Go na content

Go na table of contents

Edepenti fu a buku Singi fu Salomo

Edepenti fu a buku Singi fu Salomo

A Wortu fu Yehovah de libilibi

Edepenti fu a buku Singi fu Salomo

„NA MINDRI den umapikin, mi lobiwan de leki wan lelie na mindri makabon.” „Na mindri den manpikin, mi lobiwan de leki wan aprabon na mindri den bon fu a busi.” „Suma na a uma disi di e luku go na gron leki deibroko, di moi leki a furu mun, di soifri leki a faya son?” (Singi fu Salomo 2:2, 3; 6:10) Den vers disi fu a Bijbel buku Singi fu Salomo moi fu tru! A heri buku na wan puwema di e leri wi so furu sani èn di lai nanga so moi wortu, taki sma e kari en a moro moi singi.—Singi fu Salomo 1:1.

Kownu Salomo fu owruten Israel skrifi a buku disi, èn a kan taki a du dati na a ten fu 1020 b.G.T., na a bigin fu den 40 yari di a ben e tiri leki kownu. A singi disi e taki fu a lobi di wan yongu skapuman abi gi wan meisje fu wan boiti presi, namku fu Sulem. Tra sma di kari na ini a puwema disi, na a meisje en mama, den brada fu en, „umapikin fu Yerusalem [umasma di e wroko gi a kownu]”, nanga „umapikin fu Sion [umasma fu Yerusalem]” (Singi fu Salomo 1:5; 3:11). Wan sma di e leisi Bijbel no sa sabi wantewante suma na den sma di e taki na ini a buku Singi fu Salomo, ma a kan kon sabi dati te a e poti prakseri na san den sma e taki, noso san trawan e taigi den.

A boskopu fu a buku Singi fu Salomo di de wan pisi fu Gado Wortu, prenspari srefisrefi. Tu reide de fu san ede disi de so (Hebrewsma 4:12). A fosi reide, na taki a e leri wi san na a trutru lobi di wan man nanga wan uma abi gi makandra. A di fu tu reide, na taki a singi disi e sori san na a lobi di Yesus Krestes nanga a gemeente fu salfu Kresten abi gi makandra.—2 Korentesma 11:2; Efeisesma 5:25-31.

NO PRUBERI FU „MEKI MI KISI LOBI FIRI”

(Singi fu Salomo 1:1–3:5)

„Meki a bosi mi nanga den bosi fu en mofo, bika den sani di yu e taki èn e du fu sori taki yu lobi mi, bun moro win” (Singi fu Salomo 1:2). A buku Singi fu Salomo e bigin nanga den wortu disi di wan pôti meisje fu wan boiti presi e taki te den e tyari en go na ini a tenti fu Kownu Salomo. Fa a meisje du doro drape?

„Den manpikin fu mi eigi mama kon atibron nanga mi”, na so a meisje e taki. „Den poti mi fu luku a droifidyari.” Den brada fu a meisje e atibron nanga en fu di a yongu skapuman di a lobi, kari en fu go koiri nanga en tapu wan moi dei na a mofoyari. Fu di den no wani taki a go, meki den e poti en fu luku a droifidyari so taki ’den pikin krabudagu no e pori a droifidyari’. Disi e meki taki a de krosibei fu a kampu fu Salomo. Te a e go „na a dyari fu den notobon”, dan sma e si fa a moi, èn den e tyari en go na ini a kampu.—Singi fu Salomo 1:6; 2:10-15; 6:11.

Te a yonguwenke e taki dati a e angri fu si a skapuman di a lobi, dan den uma di e wroko gi a kownu e taigi en taki ’ensrefi musu teki a pasi fu den futumarki fu den skapu’ fu suku en. Ma Salomo no e gi en primisi fu go. Fu di Salomo e feni a meisje moi, meki a e pramisi fu gi en „gowtu linga . . . èn sosrefi solfru yesilinga”. Ma den sani disi no e law a meisje. A yongu skapuman e kon na ini a kampu fu Salomo, a e feni a meisje, èn a e bari taki: „Luku fa yu moi, o lobiwan fu mi. Luku fa yu moi!” A meisje e meki den uma di e wroko gi a kownu sweri: „Un no musu pruberi fu meki mi kisi lobi firi, ma a musu kon fu ensrefi.”—Singi fu Salomo 1:8-11, 15; 2:7; 3:5.

