„Tan du bun fu kan wini na ogri”
„Tan du bun fu kan wini na ogri”
„No meki ogri wini yu, ma tan du bun fu kan wini na ogri.”—ROMESMA 12:21.
1. Fu san ede wi kan abi a dyaranti taki wi man wini ogri?
WI MAN kakafutu gi sma di e gens a tru anbegi fayafaya? Wi man wini den ogri sma di e pruberi fu meki wi drai go baka na a ogri grontapu disi? Iya, wi man du dati! Fu san ede wi e taki dati? Fu di na apostel Paulus e gi wi wan dyaranti na ini a brifi di a skrifi gi den Romesma. A skrifi: „No meki ogri wini yu, ma tan du bun fu kan wini na ogri” (Romesma 12:21). Efu wi e frutrow tapu Yehovah èn efu wi abi a fasti bosroiti fu no meki grontapu wini wi, dan wi o man wini na ogri grontapu disi. Boiti dati, den wortu ’tan wini na ogri’, e sori taki wi kan wini ogri efu wi e tan kakafutu gi ogri. Den sma di no de na ai èn di no e tan meki muiti fu kakafutu gi ogri, o lasi a feti teige na ogri grontapu disi èn teige Satan Didibri, na ogri tiriman fu a grontapu disi.—1 Yohanes 5:19.
2. Fu san ede wi sa go luku wan tu sani di pasa na ini a libi fu Nehemia?
2 Sowan 500 yari bifo a ten fu Paulus, wan futuboi fu Gado sori taki den wortu fu Paulus tru, namku taki wi man kakafutu gi ogri. A futuboi disi ben de Nehemia di ben e libi na ini Yerusalem. Nehemia ben man kakafutu gi den ogri sma di ben gens en. Boiti dati, a ben man wini ogri fu di a ben du bun. Sortu problema a ben kisi? San yepi en fu horidoro? San wi kan leri fu na eksempre fu en? Fu piki den aksi disi, meki wi go luku wan tu sani di pasa na ini a libi fu Nehemia. *
3. Na mindri sortu sma Nehemia ben e libi, èn sortu kefalek wroko a du?
3 Nehemia ben e wroko na ini na oso fu Kownu Artakserkses fu Persia. Aladi den sma na en lontu no ben dini Gado, toku Nehemia no ’libi leki’ den sma fu a „grontapu sistema” dati (Romesma 12:2). Di yepi ben de fanowdu na ini Yuda, Nehemia gowe libi a gudu libi fu en, a waka a langa pasi go na Yerusalem, èn a teki a hebi wroko na en tapu fu bow a skotu fu a foto baka (Romesma 12:1). Aladi Nehemia ben de granman fu Yerusalem, toku a ben e wroko makandra nanga den tra Israelsma „fu mamanten te neti”. A bakapisi ben de taki baka tu mun nomo, den ben kaba bow a skotu! (Nehemia 4:21; 6:15) Na wan kefalek wroko den Israelsma ben du, bika di den ben du a wroko den ben kisi difrenti sortu gens. Suma ben gens Nehemia, èn fu san ede den ben gens en?
4. Fu san ede sma ben e gens Nehemia?
4 Den moro bigi gensman fu Nehemia ben de Sanbalat, Tobia, nanga Geisem, di ben de prenspari man èn di ben libi krosibei fu Yuda. Den man disi ben de feanti fu a pipel fu Gado èn dati meki „den mandi srefisrefi fu di den no ben feni en bun taki [Nehemia] ben kon fu yepi den manpikin fu Israel” (Nehemia 2:10, 19). Den feanti fu Nehemia ben de nomonomo fu tapu a bow-wroko di a ben du, èn den ben seti sani srefi fu du en ogri. Nehemia ben o ’meki ogri wini en’?
’Sanbalat atibron èn a mandi srefisrefi’
5, 6. (a) San den feanti fu Nehemia du di den Dyu ben du a bow-wroko? (b) Fu san ede Nehemia no ben frede den gensman?
