Go na content

Go na table of contents

Edepenti fu a buku Yesaya—Pisi I

Edepenti fu a buku Yesaya—Pisi I

A Wortu fu Yehovah de libilibi

Edepenti fu a buku Yesaya—Pisi I

DI Yehovah Gado ben aksi „Suma mi sa seni, èn suma sa go gi wi?”, dan Yesaya, a manpikin fu Amos piki: „Dya mi de! Seni mi” (Yesaya 1:1; 6:8). Na a ten dati, a kisi a grani fu dini leki wan profeiti. A wroko di Yesaya ben e du leki profeiti, skrifi na ini a Bijbel buku di e tyari a nen fu en.

Den tori di a profeiti disi skrifi na ini a buku Yesaya, pasa na ini wan pisi ten fu 46 yari, fu a yari 778 b.G.T. te go miti wan pisi ten baka 732 b.G.T. Aladi a buku disi e taki fa Yehovah e krutu Yuda, Israel, nanga den tra kondre na den lontu, toku disi a no a moro prenspari tori na ini a buku. Na presi fu dati, a moro prenspari tori di e kon na krin, na ’a frulusu di e kon fu Yehovah Gado’ (Yesaya 25:9). Iya, a nen fu Yesaya srefi wani taki „Yehovah e gi frulusu”. Na ini na artikel disi wi sa poti prakseri na den edepenti fu Yesaya 1:1–35:10.

’SOSO WAN FIKAPISI SA DRAI KON BAKA’

(Yesaya 1:1–12:6)

Bijbel no e taki efu Yesaya ben kisi den profeititori di skrifi na ini den fosi feifi kapitel, bifo a tron wan profeiti noso baka dati (Yesaya 6:6-9). Ma a de krin taki Yuda nanga Yerusalem ben siki na yeye fasi, „fu na ondrofutu te na a ede srefi” (Yesaya 1:6). Na ala sei sma ben e anbegi falsi gado. Den fesiman ben kruka. Den umasma ben kisi bigimemre. Den sma no ben e dini Gado na wan yoisti fasi. Yesaya ben kisi a wroko fu go taki nanga den sma „ibri tron baka”, ma den no ben wani frustan èn den no ben wani kon sabi noti.

Israel nanga Siria ben o kon fu teki Yuda abra. Yehovah meki Yesaya nanga den pikin fu en de „leki marki èn leki wondru” fu gi Yuda a dyaranti taki Israel nanga Siria no ben o man teki den abra (Yesaya 8:18). Ma soso te a „Granman fu Vrede” o tiri, dan vrede o de fu têgo (Yesaya 9:6, 7). Yehovah sa krutu Asiria tu, a kondre di a gebroiki leki wan „tiki” fu strafu Israel. Te fu kaba, Yuda sa go na ini katibo, ma ’soso wan fikapisi sa drai kon baka’ (Yesaya 10:5, 21, 22). Trutru retidu sa de soso te na agersi ’pikin taki fu a tompu fu Isai’ o tiri.—Yesaya 11:1.

Piki tapu den aksi fu Bijbel:

1:8, 9—San a wani taki dati na umapikin fu Sion „tan abra leki wan kampu na ini wan droifidyari, leki wan wakti-oso na ini wan komkomrogron”? Na ini den droifidyari nanga den komkomrogron, yu ben abi pikin kampu noso wakti-oso di ben swakiswaki. Na so a ben o gersi leki Yerusalem swaki srefisrefi te den Asiriasma ben o go fu teki a kondre abra. Ma Yehovah yepi Yerusalem èn na so fasi a no gi pasi taki a tron leki Sodom nanga Gomora.

1:18—San den wortu disi wani taki: „Un kon now, èn meki wi poti afersi kon reti na wi mindri”? Disi no wani taki dati Yehovah e kari den fu luku fa den kan seti sani na so wan fasi taki den e agri nanga makandra. Na presi fu dati, a tekst disi e sori taki den Israelsma ben musu kon na fesi a regtfardiki Krutuman, Yehovah, di ben o gi den wan okasi fu kenki a fasi fa den ben e libi èn fu kon krin na ini Gado ai.