Piki tapu den aksi fu Bijbel:

1:2, 3—Den sani di a yongu skapuman e du fu sori taki a lobi a meisje, de leki win èn en nen de leki oli. Fu san ede dati de so? Neleki fa win e meki wan man en ati prisiri, èn neleki fa wan sma e firi bun te oli kanti na tapu en ede, na so a e trowstu èn e gi a yonguwenke deki-ati te a e prakseri a lobi di a yonkuman abi gi en, èn te a e prakseri a nen fu en (Psalm 23:5; 104:15). Na so tru Kresten, spesrutu den salfuwan, e kisi trowstu nanga deki-ati te den e prakseri a lobi di Yesus Krestes sori gi den.

1:5—Fu san ede a meisje fu a boitipresi e taki dati a blaka leki „den tenti fu Kedar”? Sma ben e gebroiki den krosi di den ben e meki fu krabita-wiwiri gi furu sani (Numeri 31:20). Fu eksempre, sma ben gebroiki ’krosi fu krabita-wiwiri’ fu „tapu a tabernakel” (Exodus 26:7). A kan taki den tenti fu Kedar ben meki fu blaka krabita-wiwiri, neleki fa den Beduwinsma e meki den tenti fu den teleki a dei fu tide.

1:15—San a yongu skapuman wani taki nanga den wortu disi: „Yu ai gersi di fu doifi”? A yongu skapuman e taki dati den ai fu a lobiwan fu en moi neleki di fu doifi, èn den e sori taki a abi switifasi.

2:7; 3:5—Fu san ede a meisje e meki den uma di e wroko gi a kownu sweri „na den uma-gazelle noso na den dia fu a sabana”? Sma sabi gazelle nanga dia leki meti di moi. Fu taki en leti, a yonguwenke fu Sulem e meki den uma di e wroko gi a kownu sweri na ala sani di moi, taki den no sa pruberi fu meki a kisi lobi firi.

Sani di wi kan leri:

1:2; 2:6. Son leisi a fiti te tu sma di meki mofo fu trow, e du èn e taki sani fu sori taki den lobi makandra, sondro taki den e tyari densrefi na wan fasi di no krin. Ma te den tu sma disi e sori lobi gi makandra, dan den no musu du dati fu di den abi tranga lostu gi makandra, bika dati kan meki den du hurudu. Den musu taki èn du den sani dati fu di den lobi makandra trutru.—Galasiasma 5:19.

1:6; 2:10-15. Den brada fu a meisje fu Sulem no ben wani taki a sisa fu den go nanga a lobiwan fu en na wan presi na den bergi pe den ben o de den wawan. Dati no ben de fu di a no ben e tyari ensrefi na wan fasi di no fiti, noso fu di a ben prakseri fu du wan sani di no fiti. A trutru reide fu san ede den no ben wani en fu go, na fu di den no ben wani a meisje kon na ini wan situwâsi di ben o de leki wan tesi gi en. A sani di tu sma di meki mofo kan leri fu a pisi disi, na taki den no musu go na presi pe den o de den wawan.

2:1-3, 8, 9Aladi a yonguwenke fu Sulem ben moi, toku a no ben abi bigifasi, ma a ben e si ensrefi leki „wan saffraan [wan bromki di e gro na ala sei] nomo fu den lagi presi krosibei fu a se”. Fu di a meisje disi moi, èn fu di a de getrow na Yehovah, meki a yongu skapuman e agersi en nanga „wan lelie na mindri makabon”. San wi kan taki fu a yonkuman? Fu di a meisje ben feni en moi, meki a agersi en nanga „wan gazelle”. A musu fu de so taki a yonkuman ben abi frede gi Yehovah èn taki a ben de loyaal na En. A meisje e taki: „Na mindri den manpikin, mi lobiwan de leki wan aprabon na mindri den bon fu a busi [di e gi kowrupe nanga froktu].” Te wi e suku wan trowpatna, dan a bun fu luku efu a sma abi wan tranga bribi èn efu a de getrow na Gado, a no so?