5 Nehemia no ben frede èn a ben taigi a pipel fu en: „Kon meki wi bow a skotu fu Yerusalem baka.” A pipel taigi en: ’Meki wi go bow a skotu.’ Nehemia skrifi: „Den gi makandra deki-ati èn den sreka densrefi fu du a bun wroko.” Ma den gensman „bigin spotu wi èn den ben e wisiwasi wi. Den aksi: ’San unu e du? Na opo unu e opo unsrefi teige Kownu?’” Nehemia no ben frede di den kosi en èn di den taki ogri-ati lei fu en. A taigi den gensman: „A Gado fu hemel na a Sma di o meki sani waka bun gi wi. Wi leki futuboi fu en musu opo go bow a skotu disi” (Nehemia 2:17-20). Nehemia ben abi a fasti bosroiti fu tan go doro nanga „a bun wroko”.
6 Sanbalat, wán fu den gensman ’di ben atibron èn di ben mandi srefisrefi’, ben kosi den moro leki fa a ben du na fesi. A ben spotu den na a fasi disi: „San den swaki Dyu disi e du? . . . Den o man feni bun ston na mindri den ipi ston di bron?” Tobia ben spotu den tu èn a taki: „Srefi wan sabanadagu ben o man broko a ston-skotu di den e bow, efu a ben o dyompo go na en tapu” (Nehemia 4:1-3). San Nehemia du?
7. San Nehemia du di den gensman taki ogri-ati lei fu en?
7 Nehemia no ben arki den gensman di ben spotu en. A du san Gado taigi en èn a no ben pruberi fu pai ogri fu ogri (Lefitikus 19:18). Na presi fu dati, a libi a tori gi Yehovah, èn a ben begi: „Ke mi Gado, arki wi, bika den e teki wi leki spotupopki. Meki den srefi ogri di den e winsi gi wi, pasa nanga den” (Nehemia 4:4). Nehemia ben frutrow taki Yehovah ben o du san a pramisi, di A taki: „Mi o teki refensi, èn mi o pai den baka gi na ogri di den du” (Deuteronomium 32:35). Boiti dati, Nehemia nanga en pipel „tan bow a skotu go doro”. Den no ben meki den sani dati puru den prakseri fu a bow-wroko. Iya, ’den bow a skotu teleki a lontu a heri foto. Ma den no ben kaba ete, fu di a skotu ben musu kon de tu tron so hei leki san den ben bow kaba. Dati meki den sma tan wroko fayafaya’ (Nehemia 4:6). Den feanti fu a tru anbegi no ben man tapu a bow-wroko kwetikweti! San wi kan leri fu Nehemia?
8. (a) Fa wi kan de leki Nehemia te gensman e taki ogri-ati lei fu wi? (b) Fruteri wan ondrofenitori fu yusrefi, noso wan di yu yere fu sori taki a de wan koni sani fu no pai ogri fu ogri.
8 Na ini a ten disi, sma na skoro, na wrokope, noso wi eigi famiri, kan spotu wi èn den kan taki lei fu wi. Ma a moro bun sani di wi kan du te sma e lei gi wi, na fu du san Bijbel e taki: ’Wan ten de fu tan tiri’ (Preikiman 3:1, 7). Sobun, neleki Nehemia, wi no e taigi den sma dati hati sani baka (Romesma 12:17). Wi o begi Gado fu yepi wi, fu di wi e frutrow tapu a sma di e gi wi a dyaranti disi: „Mi o pai den baka gi den ogri di den du” (Romesma 12:19; 1 Petrus 2:19, 20). Te wi e du dati, wi no sa meki den gensman puru wi prakseri fu a diniwroko fu wi, namku fu preiki a bun nyunsu fu Gado Kownukondre èn fu meki disipel (Mateyus 24:14; 28:19, 20). Ibri leisi te wi e preiki èn te wi no e meki den gensman tapu skreki gi wi, dan wi e sori taki wi de getrow neleki Nehemia.
