„Ibri sma di e teki piri-ai, koni”

„GRANTANGI, opo yu ati fu teki trangaleri, èn opo yu yesi fu arki den wortu fu sabi”, na so Odo 23:12 e taki. Na ini a tekst disi a wortu „trangaleri”, abi fu du nanga a dwengi di wi musu dwengi wisrefi, èn a abi fu du nanga a piri-ai di wi e kisi fu trawan. Te wi wani gi a trangaleri disi, dan wi musu sabi san wi musu taki, èn fa wi musu taki den sani dati. Fu dati ede, te wi wani gi trangaleri, dan a de tumusi prenspari fu gebroiki „wortu fu sabi” di sa tyari wini kon gi wi.

A Bijbel buku Odo abi tumusi koni wortu na ini. Den odo di skrifi na ini, na „fu meki sma kon sabi koni nanga trangaleri”, so taki den sa „teki trangaleri di sa meki den tron konisma, regtfardikisma, a sa meki den du retidu, èn den sa de opregti” (Odo 1:1-3). A bun fu ’opo wi yesi fu arki’ den sani dati. Odo kapitel 15 e gi wi koni rai fa fu hori wisrefi te wi e atibron, fa fu gebroiki wi tongo, èn fa fu gi trawan leri. Meki wi go luku wan tu vers fu a kapitel dati.

San „e kowru bigi atibron”?

Kownu Salomo fu owruten Israel, e sori fa wortu kan meki wan sma kisi atibron. Drape skrifi: „Wan safri piki e kowru bigi atibron, ma wan wortu di e hati sma, sa meki a kisi atibron” (Odo 15:1). A wortu „atibron” e sori fa wan sma e firi te a no feni wan sani bun. Fa na odo disi kan yepi wi fu hori wisrefi te wan sma e atibron, èn sosrefi te wi e atibron?

Te wi e taigi sma hati sani, dan dati kan meki wan fruferi situwâsi kon moro ogri. Ma te wi e gi wan safri piki, dan dati sa kowru wan sma en ati. Toku a no makriki ala ten fu piki wan sma di e atibron, na wan safri fasi. Bijbel e taki: „Te wan sma abi a koni fu man si sani krin, dan trutru dati sa meki taki a no kisi atibron esi-esi, èn a de wan moi sani te a sma dati man gi trawan pardon gi den fowtu di den meki” (Odo 19:11). A kan de so taki wan sma e atibron fu di a no abi nofo frutrow na ini ensrefi, noso fu di a wani sma fu poti prakseri na en? Kande na atibron fu a sma no abi noti fu du nanga a sani di wi taki, noso nanga a sani di wi du. Te wan sma e atibron te wi e taki nanga en na ini a Kresten diniwroko, dan furu tron dati e kon fu di sma fruteri en lei fu a bribi fu wi, noso fu di a abi wan takru denki fu wi, a no so?  Yu no ben o si en leki a e kosi yu, èn yu no ben o kosi en baka, a no so? Srefi te wi no sabi wantewante fu san ede wan sma e atibron, toku wi no musu taigi sma hati sani, fu di dati ben o sori taki wi no man dwengi wisrefi. A no bun fu taki nanga sma na so wan fasi.

A rai di Bijbel e gi wi fu gi wan safri piki, na wan tumusi bun rai tu di e yepi wi fu hori wisrefi te wi e atibron. Fu man fiti a rai disi, wi musu leri fu taki na so wan fasi taki wi no e afrontu den sma di e arki wi. Te wi e taki nanga tra memre fu na osofamiri, dan wi no musu taigi den hati sani èn wi no musu kosi den, ma na presi fu dati, wi musu pruberi fu taki na wan safri fasi nanga den. Wi no musu taki grofu nanga trawan, bika den sa wani piki wi na a srefi fasi tu. Te wi e taigi wan sma fa wi e firi, sondro fu krutu den, dan kande a sma dati sa aksi pardon.

