Edepenti fu a buku Kragisingi
A Wortu fu Yehovah de libilibi
Edepenti fu a buku Kragisingi
A PROFEITI Yeremia e si fa a krutuboskopu di a ben e meki bekènti 40 yari langa, e kon tru. Fa a profeiti e feni en te a e si taki a foto di a lobi, e kisi pori? „Yeremia ben e sidon krei èn a ben e sari di a si san ben pasa nanga Yerusalem”, na so a Griki Septuaginta e taki na den bigin wortu fu a buku Kragisingi. A buku disi skrifi na ini 607 b.G.T. di Yeremia ben man memre krin ete taki den Babilonsma ben lontu Yerusalem 18 mun langa èn taki den bron a foto. A buku Kragisingi e sori krin fa Yeremia ben e sari srefisrefi (Yeremia 52:3-5, 12-14). A e naki na ati fu sma srefisrefi èn a e meki den firi sari srefisrefi te den e leisi a buku Kragisingi. Fu nowan enkri tra foto, sma ben taki na so wan fasi.
A buku Kragisingi na feifi puwema di tyari kon na wán. Den fosi fo puwema na kragisingi, noso sari singi, èn a di fu feifi puwema na wan begi.—Kragisingi 5:1.
„MI KREI TELEKI MI NO MAN MORO”
„Ke bâ, a foto di ben lai sma kon de en wawan! A foto di ben lai nanga sma kon tron leki wan uma di lasi en masra na ini dede! A ben de wan lespeki uma na mindri den tra distrikt, ma now a de wan srafu!” Na so a profeiti Yeremia e bigin taki fa a e sari gi Yerusalem. A profeiti e taki fu san ede a rampu disi e miti Yerusalem: „Yehovah srefi meki na uma disi sari bika a ben du tumusi furu sondu.”—Kragisingi 1:1, 5.
Yerusalem de neleki wan uma di lasi en masra na ini dede, èn a e taki: „Nowan sma de di e sari soleki fa mi e sari!” A e begi Gado fu du wan sani nanga den feanti fu en: „Luku ala den ogri di den du, èn gi den hebi strafu neleki fa yu strafu mi gi ala den sondu di mi du. Bika mi e geme furu èn mi ati swaki.”—Kragisingi 1:12, 22.
Nanga furu sari Yeremia e taki: „Fu di [Yehovah] ben atibron srefisrefi, meki a koti ibri maktiwan fu Israel trowe. A no yepi Israel di den feanti kon feti nanga en, èn a ben e tan atibron srefisrefi tapu Yakob, neleki wan bigi faya di e bron sani krinkrin.” A profeiti e taki fa a e sari: „Mi krei teleki mi no man moro. Ala mi bere ben trubu. Mi e sari so te, taki a gersi leki mi lefre kon na doro.” Srefi den sma di ben e waka pasa Yerusalem ben fruwondru, èn den ben taki: „Na fu a foto disi den ben taki: ’Na a moro moi foto, èn a de wan prisiri gi heri grontapu’?”—Kragisingi 2:3, 11, 15.
Piki tapu den aksi fu Bijbel:
1:15—Fa Yehovah „masi droifi na ini a baki fu a nyunwenke fu Yuda”? A foto e prenki a nyunwenke. Di den Babilonsma pori a foto, dan den kiri so furu sma taki furu brudu ben fadon. Yu kan agersi disi nanga a masi di sma e masi droifi na ini wan baki. Yehovah ben taki na fesi dati disi ben o pasa, èn a gi pasi taki a sani disi pasa. Dati meki wi kan taki dati na Yehovah ’masi den droifi na ini a baki’.
2:1—Na sortu fasi ’a moi fu Israel trowe fu hemel kon na grontapu’? Son leisi te Bijbel e taki dati wan sani no abi glori moro, dan a e taki dati a sani ’trowe fu hemel kon na grontapu’, bika ’hemel hei moro grontapu’. „A moi fu Israel”, namku a glori nanga a makti di a ben abi na a ten di Yehovah ben blesi en, ben trowe kon na grontapu. Disi wani taki dati Israel ben lasi a glori fu en di Yerusalem nanga Yuda kisi pori.—Yesaya 55:9.
2:1, 6—San na a „futubangi” nanga a „kampu” fu Yehovah? A psalm skrifiman ben singi: „Meki wi go na ini a bigi tabernakel fu en, èn meki wi boigi na fesi en futubangi” (Psalm 132:7). Fu dati ede, a „futubangi” di kari na ini Kragisingi 2:1 abi fu du nanga a presi pe sma e anbegi Yehovah, noso a tempel fu en. Den Babilonsma ’bron na oso fu Yehovah’ neleki a ben de wan kampu na ini wan dyari.—Yeremia 52:12, 13.
