Un wefi, abi bigi lespeki gi un masra
Un wefi, abi bigi lespeki gi un masra
’Un wefi, saka unsrefi na un masra ondro.’—EFEISESMA 5:22.
1. Fu san ede a muilek gi furu wefi fu abi lespeki gi a masra fu den?
NA INI furu kondre a de so taki te tu sma e trow, dan a trowmisi e meki wan seryusu pramisi taki a sa abi bigi lespeki gi en masra. Ma a fasi fa furu masra e handri nanga a wefi fu den, o meki taki a makriki noso taki a muilek gi a wefi fu hori ensrefi na a pramisi dati. Ma a trowlibi ben abi wan tumusi moi bigin. Gado ben teki wan lebriki fu a fosi man, Adam, èn A meki na uma. Adam ben bari taki: „Ai, disi na trutru bonyo fu mi bonyo èn skin fu mi skin.”—Genesis 2:19-23.
2. Sortu nyun denki umasma kon kisi te a abi fu du nanga a trowlibi?
2 Aladi a trowlibi ben abi wan bun bigin, toku wan grupu umasma na ini Amerkankondre kon nanga wan nyun denki na ini den yari syatu baka 1960. Den no ben wani saka densrefi moro na mansma ondro. Na a ten dati, sowan 300 tron so furu masra leki wefi gowe libi na osofamiri fu den. Syatu bifo 1970 dati ben de 100 tron so furu masra leki wefi. Now, a de so taki umasma e taki dotitaki, den e dringi pasa marki, den e smoko, èn den e du hurudu leti so furu leki mansma. We, umasma kon de moro koloku? Nôno. Na ini son kondre, afu fu a nomru sma di trow, e brokotrow te fu kaba. A de so taki a muiti di son umasma du fu meki sani waka moro bun na ini a trowlibi fu den ben abi bun bakapisi, noso a tyari moro problema kon gi den?—2 Timoteyus 3:1-5.
3. San na a rutu fu den problema na ini a trowlibi?
3 San na a rutu fu a problema? Fu taki en leti, a problema disi ben de sensi di na engel di opo ensrefi teige Gado, kori Eva. Na engel disi na „a fosi sneki, a wan di den e kari Didibri nanga Satan” (Openbaring 12:9; 1 Timoteyus 2:13, 14). Satan pruberi fu gi sma a denki taki den leri fu Gado no bun. Fu eksempre, te a abi fu du nanga a trowlibi, dan Didibri gi sma a denki taki a trowlibi e tapu den fu libi soleki fa den wani èn taki a de wan strafu. Leki tiriman fu a grontapu disi, Satan e gi sma falsi leri nanga yepi fu telefisi, koranti, nanga radio, fu di a wani gi sma a denki taki den rai fu Gado no bun èn taki den no fiti na ini a ten disi (2 Korentesma 4:3, 4). Ma te wi e ondrosuku na wan opregti fasi sortu frantwortu Gado gi umasma na ini a trowlibi, dan wi sa si taki a Wortu fu Gado abi koni rai di wi kan gebroiki bun.
Wan warskow gi den sma di o trow
4, 5. (a) Sortu warskow wan uma musu hori na prakseri te a o trow? (b) San wan uma musu du fosi a bosroiti fu trow?
4 Bijbel e gi wan warskow. Bijbel e taki dati na ini a grontapu disi di Didibri e tiri, srefi den sma di abi wan bun trowlibi o kisi „banawtu” na ini den libi. Sobun, aladi a trowlibi na wan seti fu Gado, toku Bijbel e warskow den sma di o trow. Disi na san wan Bijbel skrifiman taki fu wan uma di lasi en masra na ini dede èn di mag trow baka: ’A de moro koloku, efu a tan soleki fa a de.’ Yesus ben taki sosrefi dati te „wan sma kan tan sondro fu trow, dan meki a du so”. Ma efu wan sma e bosroiti fu trow, dan a musu du dati „na ini Masra”, èn dati wani taki dati a musu trow nanga wan sma di gi ensrefi abra na Gado, di teki dopu, èn di e anbegi Gado.—1 Korentesma 7:28, 36-40; Mateyus 19:10-12.