6:8a—Fu san ede den wortu „mi” nanga „wi” skrifi dyaso? A wortu „mi” e sori go na Yehovah Gado. A wortu „wi” e sori taki wan tra sma de na Yehovah. A no de fu taki dati a sma disi na en „wan-enkri Manpikin”.—Yohanes 1:14; 3:16.

6:11—San Yesaya ben wani sabi di a aksi: „O langa, o Yehovah?” Yesaya no ben aksi o langa a ben musu meki a boskopu fu Yehovah bekènti na a pipel di no ben wani arki. Na presi fu dati, a ben wani sabi o langa a pipel ben o tan siki na yeye fasi, bika a sani dati ben e gi Gado porinen.

7:3, 4—Fu san ede Yehovah frulusu na ogri Kownu Akas? Den kownu fu Siria nanga Israel ben abi na prakseri fu puru Akas leki kownu fu Yuda èn fu poti wan tiriman di ben o du san den taigi en. Den ben wani poti a manpikin fu Tabeèl leki tiriman, aladi Tabeèl no ben de wan bakapikin fu David. Yehovah ben meki wan frubontu nanga David taki soso den bakapikin fu en ben o tron kownu. Ma a triki disi fu Satan Didibri ben o meki taki a frubontu dati no go doro. Yehovah frulusu Akas so taki a „Granman fu Vrede” ben o kon ete fu a famiri fu David.—Yesaya 9:6.

7:8—Fa Efraim „pori krinkrin” na ini 65 yari? Den Asiriasma ben tyari a pipel fu a tin-lo kownukondre gowe na ini katibo, èn den meki trakondre sma kon libi na ini Israel. Den bigin du disi na ini „den dei fu Peka, a kownu fu Israel”, syatu baka di Yesaya taki a profeititori disi (2 Kownu 15:29). A sani disi go so doro wan heri pisi ten, te na a ten di Esar-Hadon, wan manpikin fu Sanherib, ben e tiri Asiria (2 Kownu 17:6; Esra 4:1, 2; Yesaya 37:37, 38). A froisi di den Asiriasma ben e froisi sma na so wan fasi, teki 65 yari, soleki fa skrifi na ini Yesaya 7:8.

11:1, 10—Fa Yesus Krestes kan de ’wan pikin taki fu a tompu fu Isai’ èn sosrefi „a rutu fu Isai”? (Romesma 15:12) Di Yesus ben de wan libisma, dan na wan agersi fasi a ben „kon fu a tompu fu Isai”. Yesus ben de wan bakapikin fu Isai fu di a ben komoto na ini a famiri fu David, wan manpikin fu Isai (Mateyus 1:1-6; Lukas 3:23-32). Ma fu di Yesus tron Kownu, meki a no de soso wan bakapikin fu den afo fu en. Fu di Yesus kisi a krakti nanga a makti fu gi den wan di e gi yesi na en, têgo libi na grontapu, meki a tron a „Têgo Tata” fu den (Yesaya 9:6). Dati meki wi kan taki tu dati Yesus na „a rutu” fu den afo fu en, sobun fu Isai tu.

Sani di wi kan leri:

1:3. Efu wi e weigri fu libi soleki fa wi Mekiman wani, dan te yu luku en bun, wan kaw noso wan buriki koni moro wi. Na a tra sei, efu wi abi warderi gi ala den sani di Yehovah du gi wi, dan dati o yepi wi fu no tyari wisrefi leki sma di no abi frustan èn wi no o gowe libi en.

1:11-13. Yehovah no lobi en te sma e anbegi en na wan hoigri fasi èn te den e begi soso fu di den e si dati leki wan plekti nomo. Te wi e du sani gi Gado èn te wi e begi, dan wi musu du dati nanga wan krin ati.

1:25-27; 2:2; 4:2, 3Te den Dyu di tan abra ben o abi berow, dan den ben o komoto na ini katibo èn den ben o drai go baka na Yerusalem. Den ben o seti a tru anbegi baka èn Yuda no ben o de wan brokopresi moro. Disi e sori taki Yehovah abi sari-ati gi sma di abi berow fu den sondu fu den.

2:2-4. Te wi e wroko fayafaya fu preiki a Kownukondre nyunsu èn fu meki disipel, dan wi e leri sma fu someni difrenti kondre fa fu libi na ini vrede nanga makandra.