2:17—San na a sani di Yehovah ben „taki” dati a ben o du nanga Yerusalem? A sani disi abi fu du nanga Lefitikus 26:17, pe skrifi: „Mi o drai baka gi unu, èn den feanti fu unu o wini unu. Den wan di e teige unu o du ogri nanga unu. Unu o lon gowe aladi nowan sma e lon na un baka fu kisi unu.”
Sani di wi kan leri:
1:1-9. Yerusalem e bari krei a heri neti, èn den watra-ai fu en de na tapu en seifesi. Den portu fu en opo èn den priester fu en e geme. Den nyunwenke fu en e sari srefisrefi èn ensrefi de nanga bigi sari. Fu san ede? Fu di Yerusalem ben du seryusu sondu. Srefi den koto fu en doti. A bakapisi fu sondu no e meki sma prisiri, ma a e meki den krei, geme, èn a e meki den de nanga bigi sari.
1:18. Ala ten Yehovah e handri na wan reti fasi te a e strafu sma di sondu.
2:20. Yehovah ben warskow den Israelsma taki efu den no arki en, dan rampu o miti den. Fu eksempre, den ben o nyan „den manpikin nanga den umapikin” (Deuteronomium 28:15, 45, 53). A de wan don sani fu trangayesi Gado!
’NO TAPU YU YESI TE MI E SUKU YEPI’
Kragisingi kapitel 3 e agersi a pipel fu Israel nanga wan „tranga man”. Aladi a man disi e kisi gens, toku a e singi: „Yehovah bun gi a sma di e howpu na en tapu. A bun sosrefi gi a sma di e tan suku en.” A e aksi a tru Gado na ini begi: „Mi sabi taki yu o arki mi. No tapu yu yesi te mi e bari suku yepi.” A e aksi Yehovah fu du wan sani nanga a feanti di e gi en pori nen: „Yu o pai den gi den sani di den du, o Yehovah.”—Kragisingi 3:1, 25, 56, 64.
A e hati Yeremia fu si sortu takru sani pasa di Babilon lontu Yerusalem 18 mun langa. A e taki: „A strafu di na umapikin fu mi pipel kisi fu di a sondu, hebi moro a strafu di Sodom kisi fu a sondu di a du. Wantronso Gado drai Sodom tapu, èn nowan sma kon fu yepi en.” Yeremia e taki moro fara: „Sani waka moro bun gi den sma di trawan ben kiri nanga feti-owru, leki gi den sma di dede fu di angriten ben de na ini a kondre. Den sma disi ben kon swaki, èn fu di a gron no ben gi nofo nyanyan meki den dede fu angri neleki na a feti-owru dyuku den kiri.”—Kragisingi 4:6, 9.
Na ini a di fu feifi puwema a de neleki den sma di e tan na ini Yerusalem e taki: „O Yehovah, memre san pasa nanga wi. Grantangi, luku fa wi kisi syen.” Den e prakseri den ogri di ben miti den èn e begi Yehovah: „O Yehovah, fu têgo yu sa sidon na tapu yu kownusturu. O Yehovah, tyari wi kon baka na yu, èn wi sa kon baka wantewante. Meki sani de baka leki fa a ben de fosi.”—Kragisingi 5:1, 19, 21.
Piki tapu den aksi fu Bijbel:
3:16—San den wortu disi wani taki kande: „A e broko mi tifi nanga pikinpikin ston”? Wan buku e taki: „Di den Dyu ben e go na ini katibo, den ben musu baka den brede na ini olo di den ben diki na ini a gron. Dati meki den brede fu den ben abi pikinpikin ston na ini.” Te den ben e nyan den brede, dan den pikinpikin ston ben kan broko den tifi.
4:3, 10—Fu san ede Yeremia ben agersi „na umapikin fu en pipel” nanga „stroisifowru na ini a sabana”? Yob 39:16 e taki dati a stroisifowru „e handri grofu nanga den manpikin fu en, neleki den no de fu en”. Fu eksempre, te den pikinfowru komoto na ini den eksi, dan a mamafowru e gowe nanga tra mamafowru aladi a e libi den pikin na baka. A manfowru e sorgu gi den pikin. Ma san e pasa te wan ogri de fu miti den? Na mamafowru nanga a manfowru e lon gowe libi a nesi, èn den e libi den pikinfowru den wawan. Na a ten di den Babilonsma ben lontu Yerusalem, angriten ben hebi srefisrefi. Nofo tron wan mama lobi en pikin trutru, ma na a ten dati sani ben ogri so te taki den mama srefi ben e du ogri nanga den eigi pikin fu den, neleki den stroisifowru na ini a sabana. Den ben handri na wan heri tra fasi leki den sabanadagu di e sorgu den pikin bun.