5 A reide fu san ede wan uma spesrutu musu luku bun nanga suma a e trow, na fu di Bijbel e gi a warskow disi: „A wet e sori taki te wan uma trow, dan a tai na en masra.” Soso te a masra dede, noso te a du sutadu èn den tu sma disi e broko trow, dan fosi a wefi „no de na ondro a wet fu en masra moro” (Romesma 7:2, 3). Te tu sma e kisi lobi firi gi makandra aladi den no leri sabi makandra bun ete, dan dati kan gi den prisiri te den e hori nanga makandra. Ma dati no wani taki dati den sa abi wan koloku trowlibi. Fu dati ede, wan uma di no trow musu aksi ensrefi: ’Mi o man saka misrefi na ondro a wet fu a man disi te mi trow nanga en?’ Wan uma no musu aksi ensrefi a sani disi baka te a trow, ma a musu du dati fosi a trow.
6. Sortu bosroiti furu uma kan teki na ini a ten disi, èn fu san ede dati na wan tumusi prenspari bosroiti?
6 Na ini a ten disi a de so na ini furu kondre, taki wan uma kan weigri noso a kan agri fu trow nanga wan man di e aksi en. Ma a kan muilek srefisrefi gi wan uma fu teki wan koni bosroiti, fu di a tranga winsi di a abi fu libi nanga wan man di lobi en, kan meki taki a wani trow. Wan skrifiman ben taki: „O moro wi wani du wan sani, efu na trow wi wani trow noso efu na kren wi wani kren wan bergi, o moro makriki wi sa feni taki ala sani bun, èn wi sa arki soso den sani di wi wani yere.” Te wan sma di e kren wan bergi e teki wan don bosroiti, dan a kan lasi en libi. Na so a de tu taki te wan sma no e luku bun nanga suma a e trow, dan a sa kisi bun furu problema.
7. Sortu bun rai sma kisi di den ben e suku wan trowpatna?
7 Wan uma musu denki bun san a wani taki fu de na ondro a wet fu a man di aksi en fu trow. Furu yari pasa, wan meisje fu India ben agri nanga a sani disi: „Den papa nanga mama fu wi owru moro wi, den koni moro wi, èn sma no kan kori den so makriki leki wi. . . . Mi kan meki wan fowtu makriki.” A yepi di papa, mama, nanga trawan kan gi, prenspari srefisrefi. Furu yari langa wan owruman gi yongusma a bun rai fu kon sabi a papa nanga a mama fu a sma di den o trow nanga en. A taigi den sosrefi fu luku bun fa a sma dati e handri nanga en papa, en mama, èn nanga tra memre fu en eigi famiri.
A fasi fa Yesus saka ensrefi
8, 9. (a) Fa Yesus ben si en fu saka ensrefi na Gado ondro? (b) Sortu wini wan sma sa kisi te a e saka ensrefi na trawan ondro?
8 Aladi a kan muilek gi wan uma fu saka ensrefi na wan man ondro, toku a kan si a sani disi leki wan grani, neleki fa Yesus ben du dati. A saka di Yesus saka ensrefi na Gado ondro, ben abi leki bakapisi taki a pina èn a dede na wan pina postu. Ma aladi dati ben de so, toku a ben prisiri fu saka ensrefi na Gado ondro (Lukas 22:41-44; Hebrewsma 5:7, 8; 12:3). Umasma kan teki na eksempre fu Yesus, fu di Bijbel e taki: „A man na a ede fu na uma, èn Gado na a ede fu Krestes” (1 Korentesma 11:3). Ma wan sani di wi musu hori na prakseri, na taki efu wan umasma trow noso a no trow, toku a musu saka ensrefi na mansma ondro.
9 Bijbel e taki dati umasma, efu den trow noso den no trow, musu saka densrefi na mansma ondro di lepi na yeye fasi èn di e teki fesi na ini a Kresten gemeente (1 Timoteyus 2:12, 13; Hebrewsma 13:17). Te umasma e teki a rai disi fu Gado, dan den de leki wan eksempre gi den engel di de na ini na organisâsi fu Gado (1 Korentesma 11:8-10). Boiti dati, umasma di moro owru èn di trow, kan leri yongu uma fu „saka densrefi na ondro den eigi masra”, èn den kan du dati nanga yepi fu a fasi fa den e tyari densrefi èn nanga yepi fu bun rai.—Titus 2:3-5.
