Go na content

Go na table of contents

„Sorgu gi a droifibon disi”!

„Sorgu gi a droifibon disi”!

„Sorgu gi a droifibon disi”!

DEN twarfu spion ben go na ala sei fu a Pramisi Kondre. Moses ben taigi den fu luku sortu sma e libi drape èn fu tyari wan tu froktu kon di ben e gro na ini a kondre dati. Sortu froktu spesrutu den ben feni moi? Krosibei fu Hebron, den ben feni wan droifigron pe den droifi ben bigi so te taki tu fu den spion ben abi fu tyari wán bosu. Den spion kari a kontren dati di ben abi fatu gron a „lagipresi fu Eskol pe furu liba de”, noso „Bosu Droifi”. Iya, disi e sori taki den ben fruwondru srefisrefi fu si den bigi froktu di ben e gro drape.—Numeri 13:21-24.

Na a ten fu a di fu 19 yarihondro, wan man di ben go na Palestina, ben taki: „Eskol, noso a lagipresi pe Droifi e gro, lai ete nanga droifibon, èn den droifi dati na den moro bun wan èn den moro bigiwan na ini Palestina.” Aladi den droifibon fu Eskol na den moro bun wan, toku a ben de so na ini Bijbel ten taki na furu tra presi na ini Palestina yu ben abi droifibon di ben e gi bun froktu. Den Egeptesma ben skrifi taki den Farao ben seni teki win na Kanan.

Wan buku e taki: „Sma e kari Palestina a kondre pe den moro bun droifibon e gro, fu di a gron na den sei-bergi fu Palestina abi pikinpikin ston, fu di nofo son e skèin drape, fu di a weer faya na ini a waran pisi ten fu a yari, èn fu di a watra fu na alen di e fadon na ini a kowru pisi ten fu a yari e hari gowe heri esi” (The Natural History of the Bible). Yesaya ben sori taki na wan tu presi drape yu ben abi pikinmoro wán dusun droifibon.—Yesaya 7:23.

’A kondre fu droifibon’

Moses ben taigi a pipel fu Israel taki den ben o libi na ini wan kondre fu „droifibon, figa, nanga granaki-apra” (Deuteronomium 8:8). Soleki fa wan buku e taki, dan „droifibon ben e lai so te na ini Palestina fu owruten, taki sma feni droifi siri na pikinmoro ala den presi pe sma ben e diki a gron fu suku owruten sani” (Baker Encyclopedia of Bible Plants). Den droifibon fu a Pramisi Kondre ben e gi so furu froktu taki srefi na ini a yari 607 b.G.T. di den legre fu Nebukadnesar ben pori Yuda, a pipel di ben tan abra na ini a foto „ben e tyari bun furu win nanga froktu fu a waran pisi ten fu a yari kon na wan”.—Yeremia 40:12; 52:16.

Den gronman fu Israel ben musu sorgu den droifibon fu den bun, efu den ben wani meki furu win. A buku Yesaya e taki fa wan Israelsma di ben abi a wroko fu sorgu gi den droifibon, ben gwenti fu drai wan pisi gron na wan sei-bergi, èn fa a ben e puru den bigi ston na ini a gron, fosi a ben e prani „a moro bun redi droifibon” fu en. Baka dati a ben e hari wan skotu nanga den ston di a ben puru na ini a gron. A skotu disi ben o tapu kaw fu no kiri den bon di a ben prani, èn a ben o tapu busidagu, busi-agu, nanga fufuruman tu fu no go na den bon. A ben e meki wan win-persbaki èn a ben e bow wan pikin toren pe a ben o man rostu na a ten fu a kotiwroko te a musu luku bun taki noti no ben e pasa nanga den droifibon. Te a gronman ben du ala den sani disi, dan a ben kan fruwakti taki a ben o koti bun furu droifi.—Yesaya 5:1, 2. *

Efu a gronman ben wani koti bun furu droifi, dan a ben musu koti den taki fu a droifibon ten na ten so taki a bon ben kan gi furu froktu, èn a ben musu drai a gron so taki tumusi furu grasi, makabon, nanga takru wiwiri no ben e gro. A ben e nati den droifibon na ini a waran pisi ten fu a yari efu na alen fu a mofoyari no ben nati a gron nofo.—Yesaya 5:6; 18:5; 27:2-4.

Sma ben e prisiri na a ten fu a kotiwroko, na a kaba fu a waran ten fu a yari (Yesaya 16:10). Den wortu „na tapu a Gitit”, skrifi na a bigin fu dri Psalm (Psalm 8, 81, nanga 84). Den wortu disi di sma no sabi soifri san den wani taki, vertaal leki „win-persbaki” na ini a Septuaginta, èn kande den e sori taki den Israelsma ben e singi den psalm disi te a ten ben doro fu koti droifi. Moro furu fu den Israelsma ben e meki win fu den droifi, ma den ben e nyan den froktu disi tu, noso den ben e meki korenti nanga den, èn den ben e gebroiki den korenti disi fu meki kuku.—2 Samuel 6:19; 1 Kroniki 16:3.

