Wan man di no ben frede fu vertaal Bijbel so taki moro sma ben man leisi en

A man disi dede na a opo presi na ini owstu Siberia pe a kowru srefisrefi. Sma ben gi en porinen èn den ben taki ogri fu en. Wan tu sma nomo sabi taki a man disi ben de wan fu den moro prenspari Grikisma di ben meki tra Grikisma kon sabi moro fu Gado. A nen fu a man disi, di sma no ben lobi, ben de Serafim. A ben de wan fu den fosi sma di vertaal den Kresten Griki Buku fu Bijbel. A no ben e frede fu du disi, èn dati ben de wan fu den sani di meki taki a lasi en libi te fu kaba.

SERAFIM ben e libi na ini a ten di Grikikondre ben de wan pisi fu a Gran Kownukondre fu Osman. George Metallinos, wan sabiman fu a Griki Orthodox Kerki, taki dati na a ten dati „furu bun skoro no ben de” èn „furu sma no ben kisi skoroleri”, srefi den kerki fesiman no ben kisi furu leri.

Wan bigi difrenti ben de na mindri a Koine Grikitongo di den ben gebroiki fu skrifi den Kresten Griki Buku fu Bijbel, èn den furu tra fasi fa sma ben e taki a Grikitongo na ini a ten fu Serafim. A difrenti ben de so bigi, taki den sma di no ben kisi skoroleri, no ben man frustan a Koine Grikitongo. A sani disi meki taki trobi kon, èn te fu kaba den kerki fesiman bosroiti fu gebroiki a Koine Grikitongo di furu sma no ben e frustan.

Na a ten di ala den sani disi ben e pasa, Stephanos Ioannis Pogonatus kon gebore na ini 1670. A ben de fu wan famiri di furu sma fu a Griki èilanti Lesbos ben sabi. Furu sma na a èilanti dati ben pôti èn den no ben kisi skoroleri. Fu di furu skoro no ben de, meki Stephanos go teki leri na wan klooster, noso wan presi pe wan grupu kerkiman di den e kari moniki ben e tan. Yonguyongu kaba, Stephanos ben tron diaken, noso wan fesiman fu a Griki Orthodox Kerki, èn a ben kisi a nen Serafim.

Na a pisi ten fu 1693, Serafim go na Konstantinopel (now na Istanbul na ini Torkukondre), fu di a ben wani kisi moro leri. Baka wan pisi ten, a sabi nanga a koni fu en ben meki taki heiheiman fu Grikikondre ben kisi lespeki gi en. A no ben teki langa, fosi wan Griki organisâsi di ben e wroko kibrikibri gi a bun fu den eigi kondre, aksi en fu go na Peter a Bigiwan, a Gran Kownu fu Rosiakondre. Serafim ben pasa furu presi na ini Europa di a ben e go na Moskow èn di a ben e drai kon baka. Na den furu presi disi, a ben miti ala sortu koniman èn sma di ben abi difrenti nyun denki fu kerki afersi. Na ini 1698, Serafim go na Ingrisikondre èn a ben miti prenspari sma na ini London nanga Oxford. A ben miti a Gran Beskopu fu Canterbury di ben de edeman fu na Anglikan Kerki. Bakaten, a man disi ben o de wan bigi yepi gi Serafim.

A tyari wan Bijbel kon na doro

Di Serafim ben de na Ingrisikondre, a kon si taki bun furu Grikisma no ben e frustan san skrifi na ini a „Nyun Testamenti” (noso den Kresten Griki Buku fu Bijbel). Sobun, den ben abi wan nyun Bijbel fanowdu di ben o de makriki fu frustan. Fu dati ede, Serafim teki a Bijbel di a moniki Maximus ben vertaal moro leki 50 yari na fesi, èn a gebroiki dati fu vertaal wan nyun Bijbel di no ben abi fowtu èn di ben de makriki fu frustan. A bigin wroko fayafaya, ma heri esi a no ben abi moni moro. Toku sani ben o waka bun baka, bika a Gran Beskopu fu Canterbury pramisi fu gi en a moni di a ben abi fanowdu. Disi ben gi Serafim  deki-ati, èn a bigin bai papira èn a pai wan sma fu druk a Bijbel.

Ma a moni di a ben kisi ben nofo fu druk soso den buku Mateyus, Markus, nanga afu fu a buku fu Lukas. Fu di sani ben kenki na ini a politiek fu Ingrisikondre, meki a Gran Beskopu fu Canterbury no ben gi Serafim moni moro. Toku Serafim no lasi-ati. A go suku moni na wan tu gudusma èn na so a ben man tyari en nyun Bijbel kon na doro na ini a yari 1703. A ben kisi moni tu fu wan organisâsi di ben seti fu tyari a boskopu fu Yesus Krestes gi trakondre sma.