’Wi o kiri unu’
9. Fa den feanti fu Nehemia gens en, èn san Nehemia du?
9 Di den gensman fu a tru anbegi na ini a ten fu Nehemia, ben yere „taki wan moi pisi fu a skotu fu Yerusalem ben bow kaba”, dan den teki den feti-owru fu go „feti nanga Yerusalem”. A gersi leki den Dyu ben o lasi a feti. Na a noordsei fu Yerusalem den Samariasma ben de, na a owstusei den Amonsma ben de, na a zuidsei den Arabiri ben de, èn na a westsei den Asdodsma ben de. Feanti ben lontu Yerusalem na ala sei, èn den bowman no ben man go nowan presi! San den ben o du? Nehemia taki: „Wi tan begi wi Gado.” Den feanti tapu skreki gi den èn den taki: „Wi o kiri den, dan a wroko o tapu.” Fu dati ede, Nehemia taigi den bowman fu hori wakti na a foto „nanga feti-owru, nanga lansri, èn nanga bo”. A tru taki efu a ben didon na libisma, dan a pikin grupu Dyu no ben o man feti nanga den furu feanti di ben lontu den. Ma Nehemia ben gi den Dyu a deki-ati: „No frede den feanti. No frigiti taki Yehovah na wan Gado di bigi srefisrefi èn taki sma abi bigi lespeki gi en.”—Nehemia 4:7-9, 11, 13, 14.
10. (a) Fa a du kon taki den feanti fu Nehemia drai gowe wantronso? (b) San Nehemia du fu sreka a pipel?
10 Wantronso a situwâsi kon kenki. Den feanti drai gowe baka. Fu san ede? Fu di „a tru Gado gens den sani di den ben abi na prakseri”, na so Nehemia taki. Ma Nehemia ben frustan taki den feanti kan kon feti nanga den baka. Fu dati ede, na wan koni fasi a kenki a fasi fa den bowman ben e du a wroko fu den. Sensi a ten dati, ibriwan fu den man „ben e wroko nanga a wan anu èn nanga a tra anu a ben e hori wan lansri”. Nehemia ben poti wan man tu di ben musu „bro a tutu” fu warskow den bowman te den feanti ben o kon. Ma san de moro prenspari, na taki Nehemia gi a pipel a dyaranti disi: „Na wi Gado srefi sa feti gi wi” (Nehemia 4:15-20). Now di den bowman ben kisi deki-ati èn den ben de srekasreka fu feti, den go doro nanga a wroko. San wi kan leri fu a tori disi?
11. San e yepi tru Kresten fu horidoro na ini den kondre pe den tiriman tapu a preikiwroko, èn fa den e tan du bun fu kan wini na ogri?
11 Son tron, tru Kresten e kisi hebi gens tu. Fu taki en leti, na ini son kondre den sma di e gens a tru anbegi fayafaya, e meki en muilek srefisrefi gi den Kotoigi. Efu a e didon na libisma, dan den brada nanga sisa fu wi na ini den kondre dati no o man teki a gens dati. Ma den Kotoigi disi abi a frutrow taki ’Gado sa feti gi den’. Iya, nofo tron den sma di kisi frufolgu fu di den na Kotoigi fu Yehovah, ondrofeni taki Yehovah e piki den begi fu den èn taki a e ’gens den sani di den tranga feanti abi na prakseri’. Srefi na ini kondre pe den tiriman tapu a preikiwroko, den Kresten abi tra fasi fa den e preiki a bun nyunsu go doro. Neleki fa den bowman na ini Yerusalem ben kenki a fasi fa den ben e wroko, na so den Kotoigi fu Yehovah na ini a ten disi e handri na wan koni fasi fu di den e kenki a fasi fa den e preiki te sma e gens den. A no de fu taki dati den no e feti nanga trutru fetisani (2 Korentesma 10:4). Srefi te sma wani du den ogri, den no e tapu fu preiki (1 Petrus 4:16). Na presi fu dati, den brada nanga sisa disi di abi deki-ati, e „tan du bun fu kan wini na ogri”.
„Kon meki wi miti makandra”
12, 13. (a) Fa den gensman fu Nehemia ben wani kori en? (b) Fu san ede Nehemia ben weigri fu go miti den gensman?
12 Baka di den feanti fu Nehemia kon si taki a no yepi di den ben wani feti nanga den Dyu, dan den seti tra trapu fu kori den Dyu. Den pruberi dri sani. San na den dri sani dati?