10. Fa Yesus ben de wan eksempre te wi e luku fa a ben e saka ensrefi?
10 Yesus ben frustan fu san ede wan sma musu saka ensrefi. Wan leisi a taigi na apostel Petrus fu pai lanti belasting moni gi den ala tu, èn a gi Petrus a moni srefi fu du dati. Bakaten Petrus skrifi: „Saka unsrefi na ondro ibri seti fu libisma, èn du dati fu Masra ede” (1 Petrus 2:13; Mateyus 17:24-27). Disi na san Bijbel e taki fu a tumusi moi fasi fa Yesus ben saka ensrefi: „A gowe libi ala san a ben abi, a tron leki wan srafu èn a ben tron leki libisma. Ma a du moro leki dati srefi, bika di a ben de wan libisma, a saka ensrefi èn a gi yesi te na dede.”—Filipisma 2:5-8.
11. Fu san ede Petrus ben gi wefi a rai fu saka densrefi na a masra fu den ondro awansi a no de na bribi?
11 Petrus ben gi Kresten a rai taki awansi den de na ondro a tiri fu den ogri-ati èn kruka tirimakti fu a grontapu disi, toku den musu saka densrefi na a tiri dati ondro. Petrus ben taki: „Fu taki en leti, Gado kari unu fu tyari unsrefi na a fasi disi, bika srefi Krestes ben nyan pina gi unu èn a libi wan eksempre gi unu, so taki unu kan waka soifri na en baka” (1 Petrus 2:21). Baka di Petrus ben taki fu a fasi fa Yesus pina èn fa a tan saka ensrefi, dan a gi wefi di abi masra di no de na bribi a rai disi: „Un uma, na so un musu saka unsrefi tu na ondro un eigi masra, so taki te sonwan fu den no e du san a wortu e taki, dan unu kan wini den sondro wortu nanga yepi fu a fasi fa unu e tyari unsrefi, bika den si nanga den eigi ai fa unu e tyari unsrefi na wan krin fasi èn nanga bigi lespeki.”—1 Petrus 3:1, 2.
12. Sortu wini a tyari kon gi sma fu di Yesus saka ensrefi?
12 Kande sma e feni taki a de wan don sani fu saka yusrefi te trawan e spotu èn e kosi yu. Ma Yesus no ben abi a denki dati. Petrus ben skrifi: „Te sma ben e kosi en, dan a no ben e kosi den baka. Te a ben e nyan pina, dan a no ben e taigi den sma taki a ben o du den ogri” (1 Petrus 2:23). Sonwan fu den sma di ben si fa Yesus ben pina, poti bribi na ini en. Wan tu fu den sma disi ben de a fufuruman na a postu na Yesus sei, èn a legre edeman di ben e si fa sma kiri en (Mateyus 27:38-44, 54; Markus 15:39; Lukas 23:39-43). Na so Petrus ben taki tu dati sonwan fu den masra di no de na bribi, srefi den wan di e meshandri a wefi fu den, sa tron Kresten te den e si fa a wefi fu den e saka ensrefi na den ondro. Wi si taki a sani disi e pasa trutru na ini a ten disi.
A fasi fa wefi kan wini a masra fu den
13, 14. Sortu wini a tyari kon di son wefi saka densrefi na a masra fu den ondro, aladi den masra disi no ben de na bribi?
13 Wefi di tron bribiman wini a masra fu den fu di den tyari densrefi leki Kresten. Na wan distrikt kongres fu Yehovah Kotoigi di hori no so langa pasa, wan masra ben taki disi fu a Kresten wefi fu en: „Mi sabi taki mi no handri bun srefisrefi nanga a wefi fu mi. Ma toku a ben abi bigi lespeki gi mi. Noiti a kosi mi. A no pruberi fu dwengi mi fu teki a bribi fu en. A sorgu gi mi na wan lobi-ati fasi. Te a ben musu go na wan bigi konmakandra, dan a ben meki ala muiti fu sreka nyanyan gi mi na fesi, èn fu du ala osowroko. A fasi fa a ben e tyari ensrefi meki taki mi ben wani sabi moro fu Bijbel. Èn now mi na wan Kotoigi!” Iya, fu taki en leti, a fasi fa a wefi disi tyari ensrefi meki taki a ’wini en masra sondro wortu’.