2:7; 3:5. A meisje fu a boitipresi no ben abi lobi firi gi Salomo. A ben meki den uma di ben e wroko gi a kownu sweri tu taki den no sa pruberi fu meki a kisi lobi firi gi iniwan tra sma boiti a yongu skapuman. Wan sma no mag abi lobi firi gi iniwan sma, èn a sani dati no fiti tu. Wan Kresten di wani trow, musu trow soso nanga wan getrow futuboi fu Yehovah.—1 Korentesma 7:39.

„FA UN PIPEL E SI A MEISJE FU SULEM?”

(Singi fu Salomo 3:6–8:4)

Wan sani „e opo komoto na ini a sabana neleki smoko” (Singi fu Salomo 3:6). San den uma fu Yerusalem e si te den e go luku? We, na Salomo nanga den futuboi fu en e drai kon baka na ini foto! Èn a kownu e kon nanga a meisje fu Sulem.

A yongu skapuman go na a yonguwenke baka, èn heri esi a e feni wan fasi fu si en. Te a yongu skapuman e taigi en taki a lobi en trutru, dan a meisje e taki dati a wani gowe libi a foto. A meisje e taki: „Te a winti e bigin wai èn te den skaduw no de fu si moro, dan mi sa teki pasi go na den bergi fu mirre èn na den pikin bergi fu switismeri.” A meisje e kari a skapuman fu „kon na ini a dyari fu en èn fu nyan den moro bun froktu”. A skapuman e piki: „Mi kon na ini mi dyari, o mi sisa, mi trowmisi.” Den uma fu Yerusalem e taigi den: „Nyan, o mi mati! Dringi èn kon drungu fu den sani di unu e taki èn e du fu sori taki un lobi makandra!”—Singi fu Salomo 4:6, 16; 5:1.

Baka te a yonguwenke fu Sulem e fruteri den uma di e wroko gi a kownu san a dren, dan a e taigi den: „Lobi e siki mi.” Den e aksi: „Fa a lobiwan fu yu bun moro iniwan tra lobiwan?” A meisje e piki: „A lobiwan fu mi moi srefisrefi èn a rediredi, a de a moro moiwan na mindri tin dusun trawan” (Singi fu Salomo 5:2-10). Te Salomo e prèise en na ala sortu fasi, dan a meisje e piki nanga sakafasi: „Fa un pipel e si a meisje fu Sulem?” (Singi fu Salomo 6:4-13) Fu di a kownu e si disi leki wan okasi fu meki a meisje lobi en, meki a e prèise en go doro. Ma a meisje no e meki nowan sma drai en ede fu no lobi a yongu skapuman moro. Te fu kaba Salomo e meki a go na oso.

Piki tapu den aksi fu Bijbel:

4:1; 6:5—Fu san ede a yonkuman e agersi a wiwiri fu a yonguwenke nanga „wan ipi krabita”? A sani disi e sori taki a wiwiri fu a meisje ben e brenki èn a ben deki neleki a blaka wiwiri fu krabita.

4:11—San a wani taki dati a meisje fu Sulem en ’mofobuba e dropu fu na oni fu wan onikaka’ èn taki ’oni nanga merki de na ondro en tongo’? Oni di de na a onikaka ete, switi moro leki oni di sma puru kaba. A sani disi, èn sosrefi a pisi di e taki dati oni nanga merki de na ondro a tongo fu a yonguwenke, e sori krin taki a meisje fu Sulem ben e taki bun sani di ben e meki sma firi bun.

5:12—San den wortu disi wani taki: „Den ai fu en de leki doifi di de na seisei fu a watra, di e wasi na ini merki, aladi den e sidon na sei lanki”? A yonguwenke e taki fu den ai fu a lobiwan fu en. Kande a e gebroiki den moi wortu disi fu agersi a dungru popki fu en ai di de na ini a weti fu en ai, nanga blawblaw doifi di e wasi na ini merki.

5:14, 15—Fu san ede a yonguwenke e taki disi fu den anu nanga den futu fu a skapuman? A kan taki a yonguwenke e agersi den finga fu a skapuman nanga gowtu peipi èn den nangra fu en nanga krisolit. A e agersi den futu fu a skapuman nanga „marmer postu”, fu di den steifisteifi èn den moi.