„A tongo fu den koniwan e du bun”

A dwengi di wi musu dwengi wisrefi no wani taki nomo dati wi musu luku bun fa wi e taki, ma wi musu luku bun tu san wi e taki. Salomo ben taki: „A tongo fu den koniwan e du bun nanga sabi, ma a mofo fu den wan sondro frustan e meki lawfasi kon na tapu” (Odo 15:2). Te wi e kon lobi fu yepi trawan, èn te wi e taki nanga den fu san Gado abi na prakseri èn fu den tumusi moi seti fu en, dan wi „e du bun nanga a sabi” dati, a no so? Wan don sma no man du disi fu di a no abi sabi.

Fosi Salomo e sori wi moro fara fa wi musu gebroiki wi tongo, a e taki fu tu sani di de heri difrenti fu makandra, èn den sani disi e poti wi na prakseri broki. „Den ai fu Yehovah de na ibri presi, èn den e luku den takruwan nanga den bunwan” (Odo 15:3). Wi kan breiti fu a sani disi fu di a e gi wi a dyaranti disi: „Yehovah fu en sei, den ai fu en e luku heri grontapu fu sori en krakti fu a bun fu den sma di lobi en nanga den heri ati. Yu handri na wan don fasi ini a tori disi, bika bigin fu now sma sa kon feti nanga yu” (2 Kroniki 16:9). Gado sabi efu wi e du bun. A sabi tu, suma e du ogri èn a sa aksi frantwortu fu den.

Salomo e taki moro fara o prenspari a de fu taki na wan safri fasi. A e taki: „A tirifasi fu a tongo na wan bon di e gi libi, ma wan lei tongo e broko wan sma saka” (Odo 15:4). Den wortu „bon di e gi libi” e sori taki den sani di wi e taki kan trowstu sma èn a kan gi sma krakti (Openbaring 22:2). Wan koni sma di e taki na wan tiri fasi, e gi deki-ati na den wan di e arki en. A sani disi e meki sma du san bun. Kontrari fu dati, wan sma di e lei noso di e taki ogri e broko sma saka.

A fasi fa wi musu teki trangaleri èn fa wi musu „panya sabi”

A koni kownu e taki: „Ibri don sma e wisiwasi a trangaleri fu en papa, ma ibri sma di e teki piri-ai, koni” (Odo 15:5). Fa wan sma kan „teki piri-ai” efu wan trawan no e gi en a piri-ai dati? Soleki fa a vers disi e sori, dan wan sma musu kisi trangaleri te dati de fanowdu, a no so? Na ini wan osofamiri, papa nanga mama, spesrutu a papa musu gi den pikin fu den trangaleri, èn den pikin musu teki a trangaleri dati (Efeisesma 6:1-3). Ma awansi fa a no fa, ala futuboi fu Yehovah e kisi trangaleri. Hebrewsma 12:6 e taki: „Yehovah e strafu a sma di a lobi; fu taki en leti, a e naki ala sma di a e teki leki en manpikin.” A fasi fa wi e si trangaleri e sori efu wi koni noso efu wi don.

Salomo e taki fu ete tu sani di e difrenti fu makandra. A e taki: „Den mofobuba fu den koniwan e tan panya sabi, ma na ati fu den wan sondro frustan no de so” (Odo 15:7). A panya di wan sma e panya sabi na leki te a e panya siri. Na ini owruten, wan gronman no ben e sai ala den siri fu en na wán presi. Na presi fu dati, a ben e panya den siri na ini a heri gron. Na so wi musu panya sabi tu. Fu eksempre, te wi e miti wan sma na ini a diniwroko, dan a no ben o bun fu fruteri en wantewante ala sani di wi sabi fu Bijbel. Na presi fu dati, a koni sma sabi san a musu taki, fa a  musu taki, èn o ten a musu taki spesrutu sani. A ’e panya’ sabi fu di a e poti prakseri na a wán tru tori fu Bijbel baka a trawan, ma a e teki en ten fu tyari ibriwan fu den tori disi kon na krin, fosi a bigin nanga wan trawan. Te a e du dati, dan a e luku efu a sma e frustan den tori disi. Yesus Krestes, wi Bigi Eksempre, ben du dati di a ben e taki nanga wan Samaria uma.—Yohanes 4:7-26.