Na owru bijbelvertaling fu Maximus ben skrifi na ini a disiten Grikitongo, ma a ben abi a Koine Grikitongo na ini tu. A Bijbel disi ben prati na ini tu bigi buku èn den ben hebi. A nyun bijbelvertaling fu Serafim ben skrifi na ini moro pikin letter, a ben skrifi soso na ini a disiten Grikitongo, a no ben deki tumusi, èn a ben moro bunkopu.

A meki wan trobi kon moro bigi

„A no de fu taki dati sma ben abi a nyun vertaling disi fanowdu trutru”, na so a sabiman George Metallinos taki. „Ma Serafim gebroiki na okasi disi fu krutu wan grupu kerki fesiman di no ben wani taki sma vertaal a Bijbel.” Den kerki fesiman ben atibron srefisrefi di Serafim skrifi na fesisei fu a Bijbel taki a tyari en kon na doro spesrutu gi son priester nanga kerki fesiman di no ben e frustan a Koine Grikitongo, so taki a santa yeye ben kan yepi den fu leisi èn fu frustan san ben skrifi na ini a Koine Grikitongo. Na so fasi den ben o man fruteri dati na den tra kerkisma (The Translation of the Bible Into Modern Greek—During the 19th Century). Fu di Serafim ben skrifi den sani disi, meki a kon na ini a trobi di den difrenti kerki fesiman fu a Griki Orthodox Kerki ben abi nanga makandra, fu di sonwan fu den no ben wani taki sma vertaal a Bijbel.

Na a wan sei, yu ben abi den kerki fesiman di ben feni taki efu sma ben o frustan Bijbel moro bun, dan den ben o kon sabi moro sani fu Gado èn den ben o tyari densrefi moro bun. Den ben feni taki srefi den kerki fesiman ben musu kon sabi Bijbel moro bun. Den sma disi di ben wani taki Bijbel vertaal na ini difrenti tongo, ben feni tu taki den tru tori fu Bijbel kan tyari kon na krin na ini ala tongo di de.—Openbaring 7:9.

Na a tra sei, yu ben abi den sma di no ben wani taki Bijbel vertaal na ini tra tongo. Den no ben wani disi, bika den ben feni taki a boskopu na ini Bijbel no ben o soifri moro, èn taki a ben o gens a makti di kerki ben abi fu taki sortu leri noso denki no bun èn sortuwan bun. Ma te yu luku en bun, dan den sma disi ben frede taki efu Bijbel ben o vertaal na ini tra tongo, dan a Protestant Kerki ben o kisi moro makti èn a Griki Orthodox Kerki ben o kon swaki. Furu fu den Griki Orthodox kerki fesiman ben e denki taki den de fruplekti fu gens iniwan sani di ben kan horibaka gi den Protestantsma. Fu dati ede, den ben de teige iniwan sma di ben e du muiti fu meki sma frustan Bijbel moro bun. Sobun, a moro prenspari sani fu san ede Protestantsma nanga Orthodox-sma kisi trobi, na fu di den no ben e agri taki Bijbel musu vertaal na ini tra tongo.

Serafim no ben wani libi na Orthodox Kerki, ma a no ben frede tu fu sori krin taki den kerki fesiman di ben e gens en, no ben abi nofo sabi èn taki den ben e wisiwasi son grupu sma. Na a bigin fu a „Nyun Testamenti” fu en, Serafim ben skrifi: „Ibri Kresten di abi frede gi Gado musu leisi a Santa Bijbel”, so taki a „kon tron wan sma di e tyari ensrefi leki Krestes èn di e gi yesi na den leri [fu en].” Serafim ben feni taki Didibri na a sma di no wani taki sma ondrosuku den Buku fu Bijbel.

Bun furu sma bigin gens en

Di a Bijbel fu Serafim kon na ini Grikikondre, den fesiman fu a Griki Orthodox Kerki ben atibron srefisrefi. Den ben taki dati nowan sma musu abi a nyun Bijbel disi. Den meki sma bron den Bijbel disi, èn den ben taki dati efu wan sma abi so wan Bijbel, noso efu a leisi en, dan den ben o puru a sma dati fu a Griki Orthodox Kerki. A kerki edeman di den ben e kari Gabriel III, ben gi a komando taki a Bijbel fu Serafim no musu prati gi sma. A ben taki dati a Bijbel disi na wan soso sani di no de fanowdu.

Serafim no ben lasi-ati, ma a ben kon frustan taki a ben musu handri nanga koni now. Aladi na Orthodox Kerki ben gi a komando taki a Bijbel fu Serafim no musu prati gi sma, toku son kerki fesiman èn son kerkisma ben lobi a Bijbel fu en. Serafim ben man prati furu fu den Bijbel disi. Ma den makti gensman fu en no ben kaba nanga en ete.