13 A fosi sani di den feanti pruberi fu du, na fu kori Nehemia. Den taigi en: „Kon meki wi miti makandra na wan fu den dorpu na ini a lagipresi fu Ono.” A presi Ono ben de na mindri Yerusalem nanga Samaria. Sobun, den feanti aksi Nehemia fu miti den afupasi so taki den kan lusu den problema. Nehemia ben kan denki: ’Dati na wan bun sani. A moro bun fu taki, leki fu feti.’ Ma Nehemia ben weigri fu du dati. A ben taki fu san ede a weigri: „Den ben abi na prakseri fu du mi ogri.” A si taki den ben wani kori en, ma a no fadon na ini a trapu fu den. Fo leisi a taigi den gensman fu en: „Mi no man kon na unu. Fu san ede mi musu gowe libi a wroko? Efu mi gowe libi a wroko fu kon na unu, dan a wroko o tapu.” Den feanti no ben man kisi Nehemia fu tapu nanga a wroko. A ben tan poti ala en prakseri na a bow-wroko.—Nehemia 6:1-4.
14. San Nehemia du di den feanti fruteri lei fu en?
14 A di fu tu sani di den feanti fu Nehemia du, na taki den lei taki Nehemia ben „seti sani fu opo ensrefi teige” Kownu Artakserkses. Den ben aksi Nehemia baka: „Kon meki wi taki a tori nanga makandra.” Nehemia weigri baka, fu di a ben sabi san den feanti wani du. Nehemia ben taki: „Den alamala ben wani tapu skreki gi wi, fu di den ben e denki taki a wroko ben o tapu efu wi ben o lasi-ati.” Ma disi leisi Nehemia sori den gensman taki den fowtu, di a taki: „Den sani di yu e taki no tru. Na yusrefi e kon nanga den denki disi.” Boiti dati, Nehemia suku yepi na Yehovah fu di a begi: „Gi mi deki-ati.” A ben abi a frutrow taki Yehovah ben o man tapu den feanti fu du ogri nanga en, èn fu meki a go doro nanga a bow-wroko.—Nehemia 6:5-9.
15. Sortu rai wan falsi profeiti ben gi Nehemia, èn fu san ede Nehemia no du san a taki?
15 A di fu dri sani di den feanti du, na taki den meki wan Israelman di nen Semaya, pruberi fu kori Nehemia fu trangayesi a Wet fu Gado. Semaya taigi Nehemia: „Kon meki wi miti makandra na ini a tempel, na oso fu a tru Gado. Dan wi o tapu den doro fu a tempel, bika den o kon kiri yu.” Semaya taigi Nehemia taki den feanti ben wani kiri en, ma efu a go kibri na ini a tempel, dan a ben o man tan na libi. Ma Nehemia no ben de wan priester. A ben o sondu efu a ben o kibri na ini na oso fu Gado. San Nehemia ben o du? A ben o trangayesi a Wet fu Gado soso fu tan na libi? Nehemia piki: „Sensi o ten wan man leki mi kan lon go na ini a tempel, dan a no dede? Nôno, mi no o go na ini a tempel!” Fu san ede Nehemia no fadon na ini a trapu di den ben seti gi en? Nehemia ben sabi taki Semaya ben de wan Israelsma, ma a ben sabi tu taki „a no Gado seni Semaya kon”. Boiti dati, wan trutru profeiti noiti ben o taigi en fu trangayesi a Wet fu Gado. Nehemia sori baka taki a no meki ogri gensman wini en. Syatu baka dati, a ben skrifi: „Te fu kaba, wi klari a skotu na a di fu tutenti na feifi dei fu a mun Elul. Wi klari en na ini feifitenti na tu dei.”—Nehemia 6:10-15; Numeri 1:51; 18:7.
16. (a) San wi musu du te sokari mati, falsi Kresten brada, nanga sma di e lei gi wi, e pruberi fu meki wi tapu nanga a diniwroko? (b) Fa yu e sori taki yu e weigri fu trangayesi Gado, te yu de na oso, na skoro, noso na wrokope?