Te wan sma e gi leri, dan a musu taki sani di e tyari wini kon gi sma. Wan sma musu denki bun fu man taki sani di e leri trawan wan sani, èn di e gi den deki-ati. Fu dati ede, „na ati fu a regtfardikiwan e prakseri dipi fu sani, so taki a kan gi piki” (Odo 15:28). A de tumusi prenspari taki den sani di wi e taki no de leki wan bigi sibibusi di e wasi ala sani gowe, ma a musu de leki finifini alen di e nati a gron, èn di e meki sani gro!

Wi musu ’de santa na ini ala san wi e du’

A de wan koni sani trutru te wi e fruteri sma fu Yehovah èn fu den sani di a abi na prakseri fu du, èn te wi e gi „den froktu fu a mofo” leki „wan srakti-ofrandi fu prèise” (Hebrewsma 13:15). Ma efu wi wani taki Yehovah feni na srakti-ofrandi disi bun, dan wi musu ’de santa na ini ala san wi e du’ (1 Petrus 1:14-16). Nanga yepi fu tu odo di de heri difrenti fu makandra, Salomo e sori krin taki a prenspari sani disi tru. A e taki: „A srakti-ofrandi fu den ogriwan de wan tegu sani gi Yehovah, ma a begi fu den opregtiwan e plisi en. A pasi fu na ogriwan de wan tegu sani gi Yehovah, ma a sma di e feti baka regtfardikifasi, a lobi.”—Odo 15:8, 9.

Fa den sma di e gowe libi a pasi fu libi e si piri-ai, èn san e wakti den sma disi? (Mateyus 7:13, 14) „A sma di e gowe libi a pasi e si trangaleri leki wan takru sani; ibriwan sma di no lobi piri-ai, sa dede” (Odo 15:10). Son sma di no e tyari densrefi na wan fasi di fiti, no e teki piri-ai fu den wan di abi frantwortu na ini a Kresten gemeente, èn den no e sori opregti berow. Na presi fu dati den e bosroiti fu gowe libi a pasi fu regtfardikifasi. Dati na wan don sani trutru!

Ma fa a de te wan sma e du neleki a e teki piri-ai, aladi a no lobi fu kisi piri-ai? A sani disi na wan don sani tu. A kownu fu Israel e taki: „Efu Syeol nanga a presi fu pori de na fesi fu Yehovah, dan dati sa de so tu nanga den ati fu libisma-pikin!” (Odo 15:11) Na wan agersi fasi, nowan sani de moro fara fu Gado leki Syeol, fu di Yehovah na a libi Gado, èn Syeol na a presi pe den dedewan de. Toku, Syeol de na fesi fu Yehovah. A sabi ala sani finifini fu  ala den sma di de drape, èn a man gi den wan opobaka (Psalm 139:8; Yohanes 5:28, 29). A no muilek srefisrefi gi Yehovah fu sabi san de na ini na ati fu libisma! „Den ai fu a sma di wi musu gi frantwortu, e si ala sani krin, èn nowan sani kibri gi en”, na so na apostel Paulus ben skrifi (Hebrewsma 4:13). Wi kan kori libisma te wi e du neleki wi e teki piri-ai, ma Gado wi no man kori kwetikweti.

Te wan sma no wani teki trangaleri, dan a no de so nomo taki a no lobi piri-ai, ma a e teige a sma tu di e gi en a piri-ai dati. „A man di e spotu no lobi a sma di e piri-ai gi en”, na so Salomo e taki. Fu meki wi frustan a sani disi moro bun, a e taki a srefi sani tra fasi: „A no sa go na den koniwan” (Odo 15:12). Pikinmoro howpu no de taki so wan sma sa drai kon baka na tapu a reti pasi!

Wi musu abi wan bun denki fu sani

Na ini den dri odo di e kon, Salomo e taki fu „na ati”. A koni kownu e sori fa den firi fu wi abi krakti tapu a fesi fu wi. A e taki: „Wan prisiri ati abi bun krakti tapu a fesi, ma fu di na ati e sari, meki a yeye brokosaka.”—Odo 15:13.