14 Soleki fa Petrus sori krin, dan a no den sani di wan wefi e taki e meki a abi bun bakapisi, ma na den sani di a e du. Wan wefi di kon leri sabi den tru tori fu Bijbel èn di ben abi a fasti bosroiti fu go na den Kresten konmakandra, sori taki a sani di Petrus taki, tru. A masra fu en ben bari gi en: „Agnes, efu yu pasa a doro disi komoto na ini na oso, yu no musu kon baka!” A wefi disi no pasa „a doro” di a masra ben sori en, ma a pasa wan tra doro. A tra neti di konmakandra ben o hori, dan a masra ben wani tapu skreki gi en. A taki: „Mi no o de dya te yu kon baka.” We, a masra no ben de na oso trutru, a ben gowe dri dei langa. Di a drai kon baka, dan a wefi aksi en na wan switi fasi: „Yu wani nyan wan sani?” Noiti Agnes meki wan sani tapu en fu de getrow na Yehovah. Te fu kaba, a masra fu en ben wani studeri Bijbel, a gi en libi abra na Gado, èn bakaten a dini leki wan opziener di abi furu frantwortu.
15. San musu de „a moi” fu Kresten wefi?
15 Na apostel Petrus ben gi wefi wan rai, èn den wefi di wi ben taki fu den na fesi sori taki den teki a rai disi. Petrus ben taki fu „a moi” fu umasma. A ben taigi den fu no poti tumusi furu prakseri na a ’brei di den e brei den wiwiri’ noso na ’den krosi di den e weri’. Petrus ben taigi den fu du wan tra sani. A ben taki: ’Meki a moi fu unu de a sma di unu de dipi na ini un ati, fu di unu abi wan tiri èn safri fasi di no e lasi gowe, èn di warti srefisrefi na ini Gado ai.’ Wan uma kan sori den fasi disi te a e taki èn e tyari ensrefi na wan fasi di fiti, na presi taki a e weigri fu saka ensrefi na en masra ondro. Na so fasi wan Kresten wefi e sori taki a abi bigi lespeki gi a masra fu en.—1 Petrus 3:3, 4.
Eksempre di e leri wi wan sani
16. San Kresten wefi kan leri fu a moi eksempre fu Sara?
16 Petrus ben skrifi: „Den santa uma fu fositen di ben e howpu tapu Gado, ben gwenti fu moi densrefi tu, aladi den ben e saka densrefi na ondro den eigi masra” (1 Petrus 3:5). Den uma disi ben frustan taki te den ben e gi yesi na a rai fu Yehovah, dan den ben o abi wan koloku osofamiri-libi te fu kaba èn den ben o kisi têgo libi. Petrus ben taki dati Sara, a moi wefi fu Abraham, „ben gwenti fu gi yesi na Abraham èn ben e kari en ’masra’”. Di Gado ben taigi Abraham fu go dini na ini wan farawe kondre, dan Sara ben horibaka gi en masra di ben abi frede gi Gado. Sara ben gowe libi a kondre pe a ben abi wan switi libi aladi a ben sabi taki ogri ben kan miti en (Genesis 12:1, 10-13). Petrus prèise Sara fu di a ben abi deki-ati. A taki: „Efu unu e tan du bun èn unu no e frede nowan sani di ben kan du unu ogri, dan unu tron pikin fu Sara.”—1 Petrus 3:6.
17. Fu san ede a kan de so taki Petrus ben abi Abigail na prakseri di a ben taki fu uma di de wan eksempre gi Kresten wefi?
17 Abigail ben de wan tra uma di ben abi deki-ati èn di ben howpu tapu Gado, èn kande Petrus ben abi en na prakseri sosrefi. Abigail ben „koni trutru”, ma en masra Nabal „ben grofu èn a ben e du takru sani”. Di Nabal weigri fu yepi David nanga den man fu en, dan David nanga den man dati sreka densrefi fu go kiri Nabal nanga en heri osofamiri. Ma Abigail du wan sani fu kibri na osofamiri fu en. A teki nyanyan poti na tapu buriki, èn a waka miti David nanga den man fu en di ben de na pasi fu kon kiri den. Di Abigail si David, a saka fu a buriki, a saka kindi na David futu, èn a begi en fu denki bun fosi a handri. A sani disi naki na ati fu David trutru. A taki: „Blesi fu Yehovah, a Gado fu Israel, di seni yu kon fu miti mi a dei disi! Blesi fu a koni fasi fa yu tyari yusrefi.”—1 Samuel 25:2-33.