4:4. Yehovah sa sorgu taki nowan sma de moro di e libi na wan fasi di no fiti, èn a sa meki taki nowan sma de moro di e kiri trawan.

5:11-13. Efu wan sma abi prisiriten pasa marki, dan a no e handri na wan koni fasi.—Romesma 13:13.

5:21-23. Kresten owruman musu luku bun fu no de „koni na ini den eigi ai”. Den musu sorgu tu taki den no „dringi win” pasa marki, èn den no musu teki sma sei.

11:3a. Na eksempre fu Yesus èn den sani di a ben e leri sma, e sori taki wi sa de koloku te wi abi frede gi Yehovah.

’YEHOVAH SA SORI SARI-ATI GI YAKOB’

(Yesaya 13:1–35:10)

Kapitel 13 te go miti 23 e taki dati Yehovah ben o strafu den tra kondre. Ma ’Yehovah ben o sori sari-ati gi Yakob’. A ben o meki taki ala den lo fu Israel drai kon baka na den eigi kondre (Yesaya 14:1). Boiti taki kapitel 24 te go miti 27 e taki dati Yuda ben o tron wan brokopresi, den e taki tu dati Yehovah pramisi taki den ben o seti a kondre baka. Yehovah ben sori taki a e atibron nanga „den drunguman fu Efraim [Israel]” bika den ben e wroko makandra nanga Siria. A ben e atibron tu tapu ’den priester nanga den profeiti’ fu Yuda fu di den ben wani wroko makandra nanga Asiria (Yesaya 28:1, 7). Bigi rampu ben o teki „Arièl [Yerusalem]” fu di den „saka go na Egepte” fu go suku kibri (Yesaya 29:1; 30:1, 2). Toku a profeititori e taki dati den wan di ben e sori bribi na ini Yehovah, ben o kisi frulusu.

Neleki ’wan yongu lew di e bari fu kibri a meti di a kiri’, na so Yehovah ben o kibri „Sionbergi” (Yesaya 31:4). Yehovah pramisi tu: „Luku! Wan kownu sa tiri na ini regtfardikifasi srefi” (Yesaya 32:1). Fu di den Asiriasma ben de fu teki a kondre abra, meki „srefi den boskopuman fu vrede” ben e bari krei. Ma Yehovah pramisi taki a pipel fu en ben o kon betre baka fu di den ben o „kisi pardon fu den fowtu fu den” (Yesaya 33:7, 22-24). ’Yehovah ben e atibron nanga ala den pipel, èn nanga a heri legre fu den’ (Yesaya 34:2). Sma ben o libi baka na ini Yuda. „A gran sabana nanga a presi sondro watra sa breiti pasa marki, èn a drei sabana sa de nanga prisiri èn a sa gi bromki leki a safraan.”—Yesaya 35:1.

Piki tapu den aksi fu Bijbel:

13:17—Fu san ede wi kan taki dati den Mediasma ben e si solfru leki noti èn taki den no ben e prisiri nanga gowtu? Te den Mediasma nanga den Persiasma ben wini wan feti, dan dati ben prenspari moro den gudu di den ben feni na ini a feti. Disi ben de so nanga Sirus. A ben gi den Dyu di ben drai go baka na den kondre, den gowtu nanga solfru wrokosani di Nebukadnesar ben fufuru fu a tempel fu Yehovah.

14:1, 2—Fa a pipel fu Yehovah ben tron „masra fu den wan di ben e hori den leki srafu”, èn fa den ben tron „basi fu den wan di ben e dwengi den fu wroko”? Disi ben kon tru di Danièl kisi wan hei posisi na ini Babilon na a ten di Media nanga Persia ben e tiri a kondre. A ben kon tru sosrefi di Ester tron wan umakownu fu Persia, èn di Mordekai tron fosi-minister na ini a Gran Kownukondre Persia.

20:2-5—A de so taki Yesaya no ben e weri nowan krosi dri yari langa? A kan taki Yesaya ben puru soso en dyakti èn taki a no ben e weri furu krosi na en skin.—1 Samuel 19:24.