6:4—Fu san ede a skapuman e agersi a yonguwenke nanga „Tirsa” (Da Bijbel na ini Sranantongo)? Tirsa ben de wan foto fu den Kanansma èn Yosua ben teki en abra. Baka a tiri fu Salomo a foto disi tron a moro prenspari foto fu a tin-lo kownukondre fu Israel na noordsei (Yosua 12:7, 24; 1 Kownu 16:5, 6, 8, 15). Wan buku e taki: „Soleki fa a sori dan a foto dati ben de wan heri moi foto, èn dati musu de a reide fu san ede a kari na ini a tori disi.”

6:13—San na „a dansi fu tu kampu”? Wi kan vertaal den wortu disi tu leki „a dansi fu Mahanaim”. A foto di ben abi a nen dati ben de na a owstusei fu a Yordanliba, krosibei fu a lagi presi fu Yabok pe furu liba de (Genesis 32:2, 22; 2 Samuel 2:29). „A dansi fu tu kampu”, kande abi fu du nanga wan spesrutu dansi fesa di ben e hori na ini a foto dati.

7:4—Fu san ede Salomo e agersi a neki fu a meisje fu Sulem nanga „wan toren fu ivoor”? Salomo ben prèise a meisje fu di a taigi en taki: „Yu neki de leki a toren fu David” (Singi fu Salomo 4:4). Wan toren langa èn a smara, èn ivoor grati. Salomo feni a neki fu a meisje moi fu di a fini èn a grati.

Sani di wi kan leri:

4:1-7. Aladi a meisje fu Sulem no ben volmaakti, toku a no meki Salomo drai en ede nanga den sani di a taki, èn na so fasi a meisje sori taki a ben e tyari ensrefi na wan fasi di fiti. A fasti bosroiti di a ben abi fu tan tyari ensrefi na wan fasi di fiti, meki taki a kon moro moi. Na so a musu de tu nanga Kresten uma.

4:12. Neleki wan moi dyari di abi wan skotu na en lontu èn pe sma musu pasa wan portu di sroto fu man go na ini, na so a meisje fu Sulem ben e sori lobi firi soso gi a man di ben o tron en masra. Disi na wan heri moi eksempre gi Kresten man nanga uma di no trow!

„A FAYA FU YAH”

(Singi fu Salomo 8:5-14)

„Suma na a uma disi di e opo komoto na ini a sabana, èn di e anga tapu a lobiwan fu en?”, na so den brada fu a meisje fu Sulem e aksi te den e si a meisje e drai kon baka na oso. Wan pisi ten na fesi wan fu den brada ben taki: „Efu a de wan skotu, dan wi sa meki a tapusei fu en fu solfru; ma efu a de wan doro, dan wi sa tapu en nanga sedre planga.” Now di a kon na krin taki a meisje fu Sulem lobi a yongu skapuman trutru, dan a meisje e taki: „Mi na wan skotu, èn den bobi fu mi de leki toren. Fu dati ede, na ini en ai mi kon de leki a wan di e feni vrede.”—Singi fu Salomo 8:5, 9, 10.

Tru lobi na „a faya fu Yah”. Fu san ede dati de so? Fu di a sortu lobi disi e komoto fu Yehovah. En na a Sma di meki wi na so wan fasi taki wi man lobi trawan. Noti man kiri a faya disi. A buku Singi fu Salomo e sori na wan heri moi fasi taki a lobi di wan man nanga wan uma abi gi makandra kan „tranga leki dede [di noti no man tapu]”.—Singi fu Salomo 8:6.

A tumusi moi singi fu Salomo e meki wi kon frustan tu sortu banti Yesus Krestes nanga den memre fu a hemel „trowmisi” fu en abi nanga makandra (Openbaring 21:2, 9). A lobi di Yesus abi gi den salfu Kresten, tranga moro leki a lobi di wan man nanga wan uma kan abi gi makandra oiti. Den memre fu a grupu fu salfuwan di de leki en trowmisi, e tan getrow na en awansi san e pasa. Na wan lobi-ati fasi Yesus gi en libi tu fu a bun fu den „tra skapu” (Yohanes 10:16). Fu dati ede, ala tru anbegiman kan teki na eksempre fu a meisje fu Sulem di tan lobi a yongu skapuman èn di tan getrow na en, awansi san pasa.

[Prenki na tapu bladzijde 18, 19]

Te wi e suku wan trowpatna, dan sortu fasi a musu abi, soleki fa a buku Singi fu Salomo e leri wi?