Israel, na agersi droifibon

Difrenti leisi Bijbel e agersi a pipel fu Gado nanga wan droifibon, èn a sani dati e fiti fu di a droifibon prenspari srefisrefi gi den Israelsma. Na ini Psalm 80, Asaf e agersi a pipel fu Israel nanga wan droifibon di Yehovah ben prani na ini Kanan. Yehovah ben krin a gron so taki Israel, na agersi droifibon, ben kan teki rutu èn ben kan gro kon bigi. Ma baka wan tu yari, a skotu di ben musu kibri a bon disi, fadon broko. A pipel no ben e frutrow moro tapu Yehovah, èn fu dati ede Yehovah no ben e kibri den moro. Neleki fa wan busi-agu e nyan ala den froktu fu den droifibon, na so den feanti fu Israel ben e tan fufuru den gudu fu en. Asaf begi Yehovah fu yepi a pipel fu kisi a glori baka di den ben abi fosi. A begi Gado: „Sorgu gi a droifibon disi.”—Psalm 80:8-15.

Yesaya ben agersi „na oso fu Israel” nanga wan droifibon di safrisafri bigin gi „busidroifi”, noso „pori droifi” (Yesaya 5:2, 7). Busidroifi pikin moro leki den droifi di sma gwenti gebroiki fu meki win, èn den droifi disi no abi furu meti, fu di den droifi disi lai nanga siri. Busidroifi no bun fu meki win èn den no bun tu fu nyan. Na wan moi fasi den droifi disi e prenki a pipel di ben fadon komoto na bribi, èn di ben pasa a wet fu Gado na presi taki den ben sori regtfardikifasi. A no a Sma di ben prani a droifibon meki taki a bon gi den takru froktu disi. Yehovah ben du ala san ben de fanowdu so taki a pipel ben kan meki bun froktu. „San mi musu du moro gi a droifidyari fu mi?”, na so a ben aksi.—Yesaya 5:4.

Fu di a droifibon fu Israel no ben gi bun froktu, meki Yehovah warskow a pipel fu en taki a ben o broko a skotu puru di a ben bow na den lontu fu kibri den. A no ben o koti den taki fu na agersi droifibon fu en moro, èn a no ben o drai a gron moro tu. Na alen fu a mofoyari di den bon ben abi fanowdu fu man gro bun, no ben o fadon, èn maka nanga grasi ben o gro na ini a heri droifigron.—Yesaya 5:5, 6.

Moses ben taki dati a fadon di Israel ben fadon komoto na bribi ben o meki taki srefi den trutru droifibon fu en ben o dede. „Yu sa prani droifibon na ini droifigron èn yu sa wroko a gron trutru, ma yu no sa dringi win èn yu no sa tyari noti kon na wan, fu di a woron sa nyan en” (Deuteronomium 28:39). A droifibon kan dede na ini wan tu dei efu wan woron e nyan na inisei fu a bon.—Yesaya 24:7.

„A trutru droifibon”

Neleki fa Yehovah ben agersi a pipel fu Israel nanga wan droifibon, na so Yesus ben gebroiki wan srefi sortu agersitori. Na a lasti neti di Yesus ben de nanga den disipel fu en, a taigi den: „Mi na a trutru droifibon, èn mi Tata na a gronman” (Yohanes 15:1). Yesus ben agersi den disipel fu en nanga den taki fu a droifibon. Neleki fa den taki fu wan trutru droifibon e kisi den krakti fu a bonskin, na so den disipel fu Krestes musu tan na ini wánfasi nanga en. „Unu no man du noti sondro mi”, na so Yesus ben taki (Yohanes 15:5). Gronman e prani droifibon fu kan kisi droifi, èn Yehovah e fruwakti taki a pipel fu en e meki froktu na yeye fasi. A sani disi e plisi Gado, a Sma di prani a droifibon, èn a e gi en glori.—Yohanes 15:8.

Wan gronman musu koti den taki fu wan trutru droifibon, èn a musu puru wiwiri nanga tra sani fu a bon, so taki a bon kan gi furu froktu. Yesus e taki fu ala tu fu den sani disi. Moro furu a de so taki wan sma di abi a wroko fu sorgu gi droifibon e koti den taki fu wan droifibon tu leisi wan yari so taki a bon kan gi furu froktu. Na ini a kowru pisi ten fu a yari, a wrokoman e koti furu fu den taki fu a bon. A e puru wan lo fu den taki di ben bigin gro a yari na fesi. Nofo tron a e libi dri noso fo bigi taki na a bon, èn na ibriwan fu den taki disi yu abi wán noso tu sproiti. Den sproiti di e opo kon ibri yari, sa gro kon tron den taki di sa gi froktu na ini a waran pisi ten di e kon. Te fu kaba, te a wrokoman koti den taki fu den droifibon, dan a e bron den.

