Go na content

Go na table of contents

Sma e broko den ede nanga den owruwan?

Sma e broko den ede nanga den owruwan?

Sma e broko den ede nanga den owruwan?

DI A waktiman ben e waka lontu na neti fu luku efu ala sani bun, dan a skreki srefisrefi fu a sani di a si. Leti na dorosei fu wan birti pe diri oso de, a si tu dedeskin. Den dedeskin disi ben de fu wan owru trowpaar di ben dyompo fu wan fensre fu na oso fu den di ben de aiti sodro hei. A ben de wan takru sani taki den tu owrusma disi kiri densrefi, ma san ben de moro ogri, na a reide fu san ede den du dati. Sma feni wan brifi na ini a saka fu a man, èn a brifi ben taki: „Wi kiri wisrefi fu di a manpikin fu wi èn a wefi fu en, e meshandri wi doronomo èn den e tanteri wi.”

Kande a no e pasa ala dei taki owrusma e kiri densrefi, ma a sani di e pasa moro nanga moro na taki trawan e meshandri owrusma. Iya, pikinmoro na ala sei fu grontapu sma e du ogri nanga owrusma. Luku den eksempre di e kon now:

• Wan ondrosuku sori taki fo procent fu den owrusma na ini Kanada ben taki dati sma meshandri den, noso taki sma dwengi den fu du sani, èn furu tron a sma dati ben de wan famiriman. Ma furu owrusma e syen, noso den e frede tumusi fu taki fu a sari situwâsi fu den. Sabiman e taki dati trutru, pikinmoro tin procent fu den owrusma abi a problema disi.

• Wan tijdschrift e taki: „Aladi a gersi leki sma na ini India abi wan tranga famiri banti, toku furu famiri no abi so wan bun banti moro, fu di pikin no wani sorgu den owrusma fu den” (India Today).

• Soleki fa den moro bun ondrosuku sori, dan „sowan tu milyun Amerkan di abi 65 yari, noso di owru moro leki dati, kisi mankeri, sma dwengi den fu du sani, noso sma du tra sortu ogri nanga den. Den sma di du den sani disi nanga owrusma, na sma di ben musu sorgu gi den”, na so wan organisâsi (National Center on Elder Abuse) di e yepi owrusma di abi den sortu problema dati, e taki. Wan afkati di e wroko gi lanti na ini San Diego, Kalifornia, e taki dati a meshandri di sma e meshandri owrusma, na „wán fu den moro seryusu problema di skowtu e kisi fu du nanga den na ini a ten disi”. Na afkati e taki tu: „Mi e si taki a problema disi o kon moro bigi na ini den yari di e kon.”

• Na ini Canterbury, Nyun Zeeland, sma e broko den ede moro nanga moro taki famiriman, spesrutu den wan di e gebroiki drugs, di e dringi sopi, noso di e dòbel, e suku fu du ogri nanga den owrusma fu den. Raportu e sori taki na ini a foto dati a nomru fu owrusma di trawan meshandri, kren fu 65 na ini a yari 2002 te go miti 107 na ini a yari 2003. A driktoro fu wan organisâsi di seti fu sorgu taki den sortu sani disi no pasa, e taki dati kande a nomru disi „na noti te yu e teki en gersi nanga a bigi nomru fu owrusma di trutru abi a problema disi”.

• Na ini Yapan, wan grupu afkati nanga sabiman, ben taki dati „sma musu poti moro prakseri na owrusma di trawan e meshandri, leki na pikin-nengre noso tra sma di e ondrofeni den sani dati”, na so wan tijdschrift e taki (The Japan Times). Fu san ede? A tijdschrift e sori san na wán reide fu san ede dati musu pasa. A e taki dati „te sma e meshandri pikin-nengre noso trowpatna, dan trawan e kon sabi dati moro makriki leki te sma e meshandri owrusma. Son leisi, dati e kon fu di son owrusma e feni taki na densrefi meki taki den pikin fu den du ogri nanga den. Wan tra reide fu san ede sma no e kon sabi den tori disi so makriki, na fu di lanti nanga lantiman no feni wan lusu gi a problema disi te now ete.”

Den eksempre disi di e sori pikinso san e pasa na heri grontapu, e meki den aksi disi opo kon: Fu san ede sma e meshandri so furu owrusma èn fu san ede sma no e poti prakseri na den? Oiti a problema disi sa lusu? Sortu trowstu de gi den owrusma?