Go na content

Go na table of contents

„Mi de nanga unu”

„Mi de nanga unu”

„Mi de nanga unu”

’A boskopuman fu Yehovah taki: . . . „’Mi de nanga unu’, na so den wortu fu Yehovah de.”’—HAGAI 1:13.

1. Fu sortu profeititori di abi fu du nanga a ten fu wi, Yesus ben taki?

WI E libi na ini wan tumusi prenspari ten. Te wi e luku den Bijbel profeititori di kon tru, dan wi e si taki sensi 1914 wi e libi na ini „a dei fu Masra” (Openbaring 1:10). Efu yu studeri a tori disi kaba, dan yu sa sabi taki Yesus ben teki a ten di a Manpikin fu libisma ben o tiri leki Kownu, gersi nanga „a ten fu Noa” èn nanga „a ten fu Lot” (Lukas 17:26, 28). Na so Bijbel e sori taki den profeititori dati abi fu du nanga a ten fu wi. Ma wi musu poti seryusu prakseri tu na wan tra profeititori di abi fu du nanga a ten fu wi.

2. Sortu wroko Yehovah ben gi Hagai nanga Sakaria?

2 Meki wi go luku fa a ben de na ini a ten fu den Hebrew profeiti Hagai nanga Sakaria. Den tu getrow profeiti dati ben tyari wan boskopu di abi fu du sosrefi nanga a pipel fu Yehovah na ini a ten disi. Sortu boskopu na dati? Hagai nanga Sakaria ben de „boskopuman fu Yehovah” di ben tyari boskopu gi den Dyu, baka di den komoto na ini katibo na Babilon. Den ben kisi a wroko fu gi den Israelsma a dyaranti taki Gado ben o horibaka gi den te den ben o bow a tempel baka (Hagai 1:13; Sakaria 4:8, 9). Den buku di Hagai nanga Sakaria skrifi, no langa so. Ma toku den buku dati na pisi fu Bijbel, èn „na Gado srefi ben meki sma skrifi ala den sani di de na ini Gado Buku; den sani disi bun fu gi leri, fu frumane sma, fu poti sani kon reti, fu gi trangaleri na wan regtfardiki fasi”.—2 Timoteyus 3:16.

Wi musu poti prakseri na den profeititori fu Hagai nanga Sakaria

3, 4. Fu san ede wi musu poti prakseri na a boskopu fu Hagai nanga Sakaria?

3 A no de fu taki, dati den Dyu na ini a ten dati ben kisi furu wini fu den boskopu fu Hagai nanga Sakaria, èn den profeititori fu den ben kon tru na a ten dati. Ma fu san ede wi kan de seiker taki den tu buku disi prenspari gi wi na ini a ten disi? Hebrewsma 12:26-29 e sori wi fu san ede. Drape na apostel Paulus e taki fu Hagai 2:6, pe skrifi taki Gado ben o „seki hemel nanga grontapu”. Te fu kaba Yehovah ben o ’drai a kownusturu fu den kownukondre tapu èn a ben o pori a krakti fu den kownukondre fu den nâsi’.—Hagai 2:22.

4 Baka di Paulus gebroiki den wortu fu Hagai, dan a sori san ben o pasa nanga „den kownukondre fu den nâsi”. A ben sori tu taki a Kownukondre di den salfu Kresten ben o kisi, ben o bun moro den di fu grontapu èn taki a Kownukondre disi no ben o kisi pori (Hebrewsma 12:28). Den sani di Paulus ben taki, e sori wi krin taki den profeititori fu Hagai nanga Sakaria ben musu kon tru ete. Den ben o kon tru baka di a skrifi a buku Hebrewsma na ini a fosi yarihondro G.T. Wan pikin grupu salfu Kresten, di sa tiri makandra nanga Yesus na ini a Mesias Kownukondre, de na grontapu ete. Sobun, a de krin taki den profeititori fu Hagai nanga Sakaria prenspari gi wi na ini a ten disi.

5, 6. San ben pasa bifo Hagai nanga Sakaria bigin nanga a diniwroko fu den?

5 A buku Esra e fruteri pikinso san ben pasa bifo Hagai nanga Sakaria ben taki den profeititori fu den. Baka di den Dyu komoto na ini katibo na Babilon na ini a yari 537 b.G.T., dan Granman Serubabel nanga Granpriester Yosua (noso Yesua) ben e tiri a wroko fu seti a fondamenti fu a nyun tempel na ini 536 b.G.T. (Esra 3:8-13; 5:1). A wroko dati ben gi den Dyu furu prisiri, ma heri esi den ben kon frede. Esra 4:4 e taki dati den feanti, noso ’den tra pipel fu a kondre, ben meki den anu fu a pipel fu Yuda kon swaki doronomo, èn den ben meki den lasi-ati fu no du a bow-wroko’. Den feanti disi, spesrutu den Samariasma, ben e fruteri lei fu den Dyu fu gens den. Den gensman disi kori a kownu fu Persia fu tapu a bow-wroko fu a tempel.—Esra 4:10-21.

