. Now a nomru dati gro kon tron moro leki 24.000. Fu di a wroko go na fesi, meki wi ben abi fu froisi tu leisi go na nyun Bethel presi na ini Bombay noso krosibei fu a foto dati, so taki wi ben man du a wroko bun. Bakaten, na ini maart 2002, a Bethelfamiri froisi agen, èn disi leisi den go na wan nyun presi di bow krosibei fu Bangalore, na a zuidsei fu India. Na ini a nyun-modo gebow disi, 240 memre fu a Bethelfamiri e tan, èn nownowde, sonwan fu den e vertaal Bijbel publikâsi go na ini 20 difrenti tongo.

Aladi mi nanga Melody ben wani froisi go na Bangalore trutru, toku wi no ben man go, fu di a gosontu fu wi no de so bun. Dati meki wi drai go baka na Australia na ini 1999. Now wi e dini leki memre fu a Bethelfamiri na ini Sydney. Aladi wi gowe libi India, toku wi e tan abi tranga lobi gi den mati fu wi èn gi den pikin fu wi na yeye fasi di de na ini a kondre dati. A e gi wi furu prisiri te wi e kisi brifi fu den!

Te mi nanga Melody e prakseri den moro leki 50 yari di wi du a furuten diniwroko, dan wi feni taki wi kisi bun furu blesi. Fosi, wi ben e poti a prenki fu sma na tapu fowtow papira so taki a sma dati ben kan tan na ini a prakseri fu trawan, ma now wi e yepi sma fu tan na ini a prakseri fu Gado. A bosroiti di wi teki ben de wan moro bun wan srefisrefi. Wi ondrofeni tumusi moi sani leki bakapisi fu a bosroiti di wi teki fu poti a wani fu Gado na a fosi presi na ini wi libi! Iya, te wi e du san Gado taki dati a bun, dan dati sa meki wi de koloku trutru!

[Karta/Prenki na tapu bladzijde 15]

(Efu yu wani si pe den sani disi skrifi, luku a tijdschrift)

INDIA

New Delhi

Darjeeling

Bombay (Mumbai)

Bangalore

Madras (Chennai)

Tiruchchirappalli

[Prenki na tapu bladzijde 13]

Hadyn nanga Melody na ini 1942

[Prenki na tapu bladzijde 16]

A Bethelfamiri na ini India, na ini 1975