Go na content

Go na table of contents

A suku di sma e suku fu kon sabi san tru

A suku di sma e suku fu kon sabi san tru

A suku di sma e suku fu kon sabi san tru

„A MORO bun fu abi sabi leki fu sabi noti”, na so Laura Fermi, a wefi fu a pôpi sabiman Enrico Fermi, ben taki. Kande son sma no e agri nanga dati, fu di den feni taki san yu no sabi, no o kiri yu. Ma fu taki en leti, a sani di Fermi taki de tru, èn dati no de so nomo te a abi fu du nanga sabidensi tori, ma sosrefi te a abi fu du nanga furu tra afersi fu a libi. Fu di furu sma no sabi san tru, meki a de so hondrohondro yari kaba taki libisma no abi frustan fu sani, den no sabi fa fu tyari densrefi na a yoisti fasi, èn den no sabi tu san na a yoisti fasi fu anbegi Gado.—Efeisesma 4:18.

Fu dati ede, sma di e denki fu sani, e suku fu kon sabi san tru. Den wani kon sabi fu san ede libisma de na grontapu, èn san o pasa nanga wi na ini a ten di e kon. Dati meki sma e pruberi na difrenti fasi fu kon sabi san tru. Meki wi taki fu wan tu fu den fasi disi.

Kerkileri kan yepi wi fu kon sabi san tru?

Soleki fa a Buda bribi e taki, dan Siddhārtha Gautama, a sma di seti a bribi disi, ben e broko en ede trutru nanga a pina di libisma e pina, èn nanga a dede di sma e dede. A ben aksi den leriman fu a Hindu bribi fu yepi en fu kon feni „a pasi fu a waarheid”. Sonwan fu den taigi en taki a ben musu go du yoga, èn taki a ben musu go libi soso gi a bribi fu en, sondro fu abi iniwan prisiri na ini a libi. Te fu kaba, a bosroiti fu denki dipi fu sani, èn na so fasi a ben o kon sabi san tru.

Tra sma gebroiki drugs di abi krakti tapu den frustan, soso fu kon sabi san tru. Fu eksempre, na ini a ten disi, den memre fu a Native American Church (a kerki pe sma abi a peyote bribi), e taki dati a peyote na wan „bon di e meki sma kon sabi kibritori”. Te sma e nyan pisi fu a bon disi dan dati kan abi so wan krakti na den tapu taki den e denki taki den e si sani.

Jean-Jacques Rousseau, a Fransi filosofiaman fu a di fu 18 yarihondro, ben e bribi taki iniwan opregti sma di e aksi Gado fu tyari sani kon na krin gi en, kan kisi piki fu Gado. Fa den e kisi piki? Na te den e arki „san Gado e taigi den na ini den ati”. Te dati pasa, dan den firi fu yu, nanga yu konsensi sa man „sori yu moro krin san tru”, na so Rousseau ben taki.—History of Western Philosophy.

Wi kan kon sabi san tru nanga yepi fu wi eigi frustan?

Furu fu den sma fu a ten fu Rousseau no ben e bribi srefisrefi taki kerkileri ben kan yepi sma fu kon sabi san tru. Fu eksempre, Voltaire, wan tra Fransiman, ben feni taki kerki no ben yepi sma kwetikweti fu kon sabi san tru, ma na presi fu dati, kerki ben de a moro prenspari sani di ben meki taki hondrohondro yari langa den kondre na ini Europa no ben abi frustan fu sani, den ben abi kruktu bribi, èn den no ben de klariklari fu leri nyun sani. Son historia skrifiman e kari a pisi ten dati den Mindri Yarihondro.

Voltaire ben tron wan memre fu wan grupu na ini Europa di sma ben sabi leki a Verlichting. A grupu disi ben kon nanga nyun denki. Den memre fu a grupu ben teki den leri fu den owruten Grikisma abra, namku den leri di e taki dati wan sma kan kon sabi san tru te a e gebroiki en frustan, èn te a e ondrosuku sani nanga yepi fu sabidensi. Wan tra memre fu a grupu disi, namku Bernard de Fontenelle, ben taki dati nanga yepi fu den eigi frustan, libisma ben o kon „sabi moro nanga moro sani leki noiti bifo”.—Encyclopædia Britannica.

Disi na wan tu fu den fasi nomo fa sma e denki taki den o kon sabi san tru. A tru taki wan sani de di kan ’sori wi moro krin san tru’? Luku san na artikel di e kon now sa taki fu a wan-enkri sani di kan sori wi san tru.

[Prenki na tapu bladzijde 3]

Gautama (Buda), Rousseau, nanga Voltaire ben pruberi na difrenti fasi fu kon sabi san tru