5:7—Yehovah e strafu sma gi den fowtu di den fositen tata fu den meki? Nôno, Yehovah no e strafu sma gi den sondu di den fositen tata fu den meki. Bijbel e taki: „Ibriwan fu wi o abi fu gi Gado frantwortu” (Romesma 14:12). Ma te sma sondu, dan den kan firi den bakapisi wan langa ten ete, èn srefi den bakapikin fu den kan firi den takru bakapisi. Fu eksempre, di den Israelsma fu owruten ben anbegi falsi gado, dan srefi den getrow Israelsma di ben libi bakaten ben feni en muilek fu tan getrow na Gado.—Exodus 20:5.
Sani di wi kan leri:
3:8, 43, 44. Di rampu miti Yerusalem, Yehovah ben weigri fu arki den sma fu a foto di ben suku yepi na en. Fu san ede? Fu di den sma ben trangayesi Gado, èn den no ben abi berow. Efu wi wani taki Yehovah arki den begi fu wi, dan wi musu gi yesi na en.—Odo 28:9.
3:20. Aladi Yehovah na „a Moro Heiwan fu heri grontapu”, toku a e saka ensrefi ’fu luku san e pasa na hemel nanga grontapu’ (Psalm 83:18; 113:6). Yeremia ben sabi taki na Almakti Gado de klariklari fu saka ensrefi fu gi libisma deki-ati. Wi kan breiti srefisrefi taki a tru Gado abi sakafasi aladi a abi ala makti èn a koni srefisrefi!
3:21-26, 28-33. Fa wi kan horidoro te wi e kisi hebi tesi? Yeremia e taigi wi san wi kan du. Wi no musu frigiti taki Yehovah e du bun furu sani gi wi, fu di a lobi wi èn fu di a abi furu sari-ati gi wi. Wi musu hori na prakseri tu taki a de di wi de na libi, na wan buweisi taki wi no abi fu lasi howpu èn taki wi no abi fu kragi, ma wi musu wakti sondro fu taki wan sani èn wi musu abi pasensi, fu di Yehovah sa frulusu wi. Boiti dati, wi musu „poti wi mofo na ini a doti”, èn dati wani taki dati wi musu abi sakafasi te wi e kisi tesi, aladi wi e hori na prakseri taki wan bun reide de fu san ede Gado e gi pasi taki tesi miti wi.
3:27. Yonguwan e kisi tesi tapu a bribi fu den, fu di son leisi den e kisi problema èn trawan e spotu den. Ma a „bun gi wan man di tranga, taki a e tyari a tyatyari te a yongu ete”. Fu san ede? Bika te wan yongu sma e leri fu horidoro te a e kisi problema, dan dati e meki taki a o sabi san fu du te a kisi problema te a kon moro owru.
3:39-42. A no de wan koni sani fu ’tan kragi’ te wi e ondrofeni den takru bakapisi fu den sondu di wi du. Na presi fu kragi te wi e ondrofeni den takru bakapisi fu den fowtu di wi meki, wi musu ’ondrosuku den pasi fu wi, èn wi musu drai go baka na Yehovah’. A de wan koni sani fu abi berow èn fu drai wi libi.
Meki wi frutrow tapu Yehovah dorodoro
A Bijbel buku Kragisingi e sori fa Yehovah ben prakseri fu Yerusalem èn fu a kondre Yuda, baka di den Babilonsma bron a foto èn pori a heri kondre. Na ini a buku disi sma e erken taki den du sondu, èn na fu dati ede Yehovah meki rampu miti den. Den singi di Yehovah meki Yeremia skrifi na ini a buku disi e sori taki a pipel ben e howpu tapu Yehovah èn taki den ben wani drai kon baka na tapu a reti pasi. Na Yeremia nanga wan pikin grupu di ben abi berow ben wani drai kon baka na tapu a reti pasi, ma moro furu sma na ini a ten dati no ben wani du dati.
Na ini a buku Kragisingi, Yehovah ben taki fa a ben e si a situwâsi fu Yerusalem. Wi kan leri tu prenspari sani fu dati. A fosi sani di wi kan leri na taki Yerusalem nanga Yuda kisi pori fu di den sma no ben gi yesi na Yehovah. Fu dati ede wi musu gi yesi na Yehovah èn a musu de wan warskow gi wi fu no trangayesi En (1 Korentesma 10:11). A di fu tu sani na taki wi kan leri wan sani fu Yeremia (Romesma 15:4). Srefi di a profeiti ben de na ini kefalek muilek situwâsi èn a ben e sari srefisrefi, toku a ben abi a frutrow taki Yehovah ben o frulusu en. A de tumusi prenspari taki wi e frutrow dorodoro tapu Yehovah èn tapu a Wortu fu en!—Hebrewsma 4:12.
[Prenki na tapu bladzijde 9]
A profeiti Yeremia ben si fa a krutu boskopu di a ben tyari, kon tru
[Prenki na tapu bladzijde 10]
Den Kotoigi disi fu Korea kisi tesi tapu a bribi fu den fu di den weigri fu teki sei na ini politiek afersi