„Unu yere fa Yob ben horidoro”

„Unu yere fa Yob ben horidoro èn unu si fa Yehovah meki sani waka; disi e sori taki Yehovah lobi sma trutru èn taki a abi sari-ati.”—YAKOBUS 5:11.

1, 2. Sortu tesi wan trowpaar na ini Polen kisi?

A NO ben doro tu yari ete taki Harald Abt tron wan Kotoigi fu Yehovah, di a legre fu Hitler teki a foto Danzig (now a nen Gdańsk) abra. A foto disi de na a noordsei fu Polen. Baka dati a situwâsi kon muilek, iya, ogri ben kan miti tru Kresten di ben de drape. A Gestapo, noso den skowtu di e wroko kibrikibri, pruberi fu dwengi Harald fu poti en nen na tapu wan dokumenti, leki buweisi taki a drai baka gi a bribi fu en. Ma Harald weigri fu du dati. Baka di Harald ben de na strafu-oso wan tu wiki, dan den seni en go na a Sachsenhausen strafuman kampu, pe sma tapu skreki gi en èn pe den fon en ibri tron baka. Wán fu den skowtu sori go na a daki fu a presi pe den ben e bron dedesma skin, fu sori Harald a peipi pe smoko ben e komoto na ini. Ne a taigi Harald: „Efu yu e tan na ini a bribi fu yu, dan baka 14 dei yu o opo go na a Yehovah fu yu na ini a peipi dati.”

² Harald nanga en wefi Elsa ben abi wan pikin meisje fu tin mun nomo, èn na a ten di den grabu Harald, a meisje disi ben de na bobi ete. Ma dati no ben wani taki dati a Gestapo no ben o du Elsa noti. A no teki langa di den teki a pikin fu en, èn den seni Elsa go na a strafuman kampu na Auschwitz. Toku Elsa ben man horidoro furu yari langa, neleki Harald. Na ini De Wachttoren fu 15 yuli 1980, yu kan leisi moro fu a fasi fa den horidoro. Harald ben skrifi: „Ala nanga ala, mi ben de 14 yari langa na ini strafuman kampu èn na strafu-oso, soso fu di mi e bribi na ini Gado. Sma de di aksi mi: ’A wefi fu yu yepi yu fu horidoro na a ten dati?’ Iya, a yepi mi trutru! Mi ben sabi kaba taki noiti a ben o drai baka gi a bribi fu en, èn a sani dati gi mi deki-ati. A ben o feni en moro bun taki mi dede getrow, na presi taki mi drai baka gi a bribi fu mi. . . . Elsa ondrofeni furu problema na a ten di a ben de na ini den Doisri strafuman kampu.”

3, 4. (a) Na eksempre fu suma kan yepi Kresten fu horidoro? (b) Fu san ede Bijbel e gi wi a rai fu ondrosuku na ondrofenitori fu Yob?

³ A no makriki kwetikweti fu nyan pina, èn furu Kotoigi e agri taki a sani dati tru. Fu dati ede, Bijbel e gi ala Kresten a rai: „Teki na eksempre fu den profeiti di ben taki na ini a nen fu Yehovah; den ben e pina fu den ogri  di miti den, èn den ben abi pasensi” (Yakobus 5:10). Na ini den hondrohondro yari di pasa, furu futuboi fu Gado kisi frufolgu sondro taki den du wan ogri. Na eksempre fu ’den someni kotoigi di de leki wan bigi wolku’, kan gi wi deki-ati fu tan horidoro na ini a streilon di wi musu lon leki Kresten.—Hebrewsma 11:32-38; 12:1.

⁴ Na ini Bijbel, Yob na wan heri bun eksempre fu wan sma di horidoro. „Luku! Wi e taki dati den sma di horidoro, na koloku sma”, na so Yakobus ben skrifi. „Unu yere fa Yob ben horidoro èn unu si fa Yehovah meki sani waka; disi e sori taki Yehovah lobi sma trutru èn taki a abi sari-ati” (Yakobus 5:11). Na ondrofenitori fu Yob, e meki wi kon sabi pikinso sortu blesi den getrow-wan o kisi fu Yehovah. A sani di de moro prenspari, na taki na ondrofenitori disi e tyari tru tori kon na krin di sa yepi wi te problema e miti wi. A Bijbel buku Yob e yepi wi fu piki den aksi disi: Fu san ede wi musu pruberi fu frustan san na den moro prenspari sani di wi musu hori na prakseri te wi e kisi tesi? Sortu fasi nanga sortu denki wi musu abi fu man horidoro? Fa wi kan gi tra Kresten brada nanga sisa deki-ati te problema e miti den?