Disi na san Yesus ben taki fu a koti di sma e koti den taki fu a droifibon: „Efu wan sma no e tan de wán nanga mi, dan den o puru a sma disi trowe leki wan taki èn a o kon drei; dan sma o piki den taki disi èn den o iti den go na ini a faya fu bron den” (Yohanes 15:6). Aladi a gersi leki a droifibon no abi nowan taki now, toku a wrokoman e koti moro taki na a mofoyari.

„A o puru ibri taki fu mi di no e meki froktu”, na so Yesus ben taki (Yohanes 15:2). Disi kan abi fu du nanga a koti di sma e koti den taki bakaten, baka te a droifibon kisi nofo sproiti, èn yu kan si taki pikin bosu droifi bigin gro na a bon. A wrokoman e teki en ten fu luku ibri wan fu den nyun taki fu si sortuwan fu den e gi froktu èn sortuwan fu den no e gi froktu. Efu a ben o libi den taki di no e gi froktu, na a droifibon, dan den sa hari ala nyanyan nanga a watra fu a bon. Fu dati ede, a wrokoman e koti den taki di no e gi froktu, so taki soso den taki di e gi froktu sa kisi a nyanyan fu a bon.

Te fu kaba, Yesus e taki fu a krin di a wrokoman e krin den bon. „A o krin ibri taki di e meki froktu, so taki den kan meki moro froktu”, na so a e fruklari (Yohanes 15:2). Te a wrokoman koti den taki puru di no e gi froktu, dan a e luku ibri taki di e gi froktu, finifini. A e si taki krosibei fu pe a taki e bigin, pikin sproiti opo kon, èn a musu puru den sproiti disi tu. Efu a e libi den sproiti disi, dan den sa hari watra fu a droifibon. Den droifi abi a watra disi tranga fanowdu fu kan abi nofo meti. Kande a wrokoman sa puru sonwan fu den bigi wiwiri tu so taki den grun droifi kan kisi moro son. A wrokoman musu du ala den sani disi fu kan meki a droifibon gi bun furu droifi.

„Tan meki furu froktu”

Den agersi taki fu a „trutru droifibon” e prenki salfu Kresten. Ma toku den „tra skapu” musu sori tu taki den na disipel fu Krestes di e meki froktu (Yohanes 10:16). Den tra skapu disi kan meki „furu froktu” tu èn den kan gi glori na a hemel Tata fu den (Yohanes 15:5, 8). Na agersitori di Yesus ben gi fu a trutru droifibon, e memre wi taki wi musu tan na ini wánfasi nanga Krestes èn taki wi musu meki bun froktu na yeye fasi, efu wi wani kisi frulusu. Yesus ben taki: „Efu unu e hori unsrefi na den komando fu mi, dan mi o tan lobi unu, neleki fa mi hori misrefi na den komando fu a Tata èn a tan lobi mi.”—Yohanes 15:10.

Na ini a ten fu Sakaria, Gado ben pramisi wan getrow fikapisi fu den Israelsma taki a kondre ben o ondrofeni ’a siri fu vrede baka; a droifibon srefi ben o gi en froktu, èn a gron ben o meki nyanyan’ (Sakaria 8:12). Bijbel e taki tu fu a droifibon fu sori taki a pipel fu Gado o abi vrede na a ten fu Krestes en Dusun Yari Tiri. Mika ben taki a profeititori disi: „Den sa sidon trutru, ibriwan na ondro en droifibon èn na ondro en figabon, èn nowan sma sa de di e meki den beifi: bika na a mofo fu Yehovah fu den legre srefi taki disi.”—Mika 4:4.

[Futuwortu]

^ paragraaf 7 Wan buku e taki dati Israelsma di ben e prani droifibon, ben lobi den bon di ben e gi dungru, persi droifi di sma e kari sorek, a sortu droifibon di Yesaya 5:2 e taki fu en (Encyclopaedia Judaica) Sma ben e meki wan switi redi win fu den droifi disi.

[Prenki na tapu bladzijde 18]

Wan droifibon di kon drei no so langa pasa

[Prenki na tapu bladzijde 18]

Sma e koti den taki fu a droifibon na ini a kowru pisi ten fu a yari

[Prenki na tapu bladzijde 18]

Sma e bron den taki di den koti puru