6 Na a bigin, den Dyu ben de nanga faya fu bow a tempel. Ma now den kon lasi-ati, èn den tapu nanga a wroko. Den go du den eigi sani. Ma na ini 520 b.G.T., sowan 16 yari baka di den seti a fondamenti fu a tempel, Yehovah gi Hagai nanga Sakaria a wroko fu gi a pipel deki-ati fu bow a tempel go doro (Hagai 1:1; Sakaria 1:1). Den Dyu ben kisi deki-ati fu den boskopuman fu Gado èn den kon si krin taki Yehovah ben o horibaka gi den. Dati meki den Dyu go doro fu bow a tempel, èn den klari a wroko na ini 515 b.G.T.—Esra 6:14, 15.

7. Fa a situwâsi na ini a ten fu den profeiti Hagai nanga Sakaria, de a srefi leki a situwâsi na ini a ten fu wi?

7 Yu sabi fu san ede ala den sani disi de so prenspari gi wi? Wi abi a frantwortu fu preiki a ’bun nyunsu fu a kownukondre’ (Mateyus 24:14). Baka a Fosi Grontapufeti, a pipel fu Yehovah poti spesrutu prakseri na a wroko dati. Neleki fa den Dyu fu owruten ben komoto na ini katibo na Babilon, na so a pipel fu Yehovah na ini a ten disi ben komoto na ini katibo na Babilon a Bigiwan, a grontapumakti fu falsi bribi. Den anbegiman fu Gado di salfu nanga santa yeye ben e wroko fayafaya fu preiki gi sma, fu gi den leri, èn fu yepi den fu kon na ini a tru anbegi. Na ini a ten disi, a preikiwroko e du na ala sei fu grontapu, èn kande yu e yepi fu du a wroko disi tu. Now na a ten fu du a wroko disi, bika heri esi na ogri sistema disi o kisi pori! Na Gado gi wi a wroko disi, èn wi musu tan du en teleki Yehovah kon fu krutu sma na a ten fu a „bigi banawtu” (Mateyus 24:21). Na so fasi wan kaba sa kon na ogridu, èn a tru anbegi o man seti na heri grontapu.

8. Fu san ede wi kan de seiker taki Gado e horibaka gi a wroko fu wi?

8 Soleki fa den profeititori fu Hagai nanga Sakaria e sori, dan wi kan de seiker taki Yehovah sa horibaka gi wi èn taki a sa blesi wi te wi e du a wroko disi nanga wi heri ati. Son sma pruberi fu gens den futuboi fu Gado, noso fu tapu den fu du a wroko di den kisi. Toku nowan tirimakti ben man tapu a preikiwroko. Prakseri fa Yehovah meki a Kownukondre-wroko go na fesi sensi a kaba fu a Fosi Grontapufeti te na ini a ten fu wi. Ma furu de fu du ete.

9. Na sortu sani di pasa na ini owruten wi musu poti prakseri, èn fu san ede?

9 Fa den sani di wi e leri fu den profeititori fu Hagai nanga Sakaria, kan gi wi moro deki-ati fu gi yesi na a komando di Gado gi wi fu preiki èn fu gi leri? Meki wi poti prakseri now na wan tu sani di wi kan leri fu den tu Bijbel buku disi. Fu eksempre, luku wan tu finifini tori di abi fu du nanga a bow di den Dyu ben musu bow a tempel. Soleki fa wi ben taki kaba, dan den Dyu di ben komoto na ini katibo na Babilon, no ben horidoro na ini a wroko fu bow a tempel na ini Yerusalem. Baka di den seti a fondamenti, den bigin du a bow-wroko moro safri. Sortu fowtu denki den ben kisi? Èn san wi kan leri fu dati?