18. Sortu eksempre wefi kan hori na prakseri te wan tra man e sori lobifiri gi den, èn fu san ede den musu du dati?
18 Wan tra moi eksempre gi wefi, na a di fu a yongu meisje fu Sulem, di ben tan loyaal na a pôti skapuman di ben o trow nanga en. A meisje disi ben tan abi tranga lobi gi a skapuman, aladi wan gudu kownu ben e sori lobifiri gi en. Fu di a meisje ben wani sori a yongu skapuman taki a lobi en, meki a taki: „Poti mi leki wan lakstampu na tapu yu ati, iya, leki wan lakstampu na tapu yu anu, fu di lobi tranga leki dede . . . Furu watra srefi no man kiri a faya fu lobi, èn liba srefi no man wasi en gowe” (Singi fu Salomo 8:6, 7). Meki a de so tu taki ibri uma di agri fu trow, abi a fasti bosroiti fu tan loyaal na a masra fu den èn fu sori bigi lespeki gi den.
Tra rai di Gado e gi
19, 20. (a) Fu san ede wefi musu saka densrefi na den masra ondro? (b) Sortu moi eksempre de gi wefi?
19 Te fu kaba, meki wi poti prakseri na tra vers fu a kapitel pe a thema tekst fu wi teki puru: ’Un wefi, saka unsrefi na un masra ondro’ (Efeisesma 5:22). Fu san ede a de fanowdu taki wefi e saka densrefi na den masra ondro? A vers baka dati e taki: „Bika wan masra na a ede fu en wefi neleki fa Krestes na a ede tu fu a gemeente.” Fu dati ede wefi e kisi a rai disi: „Neleki fa a gemeente e saka ensrefi na Krestes ondro, na so den wefi musu saka densrefi tu na den masra ondro na ini ala sani.”—Efeisesma 5:23, 24, 33.
20 Fu man gi yesi na a komando disi, wefi musu studeri Bijbel èn den musu teki na eksempre fu a gemeente fu Krestes en salfu bakaman. Grantangi leisi 2 Korentesma 11:23-28, fu kon sabi fa wan memre fu a gemeente, namku na apostel Paulus, ben tan getrow na a Edeman fu en, Yesus Krestes. Neleki Paulus, wefi èn sosrefi ala sma na ini a gemeente musu tan saka densrefi na Yesus ondro. Wefi e sori taki den e du disi te den e saka densrefi na den masra ondro.
21. Sortu sani kan gi wefi deki-ati fu tan saka densrefi na den masra ondro?
21 Aladi furu wefi na ini a ten disi no lobi fu saka densrefi na trawan ondro, toku wan koni uma sa hori na prakseri taki a sa kisi wini te a du dati. Fu eksempre, te wan wefi di abi wan masra di no de na bribi, e saka ensrefi ala ten na a masra fu en ondro, sondro fu trangayesi den wet noso den gronprakseri fu Gado, dan a kan kisi wan moi blesi, namku a kan ’frulusu en masra’ (1 Korentesma 7:13, 16). Boiti dati, a kan prisiri fu di a sabi taki Yehovah Gado feni en bun, èn taki A sa blesi en bogobogo fu di a e teki na eksempre fu en lobi Manpikin.
Yu e memre disi ete?
• Fu san ede a kan muilek gi wan wefi fu abi lespeki gi a masra fu en?
• Fu san ede wan uma musu denki bun fosi a agri fu trow nanga wan man?
• San wefi kan leri fu Yesus, èn sortu wini a kan tyari te den e teki na eksempre fu en?
[Aksi fu a tori disi]
[Prenki na tapu bladzijde 19]
Fu san ede wan uma musu denki bun fosi a agri fu trow nanga wan man?
[Prenki na tapu bladzijde 21]
San wefi kan leri fu Bijbel eksempre soleki a di fu Abigail?