21:1—Sortu kontren na „a gran sabana fu a se”? Aladi nowan se ben de na ini a kontren fu Babilon, toku Bijbel e kari Babilon „a gran sabana fu a se”. Disi de so, fu di ibri yari a watra fu na Eufraatliba nanga a Tigrisliba ben e kren pasa den syoro. Na so fasi a heri kontren ben tron wan swampu di bigi leki wan „se”.

24:13-16—Fa den Dyu ben o de ’na mindri den pipel, leki den froktu di tan abra baka te sma naki na olèifbon èn te den kaba piki droifi’? Baka a kotiwroko, wan tu droifi e tan na a bon ete. Na so a de tu, taki soso wan tu sma nomo ben o tan abra te Yerusalem nanga Yuda ben o kisi pori. Awinsi pe den ben o tyari den sma disi go, awinsi den ben o seni den go na „a kontren fu leti [Babilon di ben de na owstusei]”, noso na „den èilanti fu [a Mindrikondre] se”, toku den ben o gi glori na Yehovah.

24:21—Suma na „a legre fu a hei presi” èn „den kownu fu a gron”? A kan taki „a legre fu a hei presi” na den ogri yeye. „Den kownu fu a gron” na den grontapu tiriman di den ogri yeye abi krakti na den tapu.—1 Yohanes 5:19.

25:7—San na ’a wensre di e lontu ala pipel, èn a krosi di e domru ala den kondre’? Na agersitori disi e taki fu tu bigi feanti fu a libisma famiri. Den feanti disi na sondu nanga dede.

Sani di wi kan leri:

13:20-22; 14:22, 23; 21:1-9. Den profeititori fu Yehovah e kon tru ala ten. Den profeititori di abi fu du nanga Babilon, na wan buweisi taki dati de so trutru.

17:7, 8Aladi furu sma na ini Israel no ben wani arki, toku wan tu sma ben e howpu tapu Yehovah. Na a srefi fasi, wan tu sma na ini Krestenhèit e gi yesi na a Kownukondre boskopu.

28:1-6. Den Asiriasma ben o teki Israel abra, ma Gado ben o sorgu taki getrowsma tan na libi. Te Yehovah e krutu sma, dan ala ten a e pramisi den regtfardikiwan taki a o frulusu den.

28:23-29. Te Yehovah e gi sma trangaleri, dan a e hori na prakseri na ini sortu situwâsi den de èn san de fanowdu fu yepi den.

30:15. Efu wi wani taki Yehovah frulusu wi, dan wi musu „rostu”. Disi wani taki dati wi musu bribi na ini Yehovah, na presi fu suku yepi na libisma. Te wi e „tan tiri”, noso te wi no e frede, dan wi e sori tu taki wi e frutrow taki Yehovah man kibri wi.

30:20, 21. Wi e „si” Yehovah èn wi e „yere” en sten te wi e du san a e sori wi na ini en Wortu, Bijbel, èn te wi e gi yesi na „a getrow èn koni srafu”.—Mateyus 24:45.

A profeititori fu Yesaya e tranga wi bribi na ini Gado Wortu

Wi kan de nanga tangi trutru gi a boskopu fu Gado na ini a buku Yesaya! Den profeititori di kon tru kaba e tranga a bribi fu wi taki ’a wortu di e komoto fu Yehovah mofo, no sa drai kon baka na en sondro fu du wan sani’.—Yesaya 55:11.

Fa a de nanga den profeititori di abi fu du nanga a Mesias, di skrifi na ini Yesaya 9:7 nanga 11:1-5, 10? Den e tranga wi bribi na ini a sani disi di Yehovah seti fu frulusu wi, a no so? A buku e taki tu fu profeititori di e kon tru na ini a ten fu wi, noso di musu kon tru ete (Yesaya 2:2-4; 11:6-9; 25:6-8; 32:1, 2). Fu tru, a buku Yesaya na ete wan buweisi taki ’a wortu fu Gado de libilibi’!—Hebrewsma 4:12.

[Prenki na tapu bladzijde 8]

Yesaya nanga den pikin fu en ben de „leki marki èn leki wondru na ini Israel”

[Prenki na tapu bladzijde 9]

Yerusalem ben o de „leki wan kampu na ini wan droifidyari”

[Prenki na tapu bladzijde 10]

Fa sma fu difrenti kondre e kisi yepi fu „naki den feti-owru fu den kon tron plugu”?