16 Neleki san ben pasa nanga Nehemia, dan sokari mati, falsi Kresten brada, nanga sma di e lei gi wi, kan pruberi fu meki wi tapu nanga wi diniwroko. Na agersi fasi son sma kan aksi wi fu miti den afupasi, noso fu trangayesi Yehovah. Kande den e pruberi overtoigi wi taki wi no abi fu du so furu na ini a diniwroko fu Yehovah, so taki wi kan meki en tu na ini a grontapu disi. Ma fu di a Kownukondre fu Gado na a moro prenspari sani na ini wi libi, meki wi e weigri fu arki den te den e taki dati wi no abi fu du so furu na ini a diniwroko (Mateyus 6:33; Lukas 9:57-62). Gensman e fruteri lei fu wi tu. Na ini son kondre sma e taki dati wi e opo wisrefi teige a tirimakti, neleki fa sma ben lei gi Nehemia taki a ben opo ensrefi teige a kownu. Den Kotoigi wini wan tu fu den tori disi di ben go na fesi krutu. Ma awinsi fa sani e waka, wi abi a frutrow èn wi e begi taki Yehovah sa meki sani waka soleki fa en wani (Filipisma 1:7). Sosrefi den sma di e du neleki den e dini Yehovah, kan gens wi. Neleki fa wan tra Dyu ben pruberi fu kori Nehemia fu trangayesi a Wet fu Gado so taki a ben kan tan na libi, na so Kotoigi di fadon komoto na bribi, kan pruberi fu meki wi trangayesi wan wet fu Gado. Ma wi no e arki Kotoigi di fadon komoto na bribi, fu di wi sabi taki a no te wi e trangayesi wan wet fu Gado, wi o tan na libi, ma na te wi e du san Gado taki! (1 Yohanes 4:1) Iya, awansi na sortu fasi ogri e kon, Yehovah o yepi wi fu wini ogri.
Wi musu tan preiki a bun nyunsu, aladi wi e kisi fu du nanga ogri
17, 18. (a) San Satan nanga den sma di e horibaka gi en, wani du? (b) Sortu fasti bosroiti yu abi, èn fu san ede?
17 Gado Wortu e taki disi fu den salfu brada fu Krestes: „A boskopu di den e fruteri sma, meki taki den wini [Satan]” (Openbaring 12:11). Sobun, te wan sma e preiki a Kownukondre boskopu, dan a e wini Satan, a rutu fu ogri. Fu dati ede a no e fruwondru wi taki Satan e suku ala sortu fasi fu gens a salfu fikapisi nanga „a bigi ipi”!—Openbaring 7:9; 12:17.
18 Soleki fa wi si, sma kan pruberi fu meki wi tapu fu dini Yehovah te den e kosi wi, te den e du wi ogri, noso te den e suku fu kori wi. Awansi fa a no fa, ala ten Satan e pruberi fu du a srefi sani, namku fu tapu a preikiwroko. Ma a o lasi krinkrin, bika neleki Nehemia fu owruten, na so a pipel fu Gado abi a fasti bosroiti fu „tan du bun fu kan wini na ogri”. Den sa du disi fu di den e tan preiki a bun nyunsu teleki Yehovah taki a nofo!—Markus 13:10; Romesma 8:31; Filipisma 1:27, 28.
[Futuwortu]
^ paragraaf 2 Fu sabi moro fu den tori disi, leisi Nehemia 1:1-4; 2:1-6, 9-20; 4:1-23; 6:1-15.
Yu e memre disi ete?
• Sortu gens den futuboi fu Gado ben kisi na ini a ten fu Nehemia, èn sortu gens Kresten e kisi na ini a ten disi?
• San ben de a moro prenspari reide fu san ede den feanti fu Nehemia ben gens en, èn fu san ede den feanti fu Gado na ini a ten disi e gens wi?
• Fa wi kan tan du bun fu wini ogri na ini a ten disi?
[Aksi fu a tori disi]
[Faki/Prenki na tapu bladzijde 29]
Sani di wi kan leri fu a buku Nehemia
Den futuboi fu Gado e kisi fu du nanga
• sma di e spotu den
• sma di wani du den ogri
• sma di wani kori den
Sma di wani kori wi na
• sokari mati
• sma di e taki lei fu wi
• falsi Kresten brada
Den futuboi fu Gado kan wini ogri te den
• e tan du a wroko di Gado gi den fu du
[Prenki na tapu bladzijde 27]
Nehemia nanga den tra bowman bow den skotu fu Yerusalem baka, aladi den ben kisi hebi gens
[Prenki na tapu bladzijde 31]
Tru Kresten no e frede fu preiki a bun nyunsu