Wi musu frustan fu san ede wi e kisi tesi

5. San na a moro prenspari sani di wi musu hori na prakseri te wi e kisi fu du nanga tesi?

⁵ Fu man tan tranga na yeye fasi te problema e miti wi, dan wi musu frustan fu san ede dati e pasa. Efu wi no e frustan dati, dan den problema di wi abi kan meki wi frigiti taki a banti di wi abi nanga Gado na a moro prenspari sani di wi musu hori na prakseri. A de tumusi prenspari taki wi e tan getrow na Gado. Wi hemel Tata e aksi ibriwan fu wi fu du a sani disi: „Sori taki yu koni, mi manpikin, èn meki mi ati prisiri, so taki mi kan gi wan piki na a sma di e spotu mi” (Odo 27:11). Dati na wan tumusi moi grani! Aladi wi abi swakifasi èn aladi wi no de volmaakti, toku wi kan meki wi Mekiman prisiri. Wi e du dati te wi e kakafutu gi problema nanga tesi, fu di wi lobi Yehovah. Trutru Kresten lobi man frudrage ala sani. Noiti a lobi disi e kaba.—1 Korentesma 13:7, 8.

6. Fa Satan e spotu Yehovah, èn fa Bijbel e sori taki a sani dati tru?

⁶ A Bijbel buku Yob e tyari kon na krin taki Satan na a sma di e spotu Yehovah. Bijbel e sori tu taki a feanti disi di wi no man si, ogri èn a wani pori a banti di wi abi nanga Gado. Soleki fa na eksempre fu Yob e sori, dan fu taki en leti, Satan feni taki ala den futuboi fu Yehovah e dini En fu kisi wini gi densrefi nomo, èn Satan e pruberi fu buweisi taki a lobi di den abi gi Gado kan kon kowru. Dusundusun yari langa Satan e spotu Yehovah. Di den fringi Satan komoto fu hemel, dan wan sten na ini hemel taki dati en na „a sma di e taki ogri fu wi brada”, èn taki en e taki lei fu den „na fesi wi Gado dei nanga neti” (Openbaring 12:10). Te wi e horidoro na wan getrow fasi, dan wi kan sori taki Satan e lei.

7. San na a moro bun sani di wi kan du te wi firi swaki?

⁷ Wi musu hori na prakseri taki Didibri sa gebroiki iniwan problema di e miti wi, fu pruberi fu pori a banti di wi abi nanga Yehovah. O ten Satan ben tesi Yesus? Na di angri ben e kiri Yesus, fu di a no ben nyan omeni dei langa (Lukas 4:1-3). Ma Yesus ben tranga na yeye fasi. Dati meki di Satan ben e tesi en, a ben man sori en krin taki a no ben o gi yesi na en. Te siki, owrudei,  noso wan tra sani e meki wi firi swaki, dan a de tumusi prenspari taki wi tranga na yeye fasi so taki wi no e gi abra! Aladi „a skin fu wi e kon swaki moro nanga moro”, toku wi no gi abra fu di „a sma di wi de fu inisei e kisi nyun krakti dei fu dei”.—2 Korentesma 4:16.

8. (a) Fa wi kan kon swaki na yeye fasi te wi e firi brokosaka? (b) Sortu denki Yesus ben abi?

⁸ Boiti dati, te wi e firi brokosaka, dan dati kan meki wi kon swaki na yeye fasi. Wan sma kan aksi ensrefi: ’Fu san ede Yehovah e gi pasi taki a sani disi pasa?’ Te wan sma no handri bun nanga wan trawan, dan a sma dati ben kan aksi ensrefi: ’Fu san ede a brada handri so nanga mi?’ Den sortu firi disi kan meki wi frigiti san na den moro prenspari sani, èn a kan meki taki wi e poti prakseri soso na a problema fu wi. Neleki fa a siki fu Yob ben meki a firi brokosaka, na so den dri mati fu en di ben abi fowtu denki fu sani, ben e meki a firi brokosaka tu (Yob 16:20; 19:2). Na so na apostel Paulus ben sori tu taki te wan sma e atibron fu wan heri pisi ten, dan dati kan meki taki a e „gi Didibri okasi” (Efeisesma 4:26, 27). Na presi taki Kresten e atibron nanga sma, noso taki den e poti tumusi furu prakseri na wan situwâsi di den no feni bun, a ben o moro bun te den e teki na eksempre fu Yesus di „saka ensrefi na ondro a sma di e krutu sani na wan regtfardiki fasi”, namku Yehovah Gado (1 Petrus 2:21-23). Te wi abi a „denki” fu Yesus, dan dati kan de wan bigi yepi gi wi fu kakafutu gi den tesi fu Satan.—1 Petrus 4:1.