San kan meki na ati sari? „Tumusi furu broko-ede sa meki wan sma lasi-ati [fu di a e sari]”, na so Bijbel e taki (Odo 12:25). Fa wi kan sorgu taki den takru sani na ini a libi no e meki wi lasi-ati? Na presi taki wi e tan prakseri den sani di wi no man kenki, wi kan prakseri den bogobogo blesi di Yehovah e gi wi now, èn den wan di a sa gi wi na ini a ten di e kon. Disi sa meki wi kisi wan moro bun banti nanga en. Iya, te wi e kon krosibei na „a koloku Gado”, dan dati sa meki wi ati prisiri.—1 Timoteyus 1:11.

Boiti den sani dati, a boskopu fu Bijbel e gi wi bun furu trowstu nanga prisiri. A psalm skrifiman ben taki dati wan sma de koloku te ’a wet fu Yehovah e gi en prisiri, èn na ini a wet dati a e leisi nanga wan safri sten dei nanga neti’ (Psalm 1:1, 2). Srefi te wi e sari, dan wi sa kisi deki-ati te wi e leisi Bijbel èn te wi e denki dipi fu den sani di wi e leisi. A diniwroko di Gado gi wi fu du, sa yepi wi tu. Wi abi a dyaranti taki „den wan di e sai nanga watra-ai, sa koti nanga bigi prisiri srefi”.—Psalm 126:5.

„Na ati di man frustan sani e suku sabi, ma a mofo fu den donwan e suku fu taki don sani”, na so Salomo e taki (Odo 15:14). Na odo disi e sori krin san na a bigi difrenti na mindri a rai fu wan koni sma nanga a di fu wan don sma. Wan sma di man frustan sani, e go suku sabi fosi a e gi rai. A sma dati e arki bun fu kon sabi a fini fu a tori. A e ondrosuku Bijbel fu kon sabi sortu wet nanga gronprakseri e fiti na ini a tori dati. A rai di a e gi e komoto fu Gado Wortu. Ma wan don sma no e meki muiti fu kon sabi a fini fu a tori ma a e bigin taki sondro fu denki. Fu dati ede, te wi e suku rai, dan a bun fu go na lepisma di e frustan sani bun, na presi fu go na sma di sa taigi wi san wi wani yere. A bun srefisrefi taki na ini a Kresten gemeente wi abi ’libisma di wi kisi leki presenti’, èn taki den sma disi ’e suku sabi’ fosi den e gi rai!—Efeisesma 4:8.

Na odo di e kon now e sori sortu bigi wini a abi te wi abi wan bun denki fu sani. A kownu fu Israel e taki: „Ala den dei fu den mofinawan takru; ma a sma di e firi prisiri na ini en ati, abi wan fesa ala ten” (Odo 15:15). A libi abi en bun sei èn en takru sei, son leisi wi e prisiri, ma son leisi wi e sari tu. Te wi e tan prakseri den takru sani fu a libi, dan wi sa broko wi ede doronomo, èn wi no sa de koloku. Ma efu wi e tan prakseri den blesi fu wi èn a howpu di Gado gi wi, dan wi no sa broko wi ede tumusi nanga den takru sani fu a libi, èn dati sa meki wi de koloku. Te wi abi wan bun denki fu sani, dan wi sa abi „wan fesa ala ten”.

Fu dati ede, awansi san e pasa, meki wi abi bigi warderi gi trangaleri. Meki a de so taki wi e meki a trangaleri disi abi krakti tapu a fasi fa wi e firi, a fasi fa wi e taki, a fasi fa wi e handri, èn sosrefi tapu a denki fu wi.

[Prenki na tapu bladzijde 13]

„Wan safri piki e kowru bigi atibron”

[Prenki na tapu bladzijde 15]

Na papa nanga mama abi a frantwortu fu gi den pikin fu den trangaleri

[Prenki na tapu bladzijde 15]

„Den mofobuba fu den koniwan e tan panya sabi”