 Sani di meki taki Serafim lasi en libi te fu kaba

Boiti taki Serafim ben e sorgu taki a Bijbel prati gi furu sma, a ben de wan memre tu fu organisâsi di ben e opo ensrefi teige a tirimakti fu di den ben wani taki sani waka bun na ini a kondre. Na ini 1704, Serafim drai go baka na Moskow fu horibaka gi den organisâsi disi. Drape a ben tron wan bun mati fu Peter a Bigiwan, èn fu wan pisi ten a ben de wan professor na wan heiskoro di ben nen Russian Royal Academy. Ma fu di Serafim ben e broko en ede nanga a fasi fa sani ben e waka nanga a bijbelvertaling fu en, meki a drai go baka na Konstantinopel na ini 1705.

A srefi yari dati, a druk wan tu fu a Bijbel disi baka. Ma disi leisi, a puru a pisi pe a ben krutu sma di no ben wani taki Bijbel musu vertaal na ini tra tongo. Na presi fu dati, a skrifi wan tu sani nomo di ben e gi sma deki-ati fu leisi Bijbel. Den Bijbel di a ben druk baka ben prati na ala sei, èn nowan historia buku e sori taki kerki edeman ben de teige a Bijbel disi.

Toku Alexander Helladius, wan Griki man di ben e go na furu presi èn di no ben wani taki sma vertaal a Bijbel, meki taki Serafim kisi bigi problema na ini 1714. Na ini en buku (Status Præsens Ecclesiæ Græcæ [A posisi fu a Griki Kerki na ini a ten disi]), Helladius taki wan lo ogri fu den sma di vertaal a Bijbel fu Serafim èn fu den sani di skrifi na ini a Bijbel dati. A gebroiki wan heri kapitel fu sori taki Serafim na wan fufuruman, wan hoigriman, wan man di no sabi leisi noso skrifi, èn wan bedrigiman di no e hori ensrefi na nowan wet. Den sani disi ben tru? A skrifiman Stylianos Bairaktaris e fruteri san furu sabiman e denki fu Serafim. A taki dati Serafim ben de ’wan trutru wrokoman èn wan fu den fosi sma di vertaal Bijbel na so wan bun fasi’. Sma ben e gens en fu di a ben abi moro sabi leki den tra koniman fu en ten. Toku, a buku fu Helladius ben de wan fu den sani di meki taki Serafim lasi en libi te fu kaba.

Sma bigin si en leki wan ogriman

Na ini 1731, di Serafim drai go baka na Rosiakondre, Peter a Bigiwan ben dede kaba. Dati meki Serafim no ben man kisi kibri fu a kondre dati. Na a ten dati, a Gran Umakownu Anna Ivanovna ben e tiri a kondre èn a ben e luku bun nanga iniwan sani di ben kan tyari dyugudyugu kon na ini en kondre. Na ini yanuari 1732, sma ben e taki na ini Sint Petersburg dati Serafim na wan Griki spion di ben kon drape fu gens a tirimakti fu a kondre. Dati meki den grabu en èn den seni en go na a klooster fu Nevsky pe den ben poti wan lo aksi gi en. A klooster dati ben abi a buku pe Helladius ben skrifi taki Serafim ben du wan lo ogri. Dri leisi Serafim skrifi brifi di ben e sori taki a no du nowan fu den ogri di sma ben taki dati a du. Sowan feifi mun langa, sma ben hori en drape fu poti aksi gi en. Ma a ben muilek gi Serafim fu opo taki gi ensrefi, fu di furu sma ben e taki dati a de wan ogriman.

Fu di nowan krin buweisi ben de fu krutu Serafim, meki a no ben kisi dedestrafu. Ma den ogri sani di Helladius ben taki fu en, ben meki taki den no ben wani fri Serafim. Ne den seni en go na Siberia pe a ben musu tan en heri libi langa. Di den leisi strafu gi Serafim, dan den taki dati den sani di skrifi na ini „a buku fu a Griki skrifiman Helladius”, meki taki den krutu Serafim. Serafim ben doro owstu Siberia na ini yuli 1732. Den ben weri bui gi en èn den ben poti en na ini a Okhotsk strafu-oso di sma ben sabi leki wan presi pe furu ogri ben e pasa.

Sowan dri yari baka dati, Serafim dede. En wawan ben de èn nowan sma ben e denki en moro. A tru taki son tron Serafim no ben e krutu sani na a yoisti fasi, èn taki a no ben e du sani na wan koni fasi son leisi. Ma a bijbelvertaling fu en, na wan fu den furu bijbelvertaling di de fu kisi na ini a Grikitongo fu disiten. * Wan fu den bijbelvertaling disi di makriki fu frustan, na a Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift. A de na ini wan tu tra tongo tu. Wi kan de nanga tangi trutru taki Yehovah Gado sorgu taki en Wortu tan te now ete, so taki sma na ala sei abi na okasi fu „kon sabi a waarheid soifri”!—1 Timoteyus 2:3, 4.

[Futuwortu]

[Prenki na tapu bladzijde 12]

Peter a Bigiwan

[Sma di abi a reti fu a prenki na tapu bladzijde 10]

Photos: Courtesy American Bible Society