9. Sortu dyaranti Gado e gi wi te a abi fu du nanga den hebi di wi musu tyari, noso nanga den tesi di wi e kisi?

⁹ A moro prenspari sani di wi musu hori na prakseri, na taki noiti wi musu si den problema fu wi leki wan buweisi taki Gado no feni wi bun. Na a fowtu denki disi ben meki Yob firi brokosaka na a ten di den sokari trowstuman fu en ben e taigi en hati sani (Yob 19:21, 22). Bijbel e gi wi a dyaranti disi: „Nowan sma kan tesi Gado nanga ogri sani, èn Gado srefi no e tesi sma tu” (Yakobus 1:13). Kontrari fu dati, Yehovah e pramisi taki a sa yepi wi fu tyari iniwan hebi di e kon na wi tapu, èn taki a puru wi na ini iniwan tesi di wi e kisi (Psalm 55:22; 1 Korentesma 10:13). Te wi e kon krosibei na Yehovah te wi abi problema, dan wi sa man hori den moro prenspari sani na prakseri èn wi sa man kakafutu gi Didibri.—Yakobus 4:7, 8.

Sani di kan yepi wi fu horidoro

10, 11. (a) San yepi Yob fu horidoro? (b) Fa a bun konsensi fu Yob ben de wan yepi gi en?

¹⁰ Soleki fa wi si, dan Yob ben de na ini wan muilek situwâsi, den „trowstuman” fu en ben e kosi en, èn a no ben sabi fu san ede den problema ben e miti en. Aladi den sani disi ben e miti en, toku a ben tan getrow. San wi kan leri fu a fasi fa a ben e horidoro? A no de fu taki dati a moro prenspari reide fu san ede a ben man horidoro, na fu di a ben de getrow na Yehovah. ’A ben abi frede gi Gado, èn a no ben e du ogri’ (Yob 1:1). Na a fasi dati a ben e libi. Yob ben weigri fu drai baka gi Yehovah, srefi di a no ben frustan fu san ede problema ben e miti en wantronso. Yob ben e bribi taki a ben musu dini Gado awansi san e pasa.—Yob 1:21; 2:10.

¹¹ A bun konsensi di Yob ben abi, ben e trowstu en tu. Na a ten di a ben gersi leki a ben o dede, a ben e kisi trowstu fu di a ben sabi taki a ben du ala san a man fu yepi trawan, a ben hori ensrefi na den regtfardiki markitiki fu Yehovah, èn a no ben teki prati na nowan enkri falsi anbegi.—Yob 31:4-11, 26-28.

12. Sortu krakti a rai fu Elihu ben abi tapu Yob?

¹² A no de fu taki dati Yob ben abi yepi fanowdu fu kenki a fasi fa a ben e denki fu sani. Nanga sakafasi a teki a yepi dati, èn dati na wan tra prenspari sani di yepi en fu horidoro. Na wan lespeki fasi Yob arki a koni rai fu Elihu, èn a teki a piri-ai fu Yehovah. „Mi ben taki, ma mi no ben frustan sani . . . mi e teki mi wortu baka, èn mi abi trutru berow ini saka èn asisi”, na so a ben taki (Yob 42:3, 6). Aladi Yob ben e pina ete fu a siki fu en, toku a ben breiti taki a ben kon moro krosibei na Gado fu di a kenki a fasi fa a ben e denki. „Mi kon sabi taki yu [Yehovah] man du ala sani”, na so Yob ben taki (Yob 42:2). Yehovah sori Yob taki A de wan tumusi makti  Gado, èn na so Yob kon frustan moro krin taki a ben de noti te a ben e teki ensrefi gersi nanga a Mekiman.