Wi musu abi a yoisti denki fu den gudu fu wi

10. Sortu fowtu denki den Dyu ben kon kisi, èn san ben de a bakapisi?

10 Den Dyu di drai kon baka na Yerusalem ben e taki: „A ten no doro” (Hagai 1:2). Ma a no dati den ben taki na a bigin fu a bow-wroko, di den seti a fondamenti na ini 536 b.G.T. Ma di den tra pipel fu a kontren drape bigin gens den èn di a tirimakti ben wani tapu a wroko, dan den brokosaka. Den Dyu bigin poti moro prakseri na den eigi oso èn na den gudu fu den. Den ben e meki den eigi oso nanga moimoi udu, aladi a tempel no ben kaba bow ete. Dati meki Yehovah aksi den: „Disi na a ten gi unu fu libi na ini den moi oso fu unu di meki nanga moi udu, aladi na oso disi broko?”—Hagai 1:4.

11. Fu san ede Yehovah ben musu gi rai na den Dyu na ini a ten fu Hagai?

11 Fu tru, den Dyu ben poti tra sani na a fosi presi na ini den libi. Yehovah ben wani taki den ben musu bow a tempel, ma na presi fu poti a wani fu Yehovah na a fosi presi, a pipel fu Gado bigin poti furu prakseri na den eigi afersi èn na den eigi oso. Den ben tapu fu bow a tempel, a presi pe sma ben e anbegi Gado. Na ini Hagai 1:5, Yehovah ben e gi den Dyu a deki-ati fu ’poti prakseri na a fasi fa den e waka’. Yehovah ben wani sori den taki den ben musu teki ten fu prakseri san den ben e du. Den ben musu luku tu sortu krakti a ben abi na den tapu, fu di den no ben e poti a bow-wroko fu a tempel na a fosi presi na ini den libi.

12, 13. San Hagai 1:6 e taki fu a fasi fa sani ben e waka gi den Dyu, èn san a tekst disi wani taki?

12 Yu kan frustan taki, fu di den Dyu no ben poti den yoisti sani na a fosi presi na ini den libi, meki dati ben abi krakti tapu a libi fu ibriwan fu den. Luku na ini Hagai 1:6 fa Gado ben e prakseri fu a tori: „Unu sai furu siri, ma unu no e tyari furu sani kon na inisei. Sma e nyan, ma den no e nyan teleki den bere furu. Sma e dringi, ma den no e dringi teleki den kon drungu. Sma e weri krosi, ma sondro taki den e kon waran; èn a sma di e yuru ensrefi gi trawan, e yuru ensrefi gi wan saka nanga olo.”

13 Den Dyu ben e libi na ini a kondre di Gado ben gi den, ma toku sani no ben waka soleki fa den ben fruwakti. Yehovah no ben e blesi den moro, soifri leki fa a ben warskow den na fesi (Deuteronomium 28:38-48). Den Dyu ben e sai siri, ma fu di Yehovah no ben e horibaka gi den, meki a nyanyan di den ben e koti no ben sari den. Fu di a no ben blesi den, meki den no ben abi bun krosi fu weri te a ben kowru. A ben gersi srefi leki a moni di den wroko, ben go na ini wan saka di lai nanga olo. Iya, a moni di den ben e meki no ben sari den. Yehovah ben taigi den tu: „Sma e dringi, ma den no e dringi teleki den kon drungu.” We, san den wortu disi wani taki? Den wortu disi no wani taki dati te wan sma e dringi te fu drungu, dan na blesi Gado e blesi en. Nôno, fu di Gado no lobi en kwetikweti te sma e drungu (1 Samuel 25:36; Odo 23:29-35). Na presi fu dati, den wortu disi e sori sosrefi taki Gado no ben e blesi den Dyu. Den no ben o man meki furu win. A win no ben o sari srefi fu meki wan sma kon drungu. Na ini Da Bijbel na ini Sranantongo, wi kan leisi na ini Hagai 1:6: „Un dringi, ma un abi dreiwatra ete.”

14, 15. San wi e leri fu Hagai 1:6?

14 A pisi tori disi di e taki fu den oso fu den Dyu, a no fu leri wi nomo fa wi musu meki wi oso, noso fa wi musu moi den oso fu wi. Nôno, den sani disi e leri wi wan prenspari sani. We, langa ten bifo den Dyu go na ini katibo na Babilon, a profeiti Amos ben piri-ai gi den gudu Israelsma, fu di den ben abi „oso fu ivoor” èn fu di den ben „e didon na tapu langa bangi fu ivoor” (Amos 3:15; 6:4). Den ben lasi den moi oso nanga ala den kefalek sani di den ben abi na ini den oso. Den feanti di ben teki a foto abra, ben teki ala den sani dati tyari gowe. Seibitenti yari baka dati, den anbegiman fu Gado komoto na ini katibo. Ma toku furu fu den no leri fu den sani di miti den bifo den go na ini katibo. Fa a de nanga wi? Wi sa leri wan sani fu den tori disi? A ben o bun fu aksi wisrefi: ’Efu mi luku misrefi bun, dan o furu prakseri mi e poti na mi oso èn na den sani di mi e du fu moi mi oso? Fa mi e denki fu moro heiskoro-leri? A de so taki mi e suku fu go doro na skoro fu di mi wani kisi moro hei posisi? Mi wani du dati nomonomo, aladi mi sabi taki a skoro o teki wan tu yari langa èn taki a o teki so furu fu mi ten, taki mi no o man poti prakseri moro na prenspari sani di abi fu du nanga na anbegi fu Gado?’—Lukas 12:20, 21; 1 Timoteyus 6:17-19.

15 Den sani di wi leisi na ini Hagai 1:6 musu yepi wi fu no frigiti taki wi abi Gado blesi fanowdu na ini wi libi. Den Dyu fu owruten no ben abi Gado blesi, èn dati meki sani no ben waka bun gi den. Awinsi wi gudu noso pôti, wi kan lasi wi matifasi nanga Yehovah efu wi no abi en blesi (Mateyus 25:34-40; 2 Korentesma 9:8-12). Ma fa wi kan kisi a blesi fu Gado?

Yehovah e gebroiki en yeye fu yepi wi

16-18. San Sakaria 4:6 ben wani taki gi den Dyu fu owruten?

16 Sakaria, di ben de wan profeiti tu na ini a ten fu Hagai, ben musu poti prakseri na a prenspari sani di Yehovah ben e gebroiki fu blesi den getrowsma na ini a ten dati. Èn disi e sori fa a sa blesi yu tu. Wi e leisi: „’No nanga yepi fu wan srudati legre, no nanga krakti, ma nanga yepi fu mi yeye,’ Yehovah fu den legre taki” (Sakaria 4:6). Kande yu yere a tekst disi furu leisi. Ma san den wortu dati ben wani taki gi den Dyu na ini a ten fu Hagai nanga Sakaria? Èn fu san ede a prenspari gi yu?

17 Memre taki den boskopu fu Hagai nanga Sakaria ben abi bun furu krakti tapu den Dyu na ini a ten dati. Den wortu fu den tu profeiti dati ben gi den getrow Dyu deki-ati baka. Hagai bigin a diniwroko fu en na ini a di fu siksi mun fu a yari 520 b.G.T. Sakaria bigin a diniwroko fu en na ini a di fu aiti mun fu a srefi yari dati (Sakaria 1:1). Soleki fa Hagai 2:18 e sori, dan na ini a di fu neigi mun den Dyu bigin wroko fayafaya baka na a fondamenti fu a tempel. Sobun, den Dyu ben kisi deki-ati fu du a wroko, èn den gi yesi na Yehovah. Den ben abi a dyaranti taki Gado ben o horibaka gi den. Den wortu na ini Sakaria 4:6 e sori taki Gado ben e horibaka gi den trutru.

18 Di den Dyu drai go baka na den eigi kondre na ini a yari 537 b.G.T., dan den no ben abi wan legre. Toku, Yehovah ben kibri den fu ogri no miti den, èn a ben tiri den di den komoto na ini Babilon. Di den bigin bow a tempel syatu baka di den doro na Yerusalem, dan Gado ben gebroiki en yeye fu tiri sani. Di den bigin du a wroko nanga den heri ati baka, Yehovah ben e blesi den nanga yepi fu en santa yeye.

19. Sortu bigi problema Gado puru nanga yepi fu en yeye?

19 Sakaria ben kisi aiti fisyun di ben gi en a dyaranti taki Yehovah ben o horibaka gi a pipel fu en, èn a pipel ben o wroko fayafaya fu klari a tempel. A di fu fo fisyun di kapitel 3 e taki fu en, e sori taki Satan ben e du furu muiti fu gens den Dyu so taki den no ben kan klari a tempel (Sakaria 3:1). A no de fu taki, dati Satan no ben o breiti fu si fa Granpriester Yosua e wroko na ini wan nyun tempel gi a bun fu a pipel. Didibri ben e suku fu gens den Dyu so taki den no bow a tempel. Ma Yehovah ben e gebroiki en yeye fu puru iniwan sani di ben o tapu den fu du a wroko. A yeye fu Yehovah ben o gi den Dyu a krakti tu fu tan du a wroko teleki den klari a tempel.

20. Fa santa yeye yepi den Dyu fu klari a tempel?

20 Den tiriman fu den tra kondre ben e suku fu gens a wroko, èn den ben man tapu a wroko srefi. A ben gersi leki disi ben de wan bigi problema di den Dyu no ben o man lusu srefisrefi. Ma Yehovah ben pramisi taki a ben o puru a bigi problema disi di ben de leki wan „bergi” (Sakaria 4:7). Na dati pasa trutru! Kownu Darius I ben meki sma suku den papira di ben sori taki Sirus gi den Dyu primisi fu bow a tempel baka, èn a ben feni den papira disi. Dati meki Darius gi den Dyu primisi baka fu bow a tempel, èn a ben gi den moni komoto fu den gudu fu a kownu. Na so fasi, den Dyu ben kan pai gi den kostu fu a wroko. Fu tru, wan bigi kenki ben kon! Yu denki taki a yeye fu Gado ben tiri a fasi fa sani waka na ini a ten dati? Wi kan de seiker taki dati de so. Den kaba bow a tempel na ini 515 b.G.T., na ini a di fu siksi yari fu a tiri fu Darius I.—Esra 6:1, 15.

21. (a) Fa Gado „seki ala den nâsi” na ini owruten, èn fa ala „den warti sani” kon na wán? (b) Fa den wortu disi kon tru na ini a ten fu wi?

21 Na ini Hagai 2:5, a profeiti ben memre den Dyu na a frubontu di Gado ben meki nanga den na Sinaibergi, di „a heri bergi ben seki srefisrefi” (Exodus 19:18). Na ini a ten fu Hagai nanga Sakaria, Yehovah ben o meki tra sani seki, soleki fa na agersitori na ini vers 6 nanga 7 e sori. Dyugudyugu ben o de na ini a Gran Kownukondre Persia, ma a wroko na a tempel ben o go doro, teleki a tempel ben o kaba bow. Te fu kaba „den warti sani fu ala den pipel”, namku sma di no de Dyu, ben o gi glori na Gado, makandra nanga den Dyu na a tempel dati. Nanga yepi fu a preikiwroko di wi e du na heri grontapu, Gado ’seki den nâsi’ fu kan tyari „den warti sani fu ala den pipel” kon na wán. Den sma disi e anbegi Gado makandra nanga a pikin grupu salfu Kresten di tan abra na grontapu. Fu tru, den salfu Kresten nanga den tra skapu e furu na oso fu Yehovah nanga glori. Den tru anbegiman disi e bribi taki a ten o kon te Yehovah o ’seki hemel nanga grontapu’ fu meki wan tra prenspari sani pasa. A o seki hemel nanga grontapu fu tyari wan kaba kon na ala den kownukondre fu den pipel na grontapu.—Hagai 2:22.

22. Fa Gado e ’seki’ den pipel, èn san na a bakapisi? San musu pasa ete?

22 Bijbel e memre wi taki bigi bruya ben de na ini den difrenti organisâsi na grontapu, di a profeititori e kari „hemel, nanga grontapu, nanga a se, nanga a drei gron”. Wan fu den prenspari sani di pasa, na taki Mikael ben trowe Satan Didibri nanga den ogri yeye fu en kon na grontapu (Openbaring 12:7-12). Boiti dati, den salfuwan fu Gado e teki fesi na ini a preikiwroko di seki a libimakandra na difrenti fasi (Openbaring 11:18). Aladi den sani disi pasa, toku „wan bigi ipi sma”, noso den warti sani fu ala den pipel, kon dini Yehovah makandra nanga den salfu Kresten (Openbaring 7:9, 10). A bigi ipi sma disi e wroko skinskin nanga den salfu Kresten fu preiki a bun nyunsu taki heri esi Gado sa seki den pipel te Armagedon kon. Leki bakapisi fu dati, a tru anbegi o man seti na heri grontapu.

Yu e memre disi ete?

• O ten Hagai nanga Sakaria ben e du a diniwroko fu den, èn fa sani ben e waka na ini a ten dati?

• Fa yu kan fiti den rai di Hagai nanga Sakaria ben gi na ini a boskopu fu den?

• Fu san ede Sakaria 4:6 de wan deki-ati gi yu?

[Aksi fu a tori disi]

[Prenki na tapu bladzijde 20]

Den buku fu Hagai nanga Sakaria e gi wi a dyaranti taki Gado e horibaka gi wi

[Prenki na tapu bladzijde 23]

„Disi na a ten gi unu fu libi na ini den moi oso fu unu di meki nanga moi udu, aladi na oso disi broko?”

[Prenki na tapu bladzijde 24]

A pipel fu Yehovah e wroko makandra fu preiki gi ’den warti sani fu den pipel’