13. Sortu wini Yob kisi fu di a sori sari-ati?

¹³ Leki lasti sani, Yob na wan tumusi moi eksempre na ini a fasi fa a sori sari-ati. Den falsi trowstuman hati den firi fu en srefisrefi, ma toku Yob begi gi den di Yehovah aksi en fu du dati. Baka dati, Yehovah meki Yob kon betre baka (Yob 42:8, 10). A de krin fu si taki bita-ati no sa yepi wi fu horidoro, ma lobi nanga sari-ati sa yepi wi. Te wi no e tan abi bita-ati, dan dati o meki wi firi bun baka na yeye fasi, èn Yehovah sa blesi wi te wi e du dati.—Markus 11:25.

Koni raiman di e yepi wi fu horidoro

14, 15. (a) Sortu fasi wan raiman musu abi fu man yepi trawan? (b) Fruklari fu san ede Elihu ben man yepi Yob.

¹⁴ Wan tra sani di wi kan leri fu a tori fu Yob, na taki a bun srefisrefi fu abi koni raiman. Dati na den brada „di gebore fu te banawtu de” (Odo 17:17). Ma soleki fa na ondrofenitori fu Yob e sori, dan son raiman kan hati sma firi, na presi taki den e meki wan sma firi bun baka. Wan bun raiman musu sori taki a e firi gi trawan, a musu lespeki trawan, èn a musu abi switifasi, neleki Elihu. Te son brada e firi brokosaka fu di den abi problema, dan a kan de fanowdu taki owruman nanga tra lepi Kresten e yepi den fu kenki a fasi fa den e denki fu sani. Te den e du dati, dan den kan leri furu fu a Bijbel buku Yob.—Galasiasma 6:1; Hebrewsma 12:12, 13.

¹⁵ Wi kan leri furu fu a fasi fa Elihu ben handri na ini a situwâsi dati. A arki nanga pasensi, fosi a piki den dri mati fu Yob di ben e taki sani di no tru (Yob 32:11; Odo 18:13). Elihu ben e kari a nen fu Yob, èn a ben e taki nanga en leki wan mati (Yob 33:1). Tra fasi leki den dri falsi trowstuman, Elihu no ben feni taki a ben hei moro leki Yob. ’Sosrefi mi ben meki fu kleidoti’, na so a ben taki. A no taki don sani fu meki Yob firi moro brokosaka (Yob 33:6, 7; Odo 12:18). Elihu no krutu Yob fu a fasi fa ben e tyari ensrefi fosi, ma na presi fu dati a prèise en fu di a ben de regtfardiki (Yob 33:32). A sani di de moro prenspari na taki Elihu ben si sani soleki fa Gado e si sani, èn a yepi Yob fu hori na prakseri taki noiti Yehovah sa handri na wan onregtfardiki fasi (Yob 34:10-12). A gi Yob a deki-ati fu wakti tapu Yehovah, na presi fu meki muiti fu sori trawan o regtfardiki a de (Yob 35:2; 37:14, 23). A no de fu taki dati Kresten owruman nanga trawan kan leri furu fu a tori disi.

16. Fa den dri mati fu Yob meki Satan gebroiki den?

¹⁶ A koni rai fu Elihu de heri tra fasi leki den hati sani di Elifas, Bildad, nanga Sofar ben taki. „Unu no taki tru sani fu mi”, na so Yehovah taigi den (Yob 42:7). Srefi efu den ben taki dati den ben abi a bun fu Yob na prakseri, toku den no handri leki getrow mati fu Yob, ma na presi fu dati den meki Satan gebroiki den. Biginbigin kaba, den ala dri ben e feni taki na Yob srefi ben suku den problema di ben miti en (Yob 4:7, 8; 8:6; 20:22, 29). Elifas ben taki dati Gado no e frutrow den futuboi fu en, èn taki A no e broko en ede nanga den, awansi den regtfardiki noso efu den no regtfardiki (Yob 15:15; 22:2, 3). Elifas ben krutu Yob srefi fu sani di Yob no ben du (Yob 22:5, 9). Ma tra fasi leki Elifas, Elihu ben yepi Yob  fu si sani soleki fa Gado e si sani. Ala ten dati musu de a marki fu wan sma di e gi wan trawan rai fu di a e broko en ede nanga a sma dati.

17. San wi musu hori na prakseri te wi e kisi tesi?

¹⁷ Wi kan leri ete wan sani fu a Bijbel buku Yob, di sa yepi wi fu horidoro. A lobi-ati Gado fu wi e si a situwâsi fu wi, èn boiti taki a de klariklari fu yepi wi, a man du dati na difrenti fasi tu. Wi ben luku na ondrofenitori kaba fu Elsa Abt. Luku sortu denki a kon kisi te fu kaba: „Bifo skowtu grabu mi, mi ben leisi wan brifi fu wan sisa di ben skrifi taki a yeye fu Yehovah e meki wi kisi wan korostu firi te wi e ondrofeni hebi tesi. Mi no ben man bribi a sani dati. Ma di misrefi kisi tesi, dan mi kon si taki a sani di a sisa ben taki de tru. Na so a e pasa trutru. A muilek fu frustan a sani disi, efu yusrefi no ondrofeni en. Ma toku a de so trutru taki Yehovah e yepi sma. Misrefi ondrofeni dati.” Elsa no ben taki fu den sani di Yehovah ben man du, noso fu den sani di a du na ini a ten fu Yob, dusundusun yari pasa. A ben e taki fu a ten fu wi. Iya, „Yehovah e yepi” sma!

Koloku fu a sma di e horidoro

18. Sortu wini Yob kisi fu di a horidoro?

¹⁸ A no furu sma sa musu ondrofeni so hebi tesi leki di fu Yob. Ma awansi sortu tesi a disiten sistema e tyari kon na wi tapu, wi abi bun reide fu tan getrow neleki Yob. Fu taki en leti, fu di Yob horidoro, meki a kon abi wan moro bun libi. A kon tron wan moro bun sma, iya, a no ben e mankeri nowan sani (Yakobus 1:2-4). A kon kisi wan moro bun banti nanga Gado. „Na yere nomo mi ben yere san tra sma taki fu yu, ma now mi eigi ai e si yu”, na so Yob ben taki (Yob 42:5). A kon na krin taki Satan na wan leiman, fu di a no ben man meki Yob brokokindi. Hondrohondro yari baka dati, Yehovah ben taki ete dati en futuboi Yob na wan bun eksempre fu wan sma di ben de regtfardiki (Esekièl 14:14). Te na a dei fu tide, a pipel fu Gado e kisi deki-ati fu a tori fu en di e sori fa a tan getrow èn fa a horidoro.

19. Fu san ede yu e feni taki a bun fu horidoro?

¹⁹ Di Yakobus ben skrifi den fosi yarihondro Kresten taki den musu horidoro, dan a sori den sortu prisiri wan sma kan kisi te a e horidoro. A gebroiki na eksempre fu Yob fu memre den taki Yehovah e gi den getrow futuboi fu en bogobogo blesi (Yakobus 5:11). Wi e leisi na ini Yob 42:12: „Èn bakaten, Yehovah blesi a kaba fu Yob moro leki a bigin fu en.” Gado gi Yob tu tron so furu gudu leki san a ben lasi, èn Yob libi wan langa èn koloku libi (Yob 42:16, 17). Na so a de tu taki iniwan pen, iniwan pina, iniwan sani di e meki wi sari na a kaba fu a disiten sistema disi, no sa de moro, èn sma sa frigiti ala den sani dati na ini a nyun grontapu fu Gado (Yesaya 65:17; Openbaring 21:4). Wi yere fa Yob horidoro, èn wi abi a fasti bosroiti taki Yehovah o yepi wi fu de leki Yob. Bijbel e pramisi wi: „Koloku fu a sma di e tan horidoro te tesi e miti en, bika te Yehovah feni en bun, dan a o pai en nanga libi, di a pramisi den wan di e tan lobi en.”—Yakobus 1:12.

San yu ben sa piki?

• Fa wi kan meki Yehovah en ati prisiri?

• Fu san ede wi no musu si den problema fu wi leki wan buweisi taki Gado no feni wi bun?

• Sortu sani yepi Yob fu horidoro?

• Fa wi kan de leki Elihu te wi e gi wi brada nanga sisa deki-ati?

[Aksi fu a tori disi]

[Prenki na tapu bladzijde 28]

Wan bun raiman e sori taki a e firi gi trawan, a e lespeki trawan, èn a e sori switifasi

[Prenki na tapu bladzijde 29]

Elsa